Αβικέννας – Ο Πέρσης Φιλόσοφος

Ο Ιμπν Σινα η Αβικέννας ήταν περσικής καταγωγής και γεννήθηκε περίπου το 980. Πρόκειται για την πιο μεγάλη μορφή στην ιστορία της αραβικής φιλοσοφίας.

Από πολύ μικρός έδειξε την μεγάλη του εξυπνάδα και 18 χρονών ήταν ήδη αναγνωρισμένος σαν μεγάλος γιατρός. Οι μελέτες του στράφηκαν στην ποίηση (αργότερα έγραψε και ο ίδιος ποιήματα, μάλιστα διασώθηκαν κάποια με φιλοσοφικό και μυστικιστικό περιεχόμενο), φυσική, ιατρική, θεολογία, ισλαμικό δίκαιο, μαθηματικά, ενώ κατέληξε στη φιλοσοφία την οποία θεώρησε σαν την ολοκλήρωση του κάθε σκεπτόμενου βαθιά ανθρώπου.
Λόγω του ότι θεράπευσε κάποιο πρίγκιπα, του παραχωρήθηκαν πολλά προνόμια και κυρίως τέθηκε στη διάθεση του η μεγάλη βασιλική βιβλιοθήκη. Μελέτησε αρκετά και θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ότι πέρα από τη μόρφωση που έλαβε ήταν αυτοδίδακτος.
Ταξίδεψε σε πολλές πόλεις και κατέκτησε διάφορα αξιώματα. Αρκετές φορές κινδύνεψε σε ταραχές. Παντού όμως όπου πήγαινε αναγνωριζόταν η προσωπικότητα του και η μεγάλη του μόρφωση, ενώ κυρίως τον προσλάμβαναν σαν γιατρό διάφοροι ηγεμόνες.
Οι διάφορες περιπέτειες έφθειραν την υγεία του και τελικά πέθανε στο Χαμαντάν περίπου 50 χρονών το 1037. Κάποιος από τους μαθητές του έγραψε βιβλίο με τίτλο «Ο Βίος του Αβικέννα» το οποίο μάλιστα μεταφράστηκε στα λατινικά.
Έγραψε πάρα πολλά έργα στα αραβικά και τα περσικά. Μερικά από τα έργα του μεταφράστηκαν στα λατινικά και έτσι τον γνώρισε ο δυτικός κόσμος. Δόθηκε σημασία στο έργο του πάνω στον Αριστοτέλη, αλλά τα έργα του ήταν πολυάριθμα και πάνω σε ποικίλα θέματα. Σύμφωνα με βιογράφους του έγραψε περίπου 250 έργα από τα οποία διασώζονται περισσότερα από 100. Άλλα χάθηκαν και άλλα δεν μεταφράστηκαν ποτέ.
Να αναφέρουμε τον «Κανόνα της Ιατρικής» που μετατράπηκε σε κλασσικό έργο της μεσαιωνικής θεραπευτικής επιστήμης. Σε αυτό εκτός από τα στοιχεία της αραβικής ιατρικής, συνδυάζει τον μεγάλο γιατρό Γαληνό και τις απόψεις του με τον Ιπποκράτη. Μάλιστα υποστηρίζει ότι όλο το ανθρώπινο σώμα αποτελεί μια ενότητα.
Άλλα έργα του ήταν “Το βιβλίο της θεραπείας” και “Το βιβλίο της απελευθέρωσης (ή της σωτηρίας)”. Ήταν μεγάλος θαυμαστής του Αριστοτέλη τον οποίο αποκαλεί χαρακτηριστικά «ο φιλόσοφος» ενώ δέχτηκε επιδράσεις από τους στωικούς, νεοπλατωνικούς και τον άραβα φιλόσοφο Αλ Φάραμπι. Ο ίδιος αναφέρει ότι το έργο του Αριστοτέλη “Μετά τα Φυσικά του” δεν το καταλάβαινε μέχρι που διάβασε τα σχόλια του Αλφ Αραμπι πάνω σε αυτό. Σαν άλλος Αρχιμήδης από τη χαρά του άρχισε να τρέχει στο δρόμο και να μοιράζει τα υπάρχοντα του στους φτωχούς.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό έργο του που όμως το ξέρουμε μόνο από τον τίτλο του είναι το «Αμερόληπτη κρίση μεταξύ των δυτικών και των ανατολικών». Σε αυτό φαίνεται ότι πρότεινε το ξεπέρασμα των φαινομενικών αντιθέσεων ανάμεσα στην ανατολική και την δυτική σκέψη και την αναζήτηση των κοινών στοιχείων.
Όσον αφορά την σκέψη του Αβικέννα ο φιλόσοφος μεταξύ άλλων υποστηρίζει ότι η Φιλοσοφία βοηθά τον άνθρωπο για να αντιληφθεί την αλήθεια που αποκαλύπτουν οι θρησκείες και οι προφήτες τους. Μπορεί οι τελευταίοι να πήγαν πιο πέρα από τα όρια της λογικής όμως οι φιλόσοφοι με την λογική σκέψη μπορούν να τους κατανοήσουν και να αποδείξουν τις διδασκαλίες τους ενώ ο πολύς κόσμο τις αποδέχεται απλώς με την πίστη. Υποστηρίζει ότι ο σοφός δεν πρέπει να περιφρονεί τις λαϊκές μορφές της θρησκείας και της λατρείας γιατί είναι αναγκαίες στον απλό λαό.
Απέναντι στο κλασικό μεσαιωνικό πρόβλημα του αν οι γενικές η παγκόσμιες ιδέες υπάρχουν αφ’ εαυτές έξω από τα αντικείμενα υποστήριξε ότι: α) υπάρχουν πριν από τα πράγματα στο πνεύμα του Θεού σε συμφωνία με τον Πλάτωνα. β) μέσα στα πράγματα στα οποία εκδηλώνονται ή αποκαλύπτονται, και γ) μετά τα πράγματα σαν αφηρημένες ιδέες μέσα στο ανθρώπινο πνεύμα.
Θεωρεί ότι το μόνο πραγματικά αναγκαίο Ον είναι ο Θεός. Ο Θεός είναι αναγκαίος αφ’ εαυτού, είναι απλός και ένας.
Τα υπόλοιπα όντα είναι αναγκαία λόγω της σχέσης τους με το Θεό. Μέσα από την εσωτερική παρατήρηση ο άνθρωπος θα βρει αποδείξεις για την ύπαρξη της ψυχής η οποία είναι άϋλη. Η ψυχή ζωογονεί το σώμα και είναι η αιτία της κίνησης. Η ύλη από μόνη της δεν έχει ζωή, έχει τη δυνατότητα ζωής. Την ζωή την δίνει ο δημιουργός μέσα από την ψυχή. Έτσι περνά από την δυνατότητα στην αναγκαιότητα της ύπαρξης. Από την εν δυνάμει κατάσταση στην εν ενεργεία όπως θα έλεγε ο Αριστοτέλης. Η ελευθερία της βούλησης έχει σαν αποτέλεσμα την ύπαρξη του κακού. Το κακό του μέρους όμως μερικές φορές μπορεί να είναι καλό για το όλο επειδή ο κόσμος αποτελεί μια ενότητα. Η ψυχή συμμετέχει στον Δημιουργό της και έτσι ο ανώτερος άνθρωπος αυτός που έχει καθαρή ψυχή θα ενωθεί μέσα από αυτήν με την ψυχή του κόσμου μετά τον θάνατο.
Ένα άλλο ενδιαφέρον θέμα που ανάπτυξε ο Αβικέννας ήταν η θεωρία του για την Αστρολογία. Υποστηρίζει ότι αν μπορούσαμε να γνωρίσουμε αυτά που συμβαίνουν στον ουρανό θα μπορούσαμε να γνωρίσουμε αυτά που θα συμβούν στη γη και αυτό είναι η Αστρολογία.
Ο άνθρωπος για τον Αβικέννα διαφέρει από τα ζώα λόγω του νου του ο οποίος μάλιστα συμμετέχει στον θείο νου. Την λογική ψυχή την ονομάζει και υλικό νου. Λεει ότι οι νοητές μορφές φτάνουν στην ψυχή μέσα από 3 τρόπους: Την οδό της έμπνευσης, την οδό του συλλογισμού, την οδό των αισθήσεων. Ωστόσο κάποιοι προικισμένοι άνθρωποι μπορούν να φθάσουν σε μια ένωση με τον παγκόσμιο ή θείο νου και αυτοί δεν χρειάζονται ορθολογιστικούς συλλογισμούς ούτε στοχασμούς. Η εσωτερική προδιάθεση αυτών των ανθρώπων ονομάζεται αγιοσύνη και δίδεται στους απόστολους και τους προφήτες.
Η ευτυχία και η ευδαιμονία βρίσκονται στη σοφία και στην κατανόηση του τι είναι ο θεός. Μυστικισμός και φιλοσοφική γνώση συναντιούνται έτσι στη σκέψη του μεγάλου αυτού φιλόσοφου.
nea-acropoli-athens.gr