Αδαμάντιος Λεμός -Πρωτοπόρος του νεοελληνικού θεάτρου

Ο Αδαμάντιος Λεμός (Καρδάμυλα Χίου, 13 Ιανουαρίου 1916 – Αθήνα, 12 Ιουνίου 2006) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης, σημαντική φυσιογνωμία του νεοελληνικού θεάτρου.

Φωτογραφία από: https://www.ert.gr/arxeio-afierwmata/adamantios-lemos-12-ioynioy-2006/
Πέρα από τη συμμετοχή του σε μεγάλους θιάσους στα πρώτα του βήματα («Θίασος Κοτοπούλη», «Θίασος Κατερίνας», «Θυμελικός Θίασος Λίνου Καρζή», «Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν») και τη δημιουργία του «Θιάσου Λεμού» (έτος ιδρύσεως 1944), ο σημαντικός σταθμός της θεατρικής του δραστηριότητας είναι η περίοδος 1947-1950, όπου ξεκινάει την πρώτη μεταπολεμική έρευνα και προβολή των νέων θεατρικών δυνάμεων. Επίσης στην Αμερική δημιουργεί το πρώτο μόνιμο ελληνικό θέατρο την περίοδο 1957-1967.
Ο ίδιος δήλωνε ότι είχε δύο επιρροές στην ηθοποιία: από τη μια την “παλιά σχολή”, όπου η θεατρική λειτουργία βασιζόταν στο ένστικτο, τη φαντασία, τον αυτοσχεδιασμό και την κυρίαρχη παρουσία του ηθοποιού πάνω στη σκηνή, και από την άλλη, την πολυπλοκότητα των διαφόρων ρευμάτων και επιστημονικών θεωριών.
Διδασκαλία θεάτρου
Ο Αδαμάντιος Λεμός δίδαξε θέατρο στη Δραματική Σχολή του Δημοτικού Ωδείου Λαρίσης», σε τοπικές διδασκαλίες ερασιτεχνικών σχημάτων, αλλά και παλιότερα, στην Αίγυπτο, στην Κύπρο και στην Αμερική, όπου έπλασε και ανέδειξε ηθοποιούς. Στο Θεατρικό Εργαστήρι Δήμου Ηλιούπολης (1979 – 1989), πραγματοποιήθηκε τιμητική βράβευσή του με το πρώτο βραβείο και μαζί το χρυσό μετάλλιο της πόλεως των Αθηνών ανάμεσα σε είκοσι επιλεγμένα θεατρικά συγκροτήματα στους «Πανελλήνιους Αγώνες Ερασιτεχνικής Θεατρικής Δημιουργίας», που οργάνωσε ο Δήμος Αθηναίων.
Ο Άλκης Θρύλος τον χαρακτηρίζει “πρωτοπόρο” και “εμψυχωτή”, που “μαγνητίζει το περιβάλλον του”. Τα πρώτα χρόνια της καριέρας του, έστησε ένα θέατρο με νέους συναδέλφους του, σε μια προσφυγική φτωχογειτονιά, στη Δραπετσώνα (καλοκαίρι 1940). Το ίδιο πείραμα το επαναλαμβάνει μέσα στην Κατοχή ( καλοκαίρι 1941), στο θέατρο «Νανά» στη Λεωφόρο Βουλιαγμένης. Το ίδιο πάλι στην Αίγυπτο τον καιρό του πολέμου, καλύπτοντας τις θεατρικές ανάγκες του ελληνισμού της Αιγύπτου. Στην Κύπρο βάζει τις ρίζες ανάπτυξης και εδραίωσης του πρώτου επαγγελματικού Κυπριακού Θεάτρου.
Συνεχώς ανακαλύπτει χώρους, που τους μετατρέπει σε θέατρα και προτείνει ανανεωτικές θεατρικές φόρμες, όπως παραστάσεις σε μορφή λαϊκού πανηγυριού. Το ξεκίνημα έγινε με το «Αρχαίο θέατρο Άργους» το 1955, με κορύφωμα την έρευνα για την ανακάλυψη και προβολή των νέων θεατρικών δυνάμεων στα «Διονύσια Καλλιθέας» (1947-1950) και τη δημιουργία του «Οργανισμού Ελληνικού Θεάτρου Αμερικής» (1957-1967).
Σκηνοθέτης
Η λέξη σκηνοθέτης, σκηνοθεσία, ήταν για πάρα πολλά χρόνια άγνωστη στην Ελλάδα. Μετά τον ερχομό του θεατρικού αναμορφωτή Κωνσταντίνου Χρηστομάνου από την Ευρώπη το 1901, συναντάται αραιά και πού μεταφρασμένη η ξενικής προέλευσης λέξη “Regisseur”: περίπτωση Θωμά Οικονόμου και Φώτου Πολίτη και αργότερα οι Ροντήρης, Μουζενίδης, Καραντινός και μετά Σαραντίδης, Κουν στο ελεύθερο θέατρο, μέχρι το 1940, που παρουσιάστηκε γενικά ο όρος σκηνοθέτης.
Προηγούμενα, την ιδιότητα αυτή, τη διανομή ρόλων, τη διδασκαλία, το στήσιμο της παράστασης και τις άλλες λεπτομέρειες την επωμιζόταν ο θιασάρχης, χωρίς αρχικά να χρησιμοποιείται ο όρος σκηνοθεσία. Η γενίκευση του όρου άρχισε τα τελευταία 50 χρόνια, όταν η ιδιότητα αυτή έγινε θεσμός.
Σε αυτή την κατηγορία ανήκει ο Λεμός, με τα έργα που σκηνοθέτησε στα 60 χρόνια της θεατρικής του παρουσίας ως ηθοποιού και θιασάρχη και τελευταία, ως σκηνοθέτη, (Εθνικό Θέατρο, ΔΗΠΕΘΕ Β. Αιγαίου») κτλ.
Σκηνογραφία
Αμέτρητες είναι οι σκηνογραφίες του Αδαμάντιου Λεμού, όχι μονάχα σε σχέδια και μακέτες, αλλά και σε κατασκευές, σε όποια πόλη και οποιαδήποτε χρονική περίοδο ο Λεμός έστηνε θέατρο, όταν τύχαινε να μην υπάρχει κάποιος ονομαστός σκηνογράφος ή οικονομική επάρκεια. Μερικά δείγματα της δουλειάς του γίνονται ορατά σε φωτογραφικές απεικονίσεις έργων και παραστάσεων όλων των κατηγοριών.
Συγγραφέας
Ο Αδαμάντιος Λεμός ασχολείται και με τη λογοτεχνία. Το μεγάλο σε όγκο βιβλίο του (“Η ουτοπία του Θέσπη”, Εκδόσεις Φιλιππότη, 1989), εκτός από την λογοτεχνική του γραφή, είναι σημαντικό και ως θεατρικό ιστόρημα με άγνωστα αποκαλυπτικά ντοκουμέντα.
Το δεύτερο βιβλίο του Λεμού, με τίτλο «Η θεια μου η Κυριακού τον παλιό εκείνο τον καιρό…», διασώζει ήθη, έθιμα, συμπεριφορές και γλωσσικό υλικό ενταγμένο μέσα στη δομή, στη ροή και στη μουσική της ελληνικής λαογραφίας.
wikipedia