Δήλος Ανοικτό Μουσείο: Ένα πρόγραμμα σε πλήρη εξέλιξη

Η Δήλος, αρχαιολογικός χώρος εγγεγραμμένος στον κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ανασκάπτεται διαρκώς από τον 19ο αι. Ο αναπεπταμένος αρχαιολογικός χώρος, που περιβάλλεται από ένα αλώβητο κυκλαδικό τοπίο, αντιμετωπίζει διαχρονικά προβλήματα τα οποία σχετίζονται με τις ακραίες καιρικές συνθήκες που εκδηλώνονται εκεί και πλήττουν τα μνημεία και, κυρίως, με τη δυσχέρεια επεμβάσεων σε ένα δυσπρόσιτο και ακατοίκητο νησί.

Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, διά της αρμόδιας Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, έχει εκπονήσει και υλοποιεί, κατά την τελευταία τριετία, ένα ολοκληρωμένο σχέδιο προστασίας και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου, που εφαρμόζεται ταυτόχρονα σε πολλαπλά επίπεδα.
Σε επίπεδο σχεδιασμού συντάχθηκε από την Εφορεία το Γενικό Πλαίσιο Αρχών καθώς και μελέτες συντήρησης και αναστήλωσης κομβικών μνημείων της Δήλου (ναός Απόλλωνα, οικία Διονύσου, μελέτη εφαρμογής Στοάς Φιλίππου, μελέτες για Ψηφιδωτά-επιχρίσματα-τοιχοποιίες με α) αρχειακή έρευνα όλων των επεμβάσεων από τον 19ο αιώνα, β) χαρτογράφηση κατάστασης διατήρησης όλων των ψηφιδωτών και των επιχρισμάτων, γ) φυσικοχημικές αναλύσεις δ) γεωφυσική διασκόπηση των ψηφιδωτών.
Υποβλήθηκε, τέλος, ώριμη πρόταση χρηματοδότησης για το έργο «Δήλος – ανοικτό μουσείο» στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα, Επιχειρηματικότητα & Καινοτομία» με προϋπολογισμό 4.520.000,00€, το οποίο θα ενεργοποιηθεί μέσα στο καλοκαίρι.

Παράλληλα, σχεδιάστηκαν έργα μακράς πνοής για τη μετατροπή της Δήλου σε ένα υποδειγματικό ανοικτό μουσείο, όπου τα μνημεία θα ορθώνονται αποκατεστημένα σε ένα αλώβητο από την αρχαιότητα τοπίο. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει εκτεταμένα αναστηλωτικά έργα. Στο στάδιο υλοποίησης βρίσκεται η αναστήλωση της Στοάς του Φιλίππου, ενώ ολοκληρώθηκε επιτυχώς η αναστήλωση του μνημείου του Μηνοδώρου. Τους επόμενους μήνες εγκαθίστανται τα εργοτάξια για την αποκατάσταση του εμβληματικού ναού του Απόλλωνα των Δηλίων και της εντυπωσιακής Παλαίστρας του Γρανίτη.
Για το 2020 προβλέπεται η έναρξη εργασιών αναστήλωσης στην πιο πλούσια ιδιωτική οικία της Δήλου, την Οικία του Διονύσου, αλλά και στο αρχαίο θέατρο. Ορισμένοι από τους αναστηλωμένους χώρους θα λειτουργήσουν ως μουσειακές εστίες σε εφαρμογή της ιδέας της κατάργησης του στεγανού μεταξύ μουσείου και χώρου, ώστε οι δύο έννοιες να συγκροτήσουν ένα ενιαίο ανοικτό μουσείο.
Το Υπουργείο Πολιτισμού προχωρά στην υλοποίηση έργων συντήρησης και στερέωσης των μνημείων με την εφαρμογή προγράμματος διαρκούς συντήρησης μνημείων, όπου σε ετήσια βάση συντηρούνται και στερεώνονται ετοιμόρροπα κτήρια και τοίχοι. Την τελευταία τριετία έχουν γίνει σωστικές στερεωτικές επεμβάσεις σε εκατοντάδες κυβικά μέτρα τοιχοποιιών. Επίσης, υλοποιήθηκαν σωστικές ενέργειες σε τοιχογραφίες και επιχρίσματα (οικίες Ε, Ερμή, Λίμνης, ΒΑ της νησίδας XIIb, οικία Β Βόρειας Συνοικίας) και σε πλήθος ψηφιδωτών δαπέδων (Αγορά Δηλίων, Αγορά Ιταλών, Φορμίωνα, Δελφίνων, Τριτωνίδας, κοντά στο ναό Ίσιδας και Θεάτρου, οικία της Λίμνης κ.α.).
Παράλληλα, με στόχο την αναβάθμιση του παρεχόμενου πολιτιστικού προϊόντος στους επισκέπτες, η κλειστή πτέρυγα του μουσείου άνοιξε με την αρχαιολογική έκθεση «Κυκλαδικά Στιγμιότυπα, από τα μνημεία και τους ανθρώπους τους: Δήλος», ενώ στο χώρο λειτουργεί η εικαστική εγκατάσταση SIGHT του διεθνώς καταξιωμένου γλύπτη Άντονι Γκόρμλεϊ. Παράλληλα, στο χώρο υλοποιούνται πολιτιστικές εκδηλώσεις υψηλής ποιότητας και αισθητικής, μεταξύ των οποίων και θεματικές με επίκεντρο τους πρόσφυγες.
Για την υλοποίηση έργου στην απομονωμένη Δήλο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η εξασφάλιση ανθρώπινων συνθηκών και κινήτρων για τους εργαζομένους.

Σε αυτό το πλαίσιο, θεσμοθετήθηκε με νομοθετική ρύθμιση ειδικό επίδομα Δήλου ύψους 300€, που θα λειτουργήσει συμπληρωματικά στο χορηγούμενο επίδομα παραμεθορίου, προκειμένου να δοθούν κίνητρα στο προσωπικό που θα αποδεχθεί να διαμένει σε έναν ακατοίκητο τόπο, χωρίς δημόσιες κοινωνικές δομές και με δυσπρόσιτο το πλησιέστερο αστικό κέντρο της Μυκόνου λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων, ενώ εξασφάλισε την τακτική επικοινωνία του προσωπικού με τον έξω κόσμο ναυλώνοντας ειδικά δρομολόγια.
Με στόχο τη μεγιστοποίηση του χρόνου διαμονής επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού για τη συντήρηση του χώρου, το Υπουργείο Πολιτισμού αύξησε για τη νησιωτική Ελλάδα τις εκτός έδρας ημέρες σε 100 από τις 60 που ισχύουν στην ηπειρωτική χώρα.
Για την υλοποίηση έργου στην απομονωμένη Δήλο, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η βελτίωση των υποδομών. Ειδικότερα έγινε επέκταση και εκσυγχρονισμός των συστημάτων ασφαλείας (συναγερμός-CCTV), συντήρηση του μουσείου και των κτηρίων υποδοχής επισκεπτών. Παράλληλα, κατασκευάστηκαν νέα, υπόγεια, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, έγινε η ανακατασκευή δύο μονάδων αφαλάτωσης, νέας δεξαμενή ύδρευσης, κατασκευάστηκε μονάδα βιολογικής επεξεργασίας λυμάτων, δημιουργήθηκαν νέες ηλεκτρικές εγκαταστάσεις, ενώ λειτούργησαν για πρώτη φορά στο λιμάνι τουαλέτες κοινού.

Επίσης συντηρήθηκαν τα κτήρια και ο εξοπλισμός των ξενώνων, ενώ εγκαταστάθηκε τηλεπικοινωνιακός σταθμός χαμηλής όχλησης και ελεύθερων ευρυζωνικών υπηρεσιών. Την ίδια ώρα, εκσυγχρονίστηκε ο στόλος των εργοταξιακών οχημάτων και έγινε προμήθεια σκάφους έκτακτης ανάγκης για την επικοινωνία με τη Μύκονο. Τέλος, προκειμένου να αυξηθεί το παραγόμενο έργο συντήρησης και αποκατάστασης μνημείων υλοποιείται η εγκατάσταση νέων, προσωρινών εργοταξιακών υποδομών που περιλαμβάνει γερανογέφυρες, αποθήκες, πλατφόρμες εργασιών, διπλασιασμό κοιτώνων εργαζομένων κλπ.
Η επισκεψιμότητα αυξάνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια παρά την αύξηση του κόστους (εισιτήριο & ναύλος). Στο πλαίσιο της αναβάθμισης των παρεχόμενων υπηρεσιών στους επισκέπτες, σφραγίστηκε το ετοιμόρροπο κυλικείο και θα λειτουργήσει νέο, ενώ εμπλουτίστηκε σε πωλητέα το πωλητήριο του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων.
Στη Δήλο αναπτύσσονται για πρώτη φορά σύνθετες και πολυεπίπεδες συνέργειες σε όλα τα πεδία: έρευνα, συντήρηση, χρηματοδότηση με τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, Parco Archeologico di Pompei, τον Δήμο Μυκόνου, το Ίδρυμα Π. & Α. Κανελλοπούλου, τον Οργανισμό ΝΕΟΝ, την COSMOTE, το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», το ΙΤΕ του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών, και το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής.