Ως μοχλό πίεσης κατά της ΕΕ και κατά της Ελλάδας χρησιμοποιεί η Τουρκία το μεταναστευτικό, επιχειρώντας να καρπωθεί πολλαπλά, οικονομικά, γεωπολιτικά και άλλα οφέλη.
Τα πεπραγμένα της τουρκικής συμπεριφοράς στο συγκεκριμένο θέμα επιβεβαιώνουν, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι η Άγκυρα προσπαθεί να εργαλειοποιήσει πολιτικά το πρόβλημα, αυξάνοντας την πίεση επί της Ελλάδας, που βλέπει το προσφυγικό να μετατρέπεται σ’ ένα μείζον ανθρωπιστικό αλλά και εθνικό/εσωτερικό ζήτημα, στα όρια, σχεδόν, του μη διαχειρίσιμου, που άπτεται, με τις διαστάσεις που έχει διαλάβει το θέμα, και της ίδιας της εθνικής ασφάλειας της χώρας.
Δεν είναι λίγες, άλλωστε, οι φορές που ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αλλά και άλλοι Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν απειλήσει τις Βρυξέλλες και την Αθήνα με «άνοιγμα των θυρών» για διοχέτευση των μεταναστευτικών ροών στο ευρωπαϊκό έδαφος, απειλή η οποία δεν ερμηνεύεται μονοσήμαντα ως τέτοια, αλλά και ως έμμεση παρότρυνση προς τους παράτυπους μετανάστες που αναζητούν «διαδρομές διαφυγής» προς την Ευρώπη, να σπεύσουν να επωφεληθούν του «επικείμενου ανοίγματος των θυρών».
Ήδη, η Αθήνα, διά πλειάδας κυβερνητικών αξιωματούχων, έχει καταγγείλει την Άγκυρα ότι έχει εργαλειοποιήσει το πρόβλημα, παραθέτοντας συγκεκριμένα στοιχεία που επιβεβαιώνουν την, προς αυτή την κατεύθυνση, αλλαγή της τουρκικής στάσης.
Δεν είναι, μάλιστα, λίγοι εκείνοι οι οποίοι κάνουν λόγο για ύπαρξη τουρκικού σχεδίου κατά της Ελλάδας με εργαλείο το προσφυγικό, στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής της Άγκυρας για γεωπολιτικό και δημογραφικό στραγγαλισμό της χώρας.
Δύο είναι τα κύρια στοιχεία, σύμφωνα με την ελληνική πλευρά, που τεκμηριώνουν τη στροφή της τουρκικής στάσης: Πρώτον, η κατακόρυφη αύξηση των μεταναστευτικών ροών σε ποσοστό 240% από τον περασμένο Μάιο, και, δεύτερον, η αδράνεια των τουρκικών Αρχών να παρεμποδίσουν τη διέλευση βαρκών με μετανάστες προς τα νησιά του Αιγαίου, παρά τις επανειλημμένες κλήσεις της ελληνικής ακτοφυλακής.
Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Yπουργός Ναυτιλίας της Ελλάδας, Γιάννης Πλακιωτάκης, τον περασμένο Νοέμβριο, οι Τούρκοι έχουν αλλάξει πλήρως τη στάση τους στο Αιγαίο, καθώς, μέχρι πρότινος, «όταν η ελληνική Ακτοφυλακή έβλεπε βάρκες να έρχονται και ειδοποιούσε τις τουρκικές Αρχές, σε ποσοστό 60% παρενέβαιναν και σταματούσαν τους μετανάστες».
Πλέον, πρόσθεσε, παρότι ειδοποιούνται διαρκώς, «οι Τούρκοι δεν ανταποκρίνονται σε καμία έκκληση και τηρούν σιγή ασυρμάτου. Και δεν πρόκειται για ένα – δύο περιστατικά, αλλά για 25 αναπάντητες κλήσεις την ημέρα».
Σε ανάλογες δηλώσεις προέβη και ο αναπληρωτής Yπουργός Προστασίας του Πολίτη, αρμόδιος για τη Μεταναστευτική Πολιτική, Γιώργος Κουμουτσάκος, ο οποίος, μιλώντας στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP), επισήμανε ότι, από τον περασμένο Μάιο, οι αφίξεις μεταναστών στα ελληνικά νησιά έχουν αυξηθεί κατά 240%.
Επιπρόσθετα, ο κ. Κουμουτσάκος, μιλώντας σε συνέδριο με θέμα την Ανατολική Μεσόγειο, υποστήριξε πως η Τουρκία εκμεταλλεύεται το προσφυγικό ζήτημα για να προωθήσει τη δική της ατζέντα. «Βλέπουμε την Τουρκία να εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό με σκοπό την ικανοποίηση των γεωστρατηγικών στόχων της στη Μέση Ανατολή και Νοτιοανατολική Μεσόγειο. Συγκεκριμένα, υψηλόβαθμοι Τούρκοι αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ξεκάθαρα πως, αν δεν ικανοποιηθούν οι απαιτήσεις της χώρας τους, τότε θα ‘ανοίξουν την πόρτα’ και η Ευρώπη θα ‘πλημμυρίσει’ με πρόσφυγες. Αυτό μας δείχνει ότι η γειτονική χώρα μπορεί να σταματήσει τις προσφυγικές ροές», δήλωσε ο αναπληρωτής υπουργός, και συνέχισε: «Η Ελλάδα έχει αναγνωρίσει ότι η Τουρκία χρειάζεται επιπρόσθετη βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να διαχειριστεί τους περίπου 4 εκατομμύρια πρόσφυγες που έχει στo έδαφός της, με δεδομένο, βέβαια, πως αυτή με τη σειρά της θα εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που θα της ανατεθούν. Αλλά αυτό που πρέπει να καταλάβει η Τουρκία είναι ότι τόσον η Ελλάδα, όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα υποκύψουν σε απειλές και εκβιασμούς για να πάρουν ευνοϊκές προς αυτήν αποφάσεις».
Η Άγκυρα «καθορίζει τους κανόνες»
Η γενικότερη αίσθηση, ωστόσο, που επικρατεί τόσο στην ελληνική κοινή γνώμη, όσο και στην ελληνική πολιτική ηγεσία είναι ότι η Άγκυρα έχει αφεθεί ανενόχλητη «να καθορίζει τους κανόνες στο Προσφυγικό», ενεργώντας, εκάστοτε, προς ικανοποίηση των δικών της συμφερόντων και επιδιώξεων, με την ΕΕ και την Αθήνα να τελούν υπό το καθεστώς ενός συνεχούς εκβιασμού εκ μέρους της Τουρκίας.
Παρά την επιδείνωση των καιρικών συνθηκών, οι προσφυγικές ροές από τα τουρκικά παράλια προς τα νησιά του Αιγαίου, αν και μειωμένες προσώρας, συνεχίζονται σταθερά, ενώ υπάρχουν εκτιμήσεις ότι, με την είσοδο της άνοιξης και τη σταδιακή βελτίωση του καιρού, αυτές θα διπλασιαστούν ή και θα υπερδιπλασιαστούν ακόμα.
Θέμα «εθνικής ασφάλειας»
Τη σημασία του μεταναστευτικού για την εθνική ασφάλεια επισήμανε πρόσφατα με δηλώσεις του ο Υπουργός Άμυνας της Ελλάδας, Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο οποίος ανέφερε ότι η ελληνική κυβέρνηση εξετάζει, πλέον, το θέμα των μεταναστευτικών ροών και υπό το πρίσμα της ασφάλειας της χώρας.
Μιλώντας στον ΑΝΤ1, ο Έλληνας ΥΠΑΜ δήλωσε: «Η κατάσταση στα νησιά είναι δραματική. Εξετάζουμε τις προσφυγικές και μεταναστευτικές εισροές και υπό το πρίσμα των δυνητικών απειλών για την ασφάλεια της χώρας», ενώ πρόσθεσε ότι η κυβέρνηση αποφάσισε τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων προς αντιμετώπιση του προβλήματος.
«Αποφασίστηκαν συνέργειες με το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας στο Αιγαίο. Ενισχύθηκαν με μέσα και με πρόσθετο προσωπικό τα παρατηρητήρια στο Αιγαίο. Έγινε δανεισμός σκαφών προς στο Λιμενικό Σώμα, επανδρωμένα και με στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού. Η παρουσία των πλωτών μέσων λειτουργεί αποτρεπτικά».
Επιπρόσθετα, ο κ. Παναγιωτόπουλος υπογράμμισε το ενδεχόμενο να εισρεύσουν στην Ελλάδα «φανατικοί τζιχαντιστές», λόγω της έκρυθμης κατάστασης στα τουρκο-συριακά σύνορα, υπενθυμίζοντας ότι και στο παρελθόν υπήρξαν αρκετά ανάλογα περιστατικά.
Αναφορικά με την ταυτοποίηση προσφύγων και μεταναστών, ο Ν. Παναγιωτόπουλος τόνισε:
«Ξέρουμε πόσοι ακριβώς πρόσφυγες και μετανάστες έρχονται. Το από πού έρχονται εξαρτάται από τις δομές ταυτοποίησης, όπου υπάρχει μια καθυστέρηση. Η μεταχείριση των εισροών αλλάζει. Αλλάζει η οπτική γωνία που εξετάζει το θέμα η κυβέρνηση. Πρέπει να δούμε σοβαρά και το ζήτημα της δυνητικής απειλής για την ασφάλεια της χώρας, που μπαίνει για πρώτη φορά στο τραπέζι».
Σε ανάλογες δηλώσεις προέβη και ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και κυβερνητικός εκπρόσωπος της Ελλάδας, Στέλιος Πέτσας, σε περιοδεία του στον Έβρο, τονίζοντας πως το Μεταναστευτικό «είναι ένα ζήτημα σοβαρό, που διατρέχει όλη την ελληνική κοινωνία. Είναι ένα από τα προβλήματα ασφάλειας και για να το αντιμετωπίσουμε, υλοποιούμε ένα σχέδιο συνεκτικό».
Πεπερασμένες δυνατότητες
Με τις εμφανείς ανεπάρκειες της ευρωπαϊκής πολιτικής για την αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού και τη στρατηγική των «κλειστών συνόρων» που ακολουθούν οι περισσότερες χώρες της ΕΕ, η Ελλάδα τείνει να μετατραπεί σε μία «χώρα-hotspot», ανίκανη, πλέον, να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, ούτε στην ανθρωπιστική, αλλά ούτε στην εθνική και στην οικονομική του διάσταση.
Είναι προφανές ότι οι δυνατότητες της χώρας για διαχείριση του προβλήματος είναι πεπερασμένες, καθώς ο υπερπληθυσμός των μεταναστών διαρκώς αυξάνεται, ενώ κορεσμένες έως και ανεπαρκείς εμφανίζονται οι δομές υποδοχής, κυρίως στα νησιά, που δέχονται το μεγαλύτερο βάρος των εισροών.
Την ίδια ώρα, ελάχιστες, συγκριτικά με τον αριθμό των εισροών, είναι οι επαναπροωθήσεις προς την Τουρκία ή τις χώρες προέλευσης, γεγονός που επιδεινώνει ακόμη περισσότερο το πρόβλημα.
Γαλάζια Πατρίδα και «αποστρατιωτικοποίηση των νησιών»
Πάντως, στην Αθήνα αναπτύσσεται ένας έντονος προβληματισμός ως προς τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες στρατηγικές βλέψεις της Άγκυρας, η οποία, την ίδια στιγμή που «απελευθερώνει» τις μεταναστευτικές ροές, υλοποιεί έμπρακτα το δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας», αξιώνοντας μέχρι και αποστρατιωτικοποίηση νησιών του Αιγαίου.
Στο πλαίσιο αυτό, πολιτικοί κύκλοι και αναλυτές διαβλέπουν μια βαθύτερη διασύνδεση του Προσφυγικού με τις απώτερες γεωστρατηγικές και γεωπολιτικές βλέψεις της Τουρκίας στην περιοχή, στο πλαίσιο του εντεινόμενου υβριδικού πολέμου εις βάρος της Ελλάδας.
Δεν είναι πολύ μακρινή, άλλωστε, η δήλωση του πρώην Πρωθυπουργού και Προέδρου της Τουρκίας, Τουργκούτ Οζάλ, ότι η Τουρκία δεν χρειάζεται να διεξαγάγει πόλεμο με την Ελλάδα, φθάνει μόνο να διοχετεύσει εκεί ένα μεγάλο αριθμό μουσουλμανικών πληθυσμών.
Περίπου 2 εκ. μετανάστες
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ, τα οποία αποτυπώνουν την πραγματική διάσταση του προβλήματος, από το 2015 μέχρι και το τέλος του 2019 έφθασαν στην Ελλάδα 1.187.872 άτομα.
Σύμφωνα με την Υπάτη Αρμοστεία, το 2015 861.630 άνθρωποι μπήκαν στη χώρα (τόσο στα νησιά, όσο και στον Έβρο), ενώ το 2016 κατέφθασαν 177.234 πρόσφυγες και μετανάστες. Το 2017, ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών ανήλθε στους 36.310 ανθρώπους, ενώ το 2018 στους 50.508. Το δε 2019, λίγο προτού ολοκληρωθεί το έτος, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που έφθασαν στη χώρα ανέρχονται στους 62.190 ανθρώπους.
Μέχρι το 2018 βρίσκονταν στην Ελλάδα 630.000 πρόσφυγες
Σύμφωνα, εξάλλου, με επίσημα στοιχεία του 2018, στην Ελλάδα τη συγκεκριμένη χρονιά βρίσκονταν περίπου 630.000 πρόσφυγες και μετανάστες. Από αυτούς, 73.000, που είχαν έρθει μετά το 2015, ήταν αιτούντες άσυλο και διεθνή προστασία.
Επιπρόσθετα ο κ. Παναγιωτόπουλος υπογράμμισε το ενδεχόμενο να εισρεύσουν στην Ελλάδα «φανατικοί τζιχαντιστές», λόγω των εξελίξεων στα τουρκο-συριακά σύνορα.
«Ήδη υπάρχουν σχετικά περιστατικά στο παρελθόν. Υπάρχει επαναπροώθηση, βάσει κατηγοριοποίησης όσων εισέρχονται, αφού διαπιστωθεί η χώρα προέλευσης», δήλωσε σχετικά και προσέθεσε:
«Υπάρχει πίεση προς τους Ευρωπαίους εταίρους για ευρωπαϊκή λύση στο πρόβλημα από τον αρμόδιο υπουργό (σ.σ. Γιώργο Κουμουτσάκο). Ζητήθηκε ισχυρότερη παρουσία από τη Frontex και περισσότερα ΝΑΤΟϊκά πλοία, ωστόσο το ΝATO “δεν ιδρώνει” για το ζήτημα. Η Ευρώπη πρέπει να αναλάβει το βάρος που της αναλογεί».
Πλωτό φράγμα στο Αιγαίο
Ένα από τα μέτρα στα οποία προσανατολίζεται να λάβει η ελληνική κυβέρνηση για να περιορίσει τις μεταναστευτικές ροές από τις τουρκικές ακτές είναι η χρήση πλωτού φράγματος.
Ήδη, Το υπουργείο Εθνικής Άμυνας ανάρτησε την προκήρυξη διαγωνισμού για άμεση αγορά εξοπλισμού και μηχανημάτων για την τοποθέτηση πλωτού προστατευτικού συστήματος, μήκους 2.700 μέτρων, για την εκτέλεση της αποστολής των Μονάδων των Ενόπλων Δυνάμεων.
Αν διαφανεί ότι η χρήση του μέτρου είναι αποτελεσματική, τότε η χρήση πλωτού φράχτη θα επεκταθεί και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου, οι οποίες χρησιμοποιούνται ως θαλάσσιες δίοδοι για τους διακινητές.
Όπως αναφέρουν ξένα ΜΜΕ, το φράγμα που θα εγκατασταθεί θα προεξέχει ένα μέτρο από το νερό και θα φθάνει περίπου μισό μέτρο κάτω από το νερό, ενώ η τοποθέτησή του αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός τριών μηνών.
Μιχάλης Παπαδόπουλος
simerini