Μπορεί η Γροιλανδία να κερδίσει την ανεξαρτησία της με την πώληση λιωμένου πάγου;

Το μεγαλύτερο νησί του κόσμου αντλεί έναν πόρο που πάντα είχε

Το ότι το εμφιαλωμένο νερό θα είναι η επανάσταση που θα προσφέρει ανεξαρτησία στο μεγαλύτερο νησί του κόσμου, παραμένει απίθανο. Ωστόσο, η πώληση λιωμένου πάγου βοήθησε να ανοίξει περαιτέρω η Γροιλανδία στον έξω κόσμο, καθώς αυτό το έθνος αναζητά οικονομικά βιώσιμα μονοπάτια προς την ανεξαρτησία.
Το 2018, ο Thomas Vildersboll ίδρυσε την Inland Ice, μια εταιρεία υψηλής ποιότητας που εμφιαλώνει γλυκό νερό το οποίο λιώνει από τη μεγάλη έκταση πάγου που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος της Γροιλανδίας. Ως αντάλλαγμα μιας άδειας εκμετάλλευσης, η Inland Ice καταβάλλει royalties στην κυβέρνηση της Γροιλανδίας για κάθε λίτρο λιωμένου πάγου (meltwater) που συλλέγει. Ο Vildersboll πωλεί το νερό του σε κομψά μπουκάλια που προορίζονται να συνοδεύσουν γκουρμέ γεύματα, όπως ένα καλό κρασί.
Η εταιρεία μπορεί να υπερηφανεύεται ότι ο πάγος που χρησιμοποιήθηκε για να φτιάξει το προϊόν της «έχει εγκλωβιστεί για περισσότερα από 100.000 χρόνια -απομονωμένος από κάθε επαφή με στρώματα εδάφους, και σχηματίστηκε πολύ πριν από τότε που το πρώτο ανθρώπινο πλάσμα πάτησε το πόδι του μέσα στον Αρκτικό Κύκλο». Γι’ αυτόν τον λόγο, όπως ισχυρίζεται το υλικό του μάρκετινγκ, το [νερό] Inland Ice ανήκει «σε μια εξαιρετικά σπάνια κατηγορία ως το καθαρότερο μη επεξεργασμένο νερό στην γη -με μια γεύση που ταιριάζει απόλυτα με τη μοναδικότητά του».
Η Inland Ice δεν χρειάζεται να ανησυχεί για τις προμήθειές της, επειδή το νερό αναβλύζει από το εσωτερικό του νησιού. Ένας σύμβουλος της κυβέρνησης της Γροιλανδίας μού είπε ότι αντιλαμβανόταν το νερό ως μια ανεξάντλητη πηγή, όχι σαν ένα απόθεμα πετρελαίου που τελικά θα εξαντληθεί ή σαν αποθέματα ιχθυρών που πρέπει να τυγχάνουν προσεκτικής διαχείρισης.
Το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας εκτείνεται σε μήκος 1.500 μιλίων και πλάτος 680 μιλίων. Στο παχύτερο σημείο του, έχει ύψος σχεδόν δυο μιλίων. Το παγωμένο στρώμα χάνει 250 γιγατόνους νερού κάθε χρόνο, αρκετό για να καλύψει περίπου 100 εκατομμύρια πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων. Αλλά ακόμα και με αυτόν τον εκπληκτικό ρυθμό, το νερό θα [συνεχίσει να] τρέχει στο προβλέψιμο μέλλον.
Το σημερινό λιώσιμο του πάγου είναι μια απόδειξη της εκπληκτικής ισχύος και της ταχύτητας της κλιματικής αλλαγής. Αλλά για την κυβέρνηση και τους επιχειρηματίες της Γροιλανδίας, όπως τον Vildersboll, είναι μια επιχειρηματική ευκαιρία. Το εμφιαλωμένο νερό είναι μια αυξανόμενη παγκόσμια βιομηχανία και η Γροιλανδία, στοιχηματίζοντας ότι η τάση θα συνεχιστεί, καλεί άλλες εταιρείες να υποβάλουν προσφορά για δικαιώματα νερού. Η κυβέρνηση μέχρι που αναδιάρθρωσε τις απαρχαιωμένες εμπορικές πολιτικές της, δημιουργώντας μικρές ρωγμές σε ένα οικονομικό σύστημα που έχει κρατήσει την Γροιλανδία οικονομικά εξαρτημένη από την Δανία, τον πρώην αποικιοκράτη της και σημερινό επικυρίαρχο.
Το ότι το εμφιαλωμένο νερό θα είναι η επανάσταση που θα προσφέρει ανεξαρτησία στο μεγαλύτερο νησί του κόσμου, παραμένει απίθανο. Ωστόσο, η πώληση λιωμένου πάγου βοήθησε να ανοίξει περαιτέρω η Γροιλανδία στον έξω κόσμο, καθώς αυτό το έθνος αναζητά οικονομικά βιώσιμα μονοπάτια προς την ανεξαρτησία.

ΜΙΑ ΟΔΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ;
Η Δανία άσκησε αποικιοκρατικό έλεγχο στην Γροιλανδία και τον αυτόχθονο πληθυσμό της από το 1721 έως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, χρησιμοποιώντας το νησί για να κυνηγά φάλαινες και φώκιες, να εμπορεύεται με τους Ινουίτ και να τους προσηλυτίζει. Αφότου η ναζιστική Γερμανία κατέλαβε την Δανία το 1940, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχτισαν στρατιωτικές εγκαταστάσεις στην Γροιλανδία για να την υπερασπιστούν από τους Γερμανούς και στο τέλος του πολέμου προσφέρθηκε να αγοράσει το νησί από την Δανία για 100 εκατομμύρια δολάρια σε χρυσό. Η Δανία αρνήθηκε και το 1953 η αποικία έγινε επίσημα νομός με αντιπροσώπευση στο δανικό κοινοβούλιο. Κατά την διάρκεια των δεκαετιών που ακολούθησαν, η Δανία σταδιακά μεταβίβασε εξουσίες στην Γροιλανδία.
Σήμερα, το νησί είναι μια αυτόνομη, σε μεγάλο βαθμό αυτοδιοικούμενη χώρα του Βασιλείου της Δανίας. Ωστόσο, η Κοπεγχάγη ελέγχει τις εξωτερικές υποθέσεις και την αμυντική πολιτική και κρισίμως, πληρώνει περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια σε ετήσιες επιδοτήσεις στην Γροιλανδία.
Αυτή η επιδότηση είναι αμφισβητήσιμη και στην Κοπεγχάγη και στην Nuuk, την παράκτια πόλη των 18.000 ατόμων που λειτουργεί ως πρωτεύουσα της Γροιλανδίας. Πολλοί Γροιλανδοί θεωρούν ότι η επιδότηση είναι απαραίτητη, αλλά ανησυχούν ότι έχει ενισχύσει την εξάρτηση. Στην Δανία, ορισμένοι [1] θεωρούν ότι είναι μια μορφή αποκατάστασης για παλαιότερες αποικιακές παραβιάσεις, συμπεριλαμβανομένης της καταστροφής των ιθαγενών τρόπων ζωής˙ άλλοι [2] βλέπουν την ετήσια πληρωμή ως παράλογο κόστος για την διατήρηση γεωπολιτικής επιρροής στην Αρκτική. Προς το παρόν, η επιδότηση καλύπτει περισσότερο από το 50% όλων των δημόσιων δαπανών στην Γροιλανδία. Ως εκ τούτου, τα χρήματα είναι απαραίτητα για τον δημόσιο τομέα του νησιού.
Πιο λεπτά ίχνη της δανικής κυριαρχίας είναι πανταχού παρόντα. Μέχρι την καθιέρωση της εσωτερικής αυτοδιοίκησης το 1979, το Βασιλικό Τμήμα Εμπορίου της Γροιλανδίας (Royal Greenland Trading Department), μια κρατική εταιρεία της Δανίας, κατείχε αυστηρό μονοπώλιο στο εμπόριο από και προς το νησί. Το μονοπώλιο θεωρήθηκε από καιρό ως παράδειγμα «καλοπροαίρετης» αποικιοκρατίας της Δανίας, φαινομενικά προστατεύοντας τον παραδοσιακό τρόπο ζωής της Γροιλανδίας από τις φερόμενες διεφθαρμένες εξωτερικές επιρροές που θα μπορούσαν να προκύψουν από το ελεύθερο εμπόριο. Σήμερα, η εταιρεία της αποικιοκρατικής εποχής έχει χωριστεί σε διάφορες διάδοχες εταιρείες υπό τον έλεγχο της Γροιλανδίας. Ωστόσο, οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες επέτρεψαν να επιβιώσουν τμήματα του παλαιού μονοπωλιακού συστήματος.
Η Γροιλανδία είναι 50 φορές μεγαλύτερη από την Δανία, αλλά το 80% της επιφάνειάς της καλύπτεται από πάγο. Οι 56.000 κάτοικοι του νησιού περιορίζονται σε παράκτιους οικισμούς, από τους οποίους κανένας δεν συνδέεται με δρόμους. Η ναυτιλία είναι επομένως απαραίτητη για την ευημερία των περισσότερων Γροιλανδών. Η Βασιλική Αρκτική Γραμμή (Royal Arctic Line, RAL), ένας από τους διαδόχους του αποικιακού εμπορικού μοντέλου, δεν είναι λάθος να αυτοαποκαλείται «γραμμή ζωής της Γροιλανδίας». Η ναυτιλιακή εταιρεία ανήκει εξ ολοκλήρου στην κυβέρνηση της Γροιλανδίας και, όπως και ο αποικιακός προκάτοχός της, κερδίζει από την αποκλειστική παραχώρηση όλων των θαλάσσιων φορτίων που μεταφέρονται προς, από και εντός της Γροιλανδίας. Ωστόσο, η μοναδική σύνδεση της RAL με την ηπειρωτική Ευρώπη είναι το Aalborg της Δανίας, καθιστώντας τη ναυτιλία προς και από την Γροιλανδία υπερβολικά δαπανηρή για τις περισσότερες επιχειρήσεις που εδρεύουν εκτός της Δανίας. Και έτσι, αναμενόμενα, το 63% [3] όλων των εισαγωγών της Γροιλανδίας εξακολουθεί να προέρχεται από την Δανία.
Οι συνέπειες αυτής της παράξενης ρύθμισης μπορούν να γίνουν αισθητές σε ολόκληρη την Γροιλανδία, όχι μόνο στις υψηλές τιμές των εισαγωγών αλλά στα ίδια τα προϊόντα. Παράλληλα με τα κομμάτια του μοσχοβούβαλου και των ταράνδων, τα μπακάλικα φέρνουν οργανικά χορτοφαγικά κεφτεδάκια από την Σκανδιναβία. Στο Ilulissat, μια πόλη 4.413 κατοίκων και έναν δημοφιλή τουριστικό προορισμό, 150 μίλια βόρεια του Αρκτικού Κύκλου, τα τραμπολίνα σηματοδοτούν τους κήπους των ανθρώπων, όπως συμβαίνει στα προάστια της Κοπεγχάγης. Το Faxe Kondi, ένα δανέζικο αναψυκτικό, είναι ακόμη πιο πανταχού παρόν στην Γροιλανδία απ’ όσο στην Δανία, όπου αντιμετωπίζει μεγαλύτερο ανταγωνισμό από την Pepsi και την Coca-Cola.
Τα ζαχαρούχα ποτά δεν καλύπτουν την πικρή επίγευση της αποικιοκρατίας, ούτε έχουν ενσταλάξει μια αληθινή εθνικής αίσθηση του ανήκειν. Σε πρόσφατη δημοσκόπηση [4] που διενεργήθηκε από τα Πανεπιστήμια της Γροιλανδίας και της Κοπεγχάγης, το 67,7% των Γροιλανδών ευνόησε την ανεξαρτησία [5] από την Δανία εντός [των επομένων] 20 ετών. Για να φτάσει εκεί, το νησί θα πρέπει να είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει τον δημόσιο προϋπολογισμό του χωρίς υποστήριξη από την Κοπεγχάγη. «Θέλουμε να απαλλαγούμε από την κρατική επιχορήγηση επειδή θέλουμε την ανεξαρτησία», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Γροιλανδίας, Kim Kielsen, στο The Economist το 2018. Από την καθιέρωση της εσωτερικής διακυβέρνησης πριν από 40 χρόνια, η κυβέρνηση έχει εντοπίσει πολλά διαφορετικά μονοπάτια προς την οικονομική ανεξαρτησία. Τα περισσότερα, συμπεριλαμβανομένων των σχεδίων πετρελαίου και ορυχείων, δεν έχουν ακόμη ξεκινήσει -ακόμη και αφότου η μεταφορά πετρελαίου απαλλάχθηκε από το μονοπώλιο της RAL στη ναυτιλία. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το πετρέλαιο παραμένει σε μεγάλο βαθμό απρόσιτο κάτω από βαθιά στρώματα βυθού και η Γροιλανδία έχει περιορισμένη δυνατότητα εργασιών και επεξεργασίας για να αφιερώσει στο ουράνιο και τα ορυκτά σπανίων γαιών, πόσω μάλλον να χειριστεί τις πιθανές συνέπειες για το περιβάλλον της.
Τα τελευταία χρόνια, φαίνεται ότι η κυβέρνηση έχει θέσει τις ελπίδες της στους πλούσιους υδάτινους πόρους της χώρας. Η κυβέρνηση στη Nuuk έχει δοκιμάσει την καθαρότητα του νερού και έχει εντοπίσει τις καλύτερες θέσεις για να την μαζεύει μαζικά. Με βάση τις χημικές, φυσικές και μικροβιολογικές αναλύσεις, το Υπουργείο Βιομηχανίας, Ενέργειας και Έρευνας ισχυρίζεται [6] ότι το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας είναι η «πιο παρθένα δεξαμενή γλυκού νερού στο βόρειο ημισφαίριο». Οι ντόπιοι το γνωρίζουν αυτό -οι Γροιλανδοί καταναλώνουν επί αιώνες λιωμένο πάγο- και οι επισκέπτες με τα σακίδια συνιστάται να μπορούν να πίνουν οποιοδήποτε νερό αρκεί να είναι τρεχούμενο. Ένα πληροφοριακό φυλλάδιο για τις δυνητικές εταιρείες ύδρευσης δείχνει μια γυναίκα που γέρνει πάνω από την άκρη ενός σκάφους, κρατώντας μια πλαστική κανάτα σε έναν χείμαρρο. Η συλλογή χύμα για εμπορικούς σκοπούς είναι λίγο πιο περίπλοκη, αλλά ακόμη και το νερό που συλλέγεται με αυτόν τον τρόπο απαιτεί λίγη επεξεργασία πριν να φτάσει στην παγκόσμια αγορά.
Οπλισμένοι με γυαλιστερά φυλλάδια, εκπρόσωποι της κυβέρνησης ταξιδεύουν σε όλο τον πλανήτη για να προσελκύσουν εταιρείες ώστε να υποβάλουν αίτηση για τις πέντε διαθέσιμες άδειες. Σύμφωνα με την δελεαστική ρητορική, το πόσιμο νερό [υψηλής] ποιότητας καθίσταται σπάνιο και «το καθαρό νερό που τρέχει από το στρώμα πάγου της Γροιλανδίας παρέχει την λύση». Η ανάπτυξη της βιομηχανίας εμφιαλωμένου νερού θα έχει σίγουρα περιβαλλοντικό κόστος, δεδομένου του δυνητικού αποτυπώματος άνθρακα των πλοίων που θα ταξιδεύουν προς και από την απομακρυσμένη Γροιλανδία και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του εμφιαλωμένου νερού βασίζεται στα (με βάση το πετρέλαιο) πλαστικά για συσκευασία. Αλλά η κυβέρνηση της Γροιλανδίας είναι κατανοητό ότι πιέζει προς τα εμπρός. Τον Μάιο, μια ομάδα από το υπουργείο οδήγησε ένα γκρουπ διεθνών επισκεπτών στις τοποθεσίες όπου υποτίθεται ότι θα συλλεχθεί το νερό.
Το αν το σχέδιο θα προσελκύσει στην πραγματικότητα αρκετά τέλη αδειοδότησης και οι φόρους για να βοηθήσει την κυβέρνηση να κλείσει την «τρύπα» στον προϋπολογισμό, μένει να φανεί. Σε μια από τις πέντε τοποθεσίες της τρέχουσας διαδικασίας υποβολής προσφορών, η απορροή νερού [από λιωμένο πάγο] είναι κατά μέσο όρο 4,16 γιγατόνους κάθε χρόνο -πολύ περισσότερο από όσο είναι πιθανό να συγκεντρώσει μια εταιρεία όπως η Inland Ice του Thomas Vildersboll, η οποία τοποθετείται εμπορικά με βάση την εξαιρετικότητά της. Η κυβέρνηση θα πρέπει να αναζητήσει εταιρείες που επιθυμούν να δημιουργήσουν ένα φθηνότερο προϊόν μαζικής αγοράς.
Πολλές πρόσφατες νομικές αλλαγές, σχεδιασμένες να προσελκύσουν ξένες εταιρείες, έχουν ενισχύσει την αισιοδοξία της κυβέρνησης. Οι Αρχές τον Απρίλιο ενέκριναν συμφωνία συνεργασίας μεταξύ της RAL και της ισλανδικής ναυτιλιακής εταιρείας Eimskip. Η συμφωνία επιτρέπει στις δύο εταιρείες να μοιράζονται πλοία και δημιουργεί ναυτιλιακούς δεσμούς που συνδέουν την Γροιλανδία με την Ισλανδία και, έμμεσα, με τις νέες διεθνείς αγορές. Ακόμη πιο σημαντικό, νωρίτερα φέτος, η κυβέρνηση θέσπισε νόμο που απαλλάσσει τις εταιρείες που έχουν λάβει άδεια για την συλλογή λιωμένου πάγου από το μονοπώλιο της RAL στο θαλάσσιο εμπόριο -ένα σημαντικό βήμα για την επέκταση των εξαγωγών χύμα νερού.
Η εξέλιξη του ναυτιλιακού μονοπωλίου είναι μόνο μια από τις μεγάλες αλλαγές που σημειώνονται στο τεράστιο νησί. Τον Νοέμβριο του 2018, το κοινοβούλιο της Γροιλανδίας ψήφισε υπέρ της επέκτασης των αεροδρομίων Nuuk και Ilulissat με χρηματοδότηση από την κυβέρνηση, τα οποία δεν διαθέτουν επαρκείς διάδρομους για να διαχειρίζονται τις υπερατλαντικές πτήσεις. Η κυβέρνηση έχει επίσης εκφράσει το ενδιαφέρον της για την ίδρυση γραφείου αντιπροσώπευσης στην Κίνα έως το 2020 και οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακοίνωσαν τον Μάιο ότι σχεδίαζαν να ανοίξουν μόνιμη διπλωματική παρουσία στο Nuuk σύντομα.
Ο εναγκαλισμός της Γροιλανδίας στον εμφιαλωμένο λιωμένο πάγο αποτελεί μέρος της προσπάθειας που καταβάλλει για να φτάσει πέρα από την Δανία και να συνδεθεί με τον ευρύτερο κόσμο. Η Γροιλανδία παραμένει απομακρυσμένη από σχεδόν παντού. Ωστόσο, οι καταναλωτές ενδέχεται να βλέπουν σύντομα κομμάτια της στα ράφια των σούπερ μάρκετ. Και -ποιος ξέρει;- μπορεί μετά από αυτό, μια ανεξάρτητη Γροιλανδία, επίσης.
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13688790.2015.1191989
[2] https://www.theguardian.com/commentisfree/2010/jun/15/independent-greenl…
[3] https://oec.world/en/profile/country/grl/
[4] http://cphpost.dk/news/most-greenlanders-want-independence-at-some-point…
[5] https://www.arctictoday.com/a-rare-poll-hints-at-real-differences-betwee…
[6] https://naalakkersuisut.gl/en/Naalakkersuisut/News/2019/01/070119-Is-og-…
Ο MATTHEW BIRKHOLD είναι επίκουρος καθηγητής Γερμανικών και Νομικής στο πανεπιστήμιο της Πολιτείας του Οχάιο.
foreignaffairs.gr