Οι ξηρασίες, που ήδη σκοτώνουν και εκτοπίζουν περισσότερους ανθρώπους από κάθε άλλη καταστροφή λόγω καιρού, προβλέπεται ότι θα αυξηθούν περαιτέρω και θα γίνουν πιο συχνές. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι μέχρι το 2050 θα μπορούσε να υπάρξει ένα δισεκατομμύριο πρόσφυγες από την υποσαχάρια Αφρική, τη Νότια Ασία και την Λατινική Αμερική.
Καθώς οι ηγέτες του κόσμου συναντώνται από την Δευτέρα στην διάσκεψη κορυφής για την Δράση για το Κλίμα στην Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, είναι δυστυχώς σαφές ότι η προοπτική της αύξησης των παγκόσμιων θερμοκρασιών και των επιπέδων της θάλασσας δεν έφερε επαρκή αίσθηση του επείγοντος γύρω από την κλιματική αλλαγή. Αυτό που ίσως θα μπορούσε να ωθήσει τους ηγέτες στην δράση, αν ήταν καλύτερα κατανοητό, είναι η τεράστια απειλή που η κλιματική αλλαγή ήδη δημιουργεί στην ανθρώπινη υγεία.
Η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει τις χρόνιες και μεταδοτικές ασθένειες, χειροτερεύει την έλλειψη τροφίμων και νερού, αυξάνει τον κίνδυνο πανδημιών και επιδεινώνει τις μαζικές εκτοπίσεις [πληθυσμών]. Οι ευρείες περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος έχουν συζητηθεί εδώ και πολύ καιρό ως μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι˙ αυτό που είναι σαφές τώρα είναι ότι οι επιπτώσεις στην υγεία είναι χειρότερες από τις αναμενόμενες -και ότι είναι ήδη αισθητές.
ΚΛΙΜΑΤΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Οι επικίνδυνες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία αρχίζουν με τις εκπομπές που την προκαλούν. Ο μαύρος άνθρακας, το μεθάνιο και τα οξείδια του αζώτου είναι ισχυροί παράγοντες της υπερθέρμανσης του πλανήτη και, μαζί με άλλους ατμοσφαιρικούς ρύπους όπως το μονοξείδιο του άνθρακα και το όζον, ευθύνονται για πάνω από επτά εκατομμύρια θανάτους [1] κάθε χρόνο, περίπου έναν στους οκτώ παγκοσμίως. Το πρόβλημα εκτείνεται πέρα από τις πόλεις με φημισμένα κακή ποιότητα του αέρα, όπως το Νέο Δελχί, το Πεκίνο και το Σάο Πάολο. Το 90% των αστικών κατοίκων του πλανήτη αναπνέουν αέρα που περιέχει επικίνδυνα επίπεδα ρύπανσης, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ, World Health Organization, WHO).
Οι κίνδυνοι αρχίζουν με το ξεκίνημα της ζωής. Τοξικοί ρύποι διαπερνούν τον πλακούντα, αυξάνοντας τον κίνδυνο πρόωρου τοκετού και χαμηλού βάρους γέννησης, που μπορεί να προκαλέσει δια βίου βλάβη σε πολλαπλά συστήματα οργάνων. Τα παιδιά αναπνέουν πιο γρήγορα από τους ενήλικες, έτσι απορροφούν περισσότερους ρύπους σε μια εποχή που τα αναπτυσσόμενα όργανα τους είναι πιο ευάλωτα. Ως αποτέλεσμα, η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί περίπου 600.000 θανάτους κάθε χρόνο [2] σε παιδιά κάτω των πέντε ετών, κυρίως από πνευμονία. Υπάρχουν επίσης προκύπτοντα στοιχεία [3] ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση υπονομεύει την γνωσιακή ανάπτυξη των παιδιών και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο διαταραχών συμπεριφοράς.
Στους ενήλικες, η ρύπανση συμβάλλει σε ένα ευρύ φάσμα αναπνευστικών και κυκλοφορικών ασθενειών και μπορεί να επιταχύνει την γνωσιακή πτώση στους ηλικιωμένους. Οι περισσότεροι θάνατοι από την ατμοσφαιρική ρύπανση οφείλονται σε καρδιακές προσβολές και εγκεφαλικά επεισόδια, αλλά η ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα αντιπροσωπεύει επίσης σημαντικό αριθμό πνευμονιών, άσθματος, εμφυσήματος, και θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα.
Εκτός από την ατμοσφαιρική ρύπανση, οι εκπομπές είναι υπεύθυνες για την αύξηση των παγκόσμιων θερμοκρασιών. Αυτό με την σειρά του οδηγεί σε αυξημένη υγρασία και προκαλεί συχνότερα και εντονότερα κύματα καύσωνα που επιδεινώνουν την υπέρταση και τα προβλήματα ψυχικής υγείας, και μπορούν να περιορίσουν την αποτελεσματικότητα ορισμένων φαρμάκων. Όταν η θερμοκρασία σώματος ενός ατόμου ανέρχεται σε 40 βαθμούς Κελσίου ή παραπάνω, προκύπτει συστηματική ανεπάρκεια οργάνων. Οι καύσωνες αυτό το καλοκαίρι σκότωσαν 1.435 άτομα μόνο στην Γαλλία, τη μόνη χώρα που δημοσίευσε στατιστικά στοιχεία σχετικά με τους θανάτους που σχετίζονται με την θερμότητα. Καθώς πολλά από τα μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα του πλανήτη γίνονται πιο ζεστά και πιο υγρά, περισσότεροι άνθρωποι θα πεθάνουν από απλή υπερθέρμανση.
Η κλιματική αλλαγή συντελεί επίσης στην απειλή μεταδοτικών ασθενειών. Οι αυξημένες βροχοπτώσεις και οι υψηλότερες θερμοκρασίες ευνοούν τις ασθένειες που μεταφέρονται από φορείς -αυτές που προκαλούνται από παράσιτα, ιούς και βακτήρια που μεταδίδονται από κουνούπια, τσιμπούρια, μύγες και ψύλλους. Τα ψυχρόαιμα έντομα προτιμούν γενικά θερμότερες θερμοκρασίες, οι οποίες όχι μόνο επεκτείνουν τις εποχές αναπαραγωγής τους αλλά επιταχύνουν την γεωγραφική εξάπλωσή τους.
Το κουνούπι είναι ήδη το πιο θανατηφόρο ζώο στον κόσμο, προκαλώντας περισσότερους από μισό εκατομμύριο θανάτους ετησίως, από τους οποίους 438.000 προέρχονται από ελονοσία. Οι θερμότερες θερμοκρασίες καθιστούν ευκολότερη τη μετάδοση της ελονοσίας σε υψηλότερα υψόμετρα και μπορεί να την οδηγήσουν να εξαπλωθεί βαθύτερα στα υψίπεδα της Αφρικής.
Ένας άλλος ιός που πιθανόν να εξαπλωθεί ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής είναι ο δάγκειος πυρετός, ο οποίος μολύνει σήμερα 96 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο και σκοτώνει 90.000 από αυτούς. Ο δάγκειος ιός μεταδίδεται από δύο είδη κουνουπιού -το Aedes aegypti και το Aedes albopictus- που είναι ασυνήθιστα ανθεκτικά και μεταδίδουν επίσης Κίτρινο Πυρετό, Zika, Δυτικό Νείλο και άλλους ιούς. Περισσότεροι από τους μισούς πληθυσμούς του κόσμου ζουν σε περιοχές όπου υπάρχει ήδη ένα είδος Aedes -και αυτό το ποσοστό είναι πιθανό να αυξηθεί. Ειδικά το aegypti ευδοκιμεί όχι μόνο σε ζεστά και υγρά περιβάλλοντα, αλλά και σε περιοχές επιρρεπείς στην ξηρασία. Η Ευρώπη, η Βόρεια Αμερική και οι περιοχές με υψηλό υψόμετρο στις τροπικές περιοχές μπορεί σύντομα να αντιμετωπίσουν τον δάγκειο πυρετό καθώς και άλλες αναδυόμενες ασθένειες.
Το σταθερό πλήθος των [κουνουπιών] Aedes σε νέες περιοχές καταδεικνύει τη μεγαλύτερη απειλή όλων: Την πανδημία. Καθώς οι ανθρωπογενείς κλιματολογικές μεταβολές συνέβησαν τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, δεκάδες νέες μολυσματικές ασθένειες έχουν εμφανιστεί ή έχουν αρχίσει να απειλούν νέες περιοχές, μεταξύ των οποίων ο ιός Zika και ο Ebola. Η χολέρα γίνεται επίσης πιο δύσκολο να ελεγχθεί: Τα ζεστά, υφάλμυρα νερά και η αύξηση των επιπέδων της θάλασσας συμβάλλουν στην διάδοση της νόσου, η οποία μολύνει περίπου τέσσερα εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο και σκοτώνει περίπου 100.000 από αυτούς. Η βουβωνική πανώλη, που εξαπλώνεται από αρουραίους και ψύλλους, προβλέπεται [4] να αυξηθεί με τις θερμότερες ανοίξεις και τα πιο ζεστά καλοκαίρια. Ο Anthrax, του οποίου οι σπόροι απελευθερώνονται από την απόψυξη του permafrost, θα μπορούσε να εξαπλωθεί μακρύτερα ως αποτέλεσμα των ισχυρότερων ανέμων.
Και αυτά είναι μόνο οι άμεσες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία. Η αύξηση της στάθμης της θάλασσας και η αύξηση της οξίνισης των ωκεανών θα μειώσουν την αλιεία και τις υδατοκαλλιέργειες, θα επιδεινώσουν τον υποσιτισμό και την επισιτιστική ανασφάλεια. Η μόλυνση των υδροφόρων οριζόντων θα επιδεινώσει την έλλειψη νερού. Οι ξηρασίες, που ήδη σκοτώνουν και εκτοπίζουν περισσότερους ανθρώπους από κάθε άλλη καταστροφή λόγω καιρού, προβλέπεται ότι θα αυξηθούν περαιτέρω και θα γίνουν πιο συχνές. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι μέχρι το 2050 θα μπορούσε να υπάρξει ένα δισεκατομμύριο πρόσφυγες από την υποσαχάρια Αφρική, τη Νότια Ασία και την Λατινική Αμερική.
ΜΙΑ ΥΓΙΗΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ
Οι ακραίες καιρικές συνθήκες διαταράσσουν επίσης τις υποδομές και τις υπηρεσίες της δημόσιας υγείας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι επιτακτική ανάγκη οι χώρες σε όλο τον κόσμο να επενδύσουν στην προσαρμογή των συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης στις περιβαλλοντικές αλλαγές που έχουν ήδη αρχίσει, και πιθανόν να ακολουθήσουν. Κατά την πρώτη σύνοδο υψηλού επιπέδου για την Παγκόσμια Υγειονομική Κάλυψη (Universal Health Coverage, UHC) στα Ηνωμένα Έθνη, ο ΠΟΥ θα καλέσει τους ηγέτες του κόσμου να επενδύσουν όχι μόνο σε ασφαλείς υπηρεσίες υγιεινής και αποχέτευσης αλλά και στην καθολική πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας για χρόνιες ασθένειες, για την υγεία των παιδιών και την προγεννητική και καταπραϋντική φροντίδα. Σχεδόν κάθε ασθένεια που προκαλείται ή επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή μπορεί να προληφθεί ή να θεραπευτεί εάν αντιμετωπιστεί νωρίς. Δυστυχώς, ο ΠΟΥ προβλέπει ότι μέχρι το 2030 το 42% του παγκόσμιου πληθυσμού είτε δεν θα έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας είτε δεν θα είναι σε θέση να τις αντέξει οικονομικά.
Η καθολική κάλυψη υγείας περιλαμβάνει την εξέταση και την ακριβή και έγκαιρη διάγνωση. Περιλαμβάνει επίσης την παρακολούθηση και την ταχεία ανταπόκριση στις αναδυόμενες παγκόσμιες απειλές για την υγεία. Ο κόσμος τείνει να καταπολεμά τέτοιες απειλές με τρόπο «μια νόσο κάθε φορά» -είτε πρόκειται για ευλογιά, για πολιομυελίτιδα, για φυματίωση, για HIV/AIDS ή για ελονοσία, και να υιοθετεί μια πυροσβεστική προσέγγιση όταν αναδύεται μια θανατηφόρα πανδημία όπως ο Έμπολα. Η άμεση ανάληψη του συνόλου των παγκόσμιων απειλών για την υγεία με την εφαρμογή της καθολικής υγειονομικής κάλυψης έως το 2030 δεν είναι μόνο ο καλύτερος τρόπος προετοιμασίας για τις αναπόφευκτες καταστροφές που συνδέονται με το κλίμα˙ θα αποτρέψει επίσης έως και ένα δισεκατομμύριο θανάτους από μεταδοτικές ασθένειες, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.
Καθώς οι ηγέτες του κόσμου συναντώνται στη Νέα Υόρκη για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, πρέπει να θυμούνται την απειλή που θέτει για την ανθρώπινη υγεία και να ενεργήσουν αποφασιστικά για την εφαρμογή της παγκόσμιας κάλυψης υγείας.
Ο TEDROS ADHANOM GHEBREYESUS είναι γενικός διευθυντής του World Health Organization (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας). Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο @drtedros.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.who.int/airpollution/en/
[2] https://www.who.int/en/news-room/detail/06-03-2017-the-cost-of-a-pollute…
[3] https://journal.chestnet.org/article/S0012-3692(18)32723-5/fulltext#sec5
[4] https://www.pnas.org/content/103/35/13110.abstract?etoc=