Φόρμουλα-παγίδα από την Άγκυρα για φυσικό αέριο και σκέψεις για νέες κυρώσεις στην Tουρκία – Πώς η Άγκυρα σχεδιάζει την εκμετάλλευση του φυσικού αερίου στον νότο μέσα από νέα τετελεσμένα, που θα αποτελέσουν τμήμα της νέας βάσης των συνομιλιών και της «λύσης»
Το θέμα της εγκατάστασης και λειτουργίας των S-400 είναι ανοικτό για τις ΗΠΑ, πράγμα που σημαίνει ακόμη και αυτήν την επιβολή νέων κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας. Ταυτοχρόνως, βάζουν φιτιλιές στον προεκλογικό του Προέδρου Τραμπ, δημιουργούν προβλήματα ασφάλειας, που συνδέονται και με το Κυπριακό, στο πλαίσιο του οποίου η Άγκυρα καθιστά, πλέον, σαφές ότι ο κύριος πυλώνας εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων στον νότο είναι η ίδια, μέσω της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίων. Μάλιστα, με τις γεωτρήσεις της προβάλλει έτοιμη να δημιουργήσει νέα τετελεσμένα εντός της Κυπριακής ΑΟΖ, τα οποία θα αποτελέσουν τμήμα μιας νέας βάσης των συνομιλιών, όπως η ίδια τη σχεδιάζει και την εισηγείται.
Πιέσεις λόγω S-400
Στο παιχνίδι των S-400, εκτός των πολιτικών συμφερόντων, εμπλέκονται και οι πολεμικές βιομηχανίες. Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι «μοιάζει φυσιολογική προώθηση επιβολής νέων αυστηρών κυρώσεων στην Τουρκία για το θέμα των S-400. Αυτό δεν αποκλείεται να συμβεί περί τον Απρίλιο, εάν ο Πρόεδρος Ερντογάν επιμένει στην ανάπτυξη του ρωσικού αντιπυραυλικού συστήματος, θέτοντάς το σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία». Επί τούτων προστίθενται τα εξής: «Ο Πρόεδρος Τραμπ δεν επιθυμεί σύγκρουση με τον Πρόεδρο Ερντογάν, όμως υπάρχουν πιέσεις από τους Ρεπουμπλικάνους (δηλαδή από το στρατόπεδο του Αμερικανού Προέδρου), από τις πολεμικές βιομηχανίες και από τους συνεργάτες του Προέδρου στα θέματα ασφάλειας. Θετικός ως προς την επιβολή νέων κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας είναι και ο Υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, εφόσον η Άγκυρα δεν αλλάξει πολιτική και επιμένει να δημιουργήσει τετελεσμένα στον τομέα της αγοράς των εξοπλισμών».
Το σχοινί του Ερντογάν…
Όπως εκτιμάται από τους Αμερικανούς, εάν η Άγκυρα σηκώσει μπαϊράκι, τότε θα ανοίξει η ρωσική αγορά και για άλλες χώρες, δυτικές και μη, με ό,τι αυτό σημαίνει για την αμερικανική στρατιωτική αγορά, καθώς και γι’ αυτήν των συμμάχων. Ταυτοχρόνως, εγείρονται πρόσθετα ζητήματα ασφάλειας. Η όλη διαδικασία ενδέχεται να αποτελέσει δίλημμα και πονοκέφαλο για τον Πρόεδρο Τραμπ, ο οποίος θα έχει να διαβεί τον προεκλογικό για την επανεκλογή του.
Σύμφωνα με τις ίδιες διπλωματικές πηγές: «Εξαρτάται πόσο θα τραβήξει το σχοινί ο Πρόεδρος Ερντογάν…». Γίνεται, δε, αντιληπτό ότι μια νέα αντιπαράθεση μεταξύ ΗΠΑ – Τουρκίας συμπίπτει χρονικά με τις προσδοκίες για νέα βήματα στο Κυπριακό, δηλαδή μετά τις λεγόμενες «εκλογές» στα κατεχόμενα. Κάτι τέτοιο αφαιρεί τη δυνατότητα από τις ΗΠΑ να ασκήσουν τις όποιες επιδράσεις, ακόμη και πιέσεις όπως πολλοί ευελπιστούν, επί της Άγκυρας.
Βεβαίως, η κατάσταση θα γίνει πιο δύσκολη για το Κυπριακό στην περίπτωση κατά την οποία βρεθεί στην ηγεσία των Τουρκοκυπρίων ο Ερσίν Τατάρ, αξιώνοντας από τον ΟΗΕ νέα αλλαγή της βάσης των συνομιλιών, θέτοντας επί τάπητος άλλες μορφές λύσης πέραν της ομοσπονδίας, την οποία η τουρκική πλευρά θεωρεί πλέον ως δεδομένη μετά το Κραν Μοντανά, οπότε θα προχωρήσει σε νέες διεκδικήσεις.
Η φόρμουλα της Άγκυρας
Η αδιάλλακτη τουρκική πολιτική είναι αποτυπωμένη επί της φόρμουλας, που έχει τεθεί δημόσια από το Υπουργείο Εξωτερικών της Άγκυρας. Επί τη βάσει αυτής της φόρμουλας προτείνεται «το πάγωμα των γεωτρήσεων στον νότο για να εξευρεθεί λύση στο Κυπριακό».
Η θέση αυτή έχει μια σειρά από ουρές, όπως είναι οι ακόλουθες:
1. Η Τουρκία αρνείται να συζητήσει στην παρούσα φάση τον καθορισμό των ορίων της Κυπριακής ΑΟΖ, διότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία. Ισχυρίζεται, μάλιστα, ότι στα δυτικά της Κύπρου μπορεί να συζητηθούν τα όρια της ΑΟΖ με βάση την τουρκική υφαλοκρηπίδα μετά τη λύση. Οι λοιπές αμφισβητήσεις στον νότο κρίνονται ως δεδομένες, με τα δικαιώματα να ανήκουν στην Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων! Άρα εάν οι εταιρείες θέλουν να συνεχίσουν τις έρευνές τους και να προχωρήσουν σε εκμετάλλευση θα πρέπει να συζητούν με την Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων, δηλαδή με την Άγκυρα.
2. Η όποια συζήτηση για την εγγύηση των δικαιωμάτων των Τουρκοκυπρίων θα πρέπει να γίνει, όπως τονίζεται στην ανακοίνωση του τουρκικού ΥπΕξ, στη βάση της πρότασης της 13ης Ιουλίου για συνεργασία μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, στο πλαίσιο μιας κοινής επιτροπής. Κάτι τέτοιο, όπως παραδέχθηκε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης, θα συνιστά ακόμη και αυτήν την κατάργηση της Κυπριακής Δημοκρατίας, διότι οι όποιοι θεσμοί του ψευδοκράτους δεν αναγνωρίζονται. Η μοναδική περίπτωση για να συμβεί κάτι τέτοιο θα ήταν η συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων στο πλαίσιο του συνταγματικού και συναφούς νομικού πλαισίου της Κυπριακής Δημοκρατίας, που αναγνωρίζεται διεθνώς. Άλλωστε, τα δικαιώματά μας σε ό,τι αφορά το Δίκαιο της Θάλασσας υφίστανται μέσω της ύπαρξης της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Τουρκία με τη φόρμουλά της, αφενός δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, αφετέρου θέλει να την φέρει σε συνεργασία με το ψευδοκράτος, για να γίνει σημαντικό βήμα ως προς τη νομιμοποίηση των κατοχικών Αρχών στη βάση της αποδοχής του, δηλαδή του «acknowledgement», που συνιστά βήμα πριν από την τελική αναγνώριση.
Το πάγωμα
Η Τουρκία θέλει να κερδίσει χρόνο και να πιέσει για τη νομιμοποίηση όσων θεωρεί σήμερα παράνομα στην ακόλουθη λογική: Χωρίς λύση δεν θα εκμεταλλευτείτε το φυσικό αέριο. Και προσθέτει: Επειδή η ίδια έχει καλή θέληση, είναι έτοιμη να δεχθεί να παγώσουμε την άσκηση των νόμιμων ειδικών κυριαρχικών μας δικαιωμάτων εντός της κυπριακής ΑΟΖ, για να μεταβιβαστούν μέσω της λύσης, που θα επιβάλει, στα δικά της χέρια. Και, μέσα στη γενναιοδωρία της, θα μας επιτρέψει κι εμάς να έχουμε κάποια δικαιώματα! Όχι, όμως, αυτά που σήμερα έχουμε ως Κυπριακή Δημοκρατία στον νότο.
Τονίζουμε τον νότο, διότι η Άγκυρα θεωρεί ότι ο βορράς είναι τουρκικός και τώρα θέλει να συζητήσει πόσα θα αφήσει σε μας ως Ελληνοκυπρίους. Ήδη, αυτά των Τουρκοκυπρίων τα εκμεταλλεύεται η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίων.
Ο χαρακτήρας της τουρκικής πολιτικής
Τα ανωτέρω είναι ενταγμένα στην αναθεωρητική τουρκική πολιτική, που στον θαλάσσιο χώρο αποτυπώνεται στη Γαλάζια Πατρίδα, η οποία απλώνεται και στο Αιγαίο και πέραν αυτού, όπως είναι η Λιβύη, όπου είναι πρόδηλον πλέον πως η Διεθνής Διάσκεψη του Βερολίνου ήταν ένα φιάσκο.
Η Τουρκία παραβιάζει το εμπάργκο διοχέτευσης όπλων (ψήφισμα 2420 του 2018) στις αντιμαχόμενες πλευρές της Λιβύης. Την περασμένη εβδομάδα δυο φρεγάτες βρίσκονταν έξω από την Τρίπολη, ενώ τουρκικό πολεμικό σκάφος συνόδευε πλοίο με λιβανέζικη σημαία που μετέφερε στρατιωτικό υλικό. Ο πολιτικός ισχυρισμός της Άγκυρας είναι ότι βοηθά τη νόμιμη Κυβέρνηση της Λιβύης, που είναι διεθνώς αναγνωρισμένη. Από την άλλη, όμως, υποστηρίζει την παράνομη κατοχική κυβέρνηση των Τουρκοκυπρίων στην Κύπρο κατά παράβαση του Διεθνούς Δικαίου και των ψηφισμάτων του ΟΗΕ. Η αντίφαση της τουρκικής πολιτικής ουδόλως έχει αναδειχθεί από την κυπριακή Κυβέρνηση σε διεθνές επίπεδο.
Η Άγκυρα υιοθετεί την πολιτική των κανονιοφόρων και το Διεθνές Δίκαιο κατά το δοκούν. Ό,τι πράττει στην Κύπρο, το πράττει και στο Αιγαίο και στα ανοικτά της Κρήτης και στη Λιβύη. Και όλα αυτά έχουν κοινά χαρακτηριστικά, που είναι ενταγμένα στην ανάδειξη της Τουρκίας σε περιφερειακή δύναμη αυτοκρατορικών διαστάσεων.
Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι τα εξής:
Πρώτον, έλεγχος των παραγωγικών πηγών σε περιφερειακό επίπεδο και δη αυτών της ενέργειας.
Δηλαδή του φυσικού αερίου, του πετρελαίου, του νερού και των πυρηνικών.
Δεύτερον, έλεγχος των θαλάσσιων οδών, που σημαίνει ισχυρό ναυτικό και αεροπορία.
Τρίτον, χώρος από τον οποίο περνούν ενεργειακοί αγωγοί.
Τέταρτον, οικονομική και στρατιωτική ισχύ, που σημαίνει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτάρκεια, γεγονός που αυξάνει την εθνική ανεξαρτησία.
Η αχίλλειος πτέρνα, κυρώσεις και Μόσχα
Η Τουρκία δεν κινδυνεύει ούτε από την Κύπρο ούτε από την Ελλάδα. Κινδυνεύει από τη δική της αυτοκρατορική πολιτική και την αντιπαράθεσή της με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, καθώς και από την πολιτική του εκκρεμούς μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον. Η ισχύς είναι το πλεονέκτημα της Τουρκίας και η οικονομία η αχίλλειος πτέρνα της.
Στη περίπτωση των S-400, εάν οι Αμερικανοί αποφασίσουν, λόγω εθνικού συμφέροντος, να λάβουν νέα μέτρα, τότε το τουρκικό πλεονέκτημα της ισχύος θα συνδεθεί με την τουρκική αχίλλειο πτέρνα. Και θα συμβεί αυτό διότι οι ΗΠΑ έχουν δυο συναφείς επιλογές, που μπορούν να δράσουν σωρευτικά ή διαζευκτικά: Α) Την επιβολή νέων οικονομικών κυρώσεων σε βάρος της Άγκυρας, εάν οι S-400 τεθούν σε πλήρη επιχειρησιακή λειτουργία, καθώς και την υποβάθμιση της τουρκικής οικονομίας μέσω των διεθνών οίκων, που είναι γνωστό από ποιους ελέγχονται. Β) Την υποβάθμιση της τουρκικής οικονομίας χωρίς την επιβολή νέων κυρώσεων.
Βεβαίως, θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι, σε αυτήν την περίπτωση, η Άγκυρα θα ήταν δυνατό να έχει σανίδα σωτηρίας από τη Ρωσία. Σανίδα ναι, σωτηρίας είναι δύσκολο, υπό την έννοια ότι:
1. Η ρωσική οικονομία είναι ευάλωτη στις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που ελέγχονται από τον ΟΠΕΚ, που έχει αγαθές σχέσεις για δύο χιλιάδες λόγους με τις ΗΠΑ.
2. Οι Αμερικανοί, όπως έχει υποστηρίξει τις προάλλες ο Πρόεδρος Τραμπ, έχουν απεξαρτηθεί ενεργειακά από τη Σαουδική Αραβία, εννοώντας προφανώς ότι έχουν προχωρήσει στην τεχνολογία για την εκμετάλλευση του σχιστόλιθου, οπότε μπορούν να παίζουν ακόμη και με τις τιμές του πετρελαίου, των οποίων η μείωση θα προκαλέσει τρομερά οικονομικά προβλήματα στη Ρωσία και θα βοηθήσει τη Γερμανία και άλλες οικονομίες που εξαρτώνται από τη Μόσχα σε ό,τι αφορά την ανταγωνιστικότητά τους. Συνεπώς, η Ρωσία δεν θα διστάσει να συμβιβαστεί με μια τιμωρητική πολιτική των ΗΠΑ, εάν το κόστος από την αντίθεσή της θα είναι μεγαλύτερο από το όφελος. Άλλωστε, και η Μόσχα γιατί να μην ευνοεί μια αποδυναμωμένη Τουρκία, αντί μια χώρα, όπως είναι σήμερα, με θράσος, η οποία, όπως λέμε στην καθομιλουμένη, βγάζει γλώσσα;
Το αμίλητο νερό…
Οι συγκυρίες εδώ και καιρό δείχνουν τη σύγκλιση συμφερόντων της Κύπρου με το Ισραήλ και με τις ΗΠΑ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είμαστε εχθροί με τη Μόσχα, η οποία επέλεξε να παίζει για τα δικά της ενεργειακά και άλλα συμφέροντα με την Τουρκία. Το ζητούμενο είναι πώς εμείς μπορούμε να συνδράμουμε στη μετατροπή του τουρκικού στρατιωτικού πλεονεκτήματος σε οικονομική αχίλλειο πτέρνα μέσω των S-400, αλλά και κάτι άλλο: Πώς θα δεθούν τα ενεργειακά μας συμφέροντα, όπως π.χ. μέσω του EastMed, με εκείνα του Ισραήλ και των ΗΠΑ. Με αυτή βεβαίως την πολιτική διαφωνούν σφόδρα η Τουρκία, η ηγεσία του ΑΚΕΛ, αλλά και μεγάλη μερίδα αυτής του ΔΗΣΥ. Όσο, δε, για τα κόμματα του Ενδιάμεσου, πίνουν το αμίλητο νερό…
Γιάννος Χαραλαμπίδης
Δρ των Διεθνών Σχέσεων