Βασίλης Δημ. Χασιώτης
Με το τρίτο αυτό κατά σειράν άρθρο μου, συνεχίζω εν όψει των ευροεκλογών, την παρουσίαση κάποιων απόψεων -θέλω να πιστεύω ευρύτερων και όχι μονάχα προσωπικών-, που έχουν να κάνουν με την αγωνία των απλών ανθρώπων, των απλών πολιτών των Κρατών – Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με το ερώτημα, τι είναι αυτό που παράγει αυτή την αγωνία, ποια είναι η εικόνα μα και η ουσία της «Ευρώπης» σε σχέση με τις προσδοκίες των Λαών της, τι οράματα πλέον εκπέμπει, τι προσδοκίες γεννά και κυρίως εν ονόματι και προς όφελος ποιών.
Ασφαλώς, ερωτήματα εν σχέσει προς τις ανωτέρω επισημάνσεις, μπορούν να τεθούν πάμπολλα και να αφορούν όλο το φάσμα του ευρωπαϊκού γίγνεσθαι. Είναι συνεπώς αδύνατο ακόμα και να απαριθμηθούν στα πλαίσια ενός άρθρου ή μιας σειρά τριών ή τεσσάρων άρθρων. Έτσι μια επιλογή είναι επιβεβλημένη.
Στο παρόν άρθρο, θα εστιάσουμε σε ορισμένες πλευρές του ζητήματος που αφορούν το ζήτημα της «σύγκλισης» των Κρατών – Μελών : σύγκλιση τίνος πράγματος και σύγκλιση στα πλαίσια του νέου δόγματος της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων. Είναι ένα θέμα, το οποίο επίσης σερβίρεται ως κύριο πιάτο στο τραπέζι του Ευρωπαϊκού γίγνεσθαι, το οποίο όχι αδίκως παράγει σκεπτικισμό και εν προκειμένω τον Ευρωσκεπτικισμό.
Ας ξεκινήσουμε να ξεδιπλώνουμε τον συλλογισμό μας, με μια παραδοχή : αποτελεί ή όχι Στόχο της Νεοφιλελεύθερης Ευρώπης, η απάλειψη όλων εκείνων των «πραγμάτων» που θεωρούνται «εμπόδια» ή και απλώς «βαρίδια» στο νεοφιλελεύθερο γίγνεσθαι;
Η απάντηση είναι ναι! Και δεν είναι προς ψόγον, διότι η κάθε Τάξη Πραγμάτων αυτό πάντα επεδίωκε και αυτό θα επιδιώκει και στο μέλλον. Ο ψόγος ή ο έπαινος βρίσκεται στο περιεχόμενο αυτού που επιδιώκεται να εγκαθιδρυθεί.
Έτσι, πρέπει, από τη θέση του απλού πολίτη, και άρα μακροσκοπικά, να διακρίνουμε ποια είναι αυτά τα «πράγματα» και η επιχειρούμενη αλλαγή στο περιεχόμενό τους.
Τέτοια «πράγματα», λ.χ., μπορεί να είναι, -και διαπιστώνεται ότι είναι στη πράξη- ενδεικτικά, το Κοινωνικό Κράτος και τα παντοία Ανθρώπινα και Δημοκρατικά Δικαιώματα που δεν υποστηρίζουν τις νεοφιλελεύθερες αγοραίες αξιώσεις, η υπόθαλψη των εξελίξεων εκείνων που ενισχύουν τα νεοφιλελεύθερα προτάγματα, όπως π.χ., την κατάργηση των «εθνικών» (δηλαδή κρατικών) συνόρων μέσω της ίδιας της κατάργησης των εθνικών κρατών (δεν είναι το «εθνικό» που τους ενοχλεί αλλά το ίδιο το «Κράτος» που δεν ελέγχεται από τα υπερεθνικά νεοφιλελεύθερα αγοραία και οικονομικά κέντρα) ή της εγκαθίδρυσης σ’ αυτά κυβερνήσεων που εμφορούνται από τα νεοφιλελεύθερα νάματα, η εγκαθίδρυση και μεταβίβαση εξουσίας και πόρων σε εξωθεσμικά ευρωπαϊκά ή εθνικά όργανα και οργανισμούς (π.χ., το Eurogroup, οι ΜΚΟ), ή ακόμα και θεσμικά, αλλά χωρίς την υποχρέωση λογοδοσίας σε έναν κυρίαρχο λαό, (π.χ., η Ευρωπαϊκή Επιτροπή) με τρόπο ώστε να παρακάμπτονται τα εμπόδια που ακόμα βρίσκονται σε ισχύ και προέρχονται από τα διάφορα «Κεκτημένα» που συνεχίσουν την ύπαρξή τους από το «παλαιό καθεστώς» (όπως τα παραπάνω Δικαιώματα, όπως το Δικαιικό και Νομικό Κεκτημένο, όπως το Κοινωνικό Κεκτημένο, όπως το Δημοκρατικό Κεκτημένο κ.λπ.) και που δεν είναι ακόμα δυνατόν να υποκατασταθούν από ρυθμίσεις που θα αποτελέσουν τα αυριανά «Κεκτημένα», τούτη όμως τη φορά, πλήρως ευθυγραμμισμένα στην υπόθεση της υποστήριξης της Νέας Φιλελεύθερης ΚΑΙ Γερμανικής Ευρωπαϊκής Τάξης Πραγμάτων.
Στα πλαίσια αυτής της πορείας των πραγμάτων στην Νεοφιλελεύθερη Ευρώπη, το έχω τονίσει με έμφαση σε παλαιότερα άρθρα μου, θα το τονίσω εκ νέου εδώ, η πιο σημαντική εξέλιξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση τις τελευταίες δεκαετίες, υπήρξε εκείνη η λιτή διακήρυξη της 6ηςΜαρτίου 2017, προσωπικά θα το αποκαλούσα τελεσίγραφο, των Τεσσάρων Ηγετών (Άγκελα Μέρκελ (Γερμανία), Φρανσουά Ολάν (Γαλλία), Πάολο Τζεντιλόνι (Ιταλία), Μαριάνο Ραχόι (Ισπανία)) στα ανάκτορα των Βερσαλλιών, (το οποίο επαναδιατυπώθηκε ως προς την ουσία του στη Διακήρυξη της Ρώμης που υπογράφτηκε από τους Ευρωπαίους ηγέτες στις 25 Μαρτίου 2017), με το οποίο ανακοινώνονταν το Νέο Δόγμα της Ευρώπης των Πολλών Ταχυτήτων, που δεν είναι άλλο από το «όποιος μπορεί να παίξει στην α’ κατηγορία, ας κάτσει να παίξει, όποιος δεν μπορεί, υπάρχει και η β’ και η γ’ και δ’ εθνική. Απλά, στον αγώνα Μπαρτσελόνα, – Μαγούλα Δυτικής Αττικής, τέρμα η αλληλεγγύη που επέβαλε ένα ισόπαλο αποτέλεσμα, ή, εν πάση περιπτώσει, μια ήττα με «αξιοπρεπές» σκορ που να δικαιολογεί την παραμονή της Μαγούλας Δυτικής Αττικής στην α’ κατηγορία. Τώρα, το παιχνίδι θα παίζεται χωρίς περιορισμούς. Όσα γκολ δεν μπορέσεις να αποφύγεις, θα τα δεχτείς». Υπό μια έννοια, αυτό είναι πολύ πιο έντιμο να διακηρύσσεται, από το να διακηρύσσονται τέτοιες αξίες όπως, Αλληλεγγύη, Ισοτιμία και Ισονομία μεταξύ των Κρατών-Μελών, Κοινωνική και Οικονομική Σύγκλιση, εμπέδωση Κράτους Δικαίου, απλά για να διασύρονται και ήδη από πολλού καταργημένες.
Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι, το ζήτημα της Ευρωπαϊκής Προοπτικής, ως Προοπτικής πολιτικής Σύγκλισης και Ενοποίησης, αποτελούσε κατά το (απώτερο, πια, παρελθόν) και μια διαλογική διεργασία στο επίπεδο των ίδιων των Λαών της Ευρώπης, διότι ένοιωθαν πως μιλούσαν για κάτι που τους αφορούσε ως μελλοντικούς πολίτες ενός ενιαίου ευρωπαϊκού Κράτους και μάλιστα, σε αναντιστοιχία με το ενδιαφέρον των ίδιων των πολιτικών ηγεσιών, οι οποίες ουσιαστικά ουδέποτε αποστασιοποιήθηκαν από το εθνικό τους άρμα. Έτσι, συνέβη το αναμενόμενο : άρχισε και στο επίπεδο των ίδιων των Λαών να ξεθωριάζει το όραμα της ευρωπαϊκής πολιτικής ενοποίησης, αφού μπροστά τους δεν παρουσιάζονταν τίποτα το συγκεκριμένο προς αυτή τη κατεύθυνση, ενώ αντίθετα αποκτούσαν ολοένα και μεγαλύτερο ενδιαφέρον οι συνέπειες των καθαρά οικονομικών δοσοληψιών. Έτσι, το γεγονός πως το Στρατηγικό Όραμα της Πολιτικής (Κρατικής Ενοποίησης) δεν επιτεύχθηκε μέσα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα, νομίζω πως δεν θα πω τίποτα που να διεκδικεί δάφνες ευφυίας αν υποστηρίξω πως ένας στόχος, όσο σημαντικός κι αν είναι, μάλιστα δε, ακριβώς όταν σημαντικός, αν δεν υλοποιηθεί εντός τακτού χρονικού διαστήματος ευλόγου διάρκειας, είτε θα διαβρωθεί σημαντικά είτε θα καταργηθεί, τόσο ως αποτέλεσμα των ίδιων των ιστορικών εξελίξεων, όσο και από το γεγονός ότι η έλευση στα πράγματα άλλων πολιτικών ηγεσιών, ιδίως στα μεγάλα και ισχυρά ευρωπαϊκά Κράτη, φορέων όχι απλά άλλων αντιλήψεων επί ορισμένων (σημαντικών) ζητημάτων, μα μιας εντελώς νέας κοσμοθεωρίας (όπως ο νεοφιλελευθερισμός), μοιραία δεν μπορούν παρά να δώσουν ένα εντελώς νέο περιεχόμενο στην λέξη Ευρωπαϊκό Όραμα και των στρατηγικών και πολιτικών εγκαθίδρυσής του, ώστε το από πού και για πού ξεκινήσαμε να μην έχει καμία σχέση με το πού βρισκόμαστε και πού πάμε σήμερα, διότι στο παρελθόν, είχαμε μια πολιτική προσέγγιση της Ευρώπης με πολίτες να διαβουλεύονται γι’ αυτή, ενώ σήμερα, έχουμε μια αγοραία και οικονομίστικη προσέγγιση, με τους πολίτες της Ευρώπης να αντιμετωπίζουν τα ευρωπαϊκά ζητήματα ως καταναλωτές ή παραγωγοί, με το πολιτικό στοιχείο να έχει περιθωριοποιηθεί.
Παρόλα όμως τα ανωτέρω, ακόμα κι έτσι, η τότε ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα), κινούνταν στη λογική ενός κοινωνικού φιλελευθερισμού και μιας μικτής οικονομίας. Για διάφορους λόγους, που δεν είναι αντικείμενο του παρόντος άρθρου να αναλυθούν, η Ευρώπη σταδιακά οδηγήθηκε από τον κοινωνικό φιλελευθερισμό και τη μικτή οικονομία στο άρμα μιας νεοφιλελεύθερης, αγοραίας και οικονομίστικης κατάστασης πραγμάτων υπό την ηγεσία και κυριαρχία της Γερμανίας, γεγονός το οποίο συνδυαζόμενο με την παραδοσιακή κουλτούρα της χώρας αυτής για πανευρωπαϊκή ηγεμονία με τον γνωστό «γερμανικό τρόπο», μας δίνει το δικαίωμα να πούμε ότι «αυτό» που σήμερα ονομάζεται «Ευρωπαϊκή Ένωση», μόνο «Ένωση» δεν είναι και μόνο «Ευρωπαϊκή» δεν είναι. Είναι ο Ζωτικός Χώρος της Γερμανίας, (όχι του γερμανικού Λαού αναγκαίως, και τούτο δεν το λέω στη λογική της πολύ προβληματικής αντίληψης της «συνεννόησης» και «συνεργασίας» των Λαών, διότι κι αυτός θα αντιληφθεί ότι ο Νεοφιλελευθερισμός που επιχειρεί να επιβάλλει στην Ευρώπη η κυβέρνησή του, δεν τον εξαιρεί από τις αρνητικές συνέπειές του), με μια Γαλλία εναγωνίως να προσπαθεί να επιβεβαιώνει τη κάθε φορά, πάντα ανεπιτυχώς, τον ρόλο του «έτερου» σκέλους ενός «άξονα», του «γαλλογερμανικού», ο οποίος, απλά, δεν υπάρχει. Όμως, κανείς Λαός δεν είχε κατά νου και δεν έχει κατά νου μια Ευρώπη υπό την ηγεσία καμίας Γερμανίας και κανενός «άξονος». Αυτό που έχει στο νου του ο κάθε Λαός, είναι μια Ευρώπη των Ίσων σε όλα τα θεσμικά όργανα και σε όλες τις θεσμικές διαδικασίες, μια Ευρώπη στην οποία δεν θα υπάρχουν «παραευρωπαϊκά» κέντρα αποφάσεων ως το αντίστοιχο των «παρακρατικών» κέντρων στα εθνικά Κράτη. Μέσα δε, σε μια παγκόσμια σύγχυση, ασφαλώς δε και ευρωπαϊκή, ιδεολογική και πολιτική, που δημιουργεί ένα είδος βέρτιγκο, με την απώλεια του ιδεολογικού και πολιτικού προσανατολισμού, αποτέλεσμα της κατάρρευσης των κυρίαρχων ιδεολογιών, μια διαδικασία της οποίας η αρχή ανιχνεύεται ήδη από την αυγή της δεκαετίας του 1970 και την σταδιακή ανάδυση, στην ίδια περίοδο, του μέχρι τότε περιθωριακού νεοφιλελευθερισμού -σε όλα του τα επίπεδα : επιστημονικό, ιδεολογικό, πολιτικό-, οι Λαοί της Ευρώπης διαπιστώνουν πια ότι αυτή η Ευρώπη, είναι μια Ευρώπη που δεν αδυνατεί απλά να τους προσφέρει όλα εκείνα που κάποτε αποτελούσαν το δέλεαρ για την συμμετοχή τους στην υπόθεση της επίτευξης των Μεγάλων Οραμάτων που επιχειρούσαν να θεμελιώσουν την ιδέα της προοπτικής των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, αλλά, είναι και εχθρική προς αυτά. Κυρίως όμως, αυτή η Ευρώπη, η Ευρώπη του σήμερα, αντί της ευημερίας και της ασφάλειας στους πολλούς, κατέστησε αυτά τα αγαθά προνόμιο των λίγων, με τους πολλούς, να βιώνουν μια καθημερινότητα που γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη, ολοένα και πιο υποβαθμισμένη και το ερώτημα που θέτουν πια οι Λαοί της Ευρώπης είναι : γιατί αυτή η πραγματικότητα να τους ικανοποιεί, γιατί θα πρέπει να την επιβραβεύουν και εν ονόματι τίνος υψηλού στόχου για χάρη του οποίου να αξίζουν τέτοιες θυσίες του παρόντος και, ασφαλώς, αυτός ο «υψηλός» μελλοντικός στόχος, πόσο «μελλοντικός» είναι, πόσα χρόνια, δεκαετίες ή αιώνες προχωρά μέσα στο μέλλον;
Αυτό όμως που δεν έγινε ήδη από τα πρώτα βήματα του Ευρωπαϊκού Πειράματος και που περισσότερο κι’ απ’ την όποια οικονομική σύγκλιση θα μέτραγε περισσότερο απ’ ο,τιδήποτε άλλο, ήταν η πολιτισμική σύγκλιση (που δεν πρέπει να συγχέεται με την δια των νόμων επιβολή πολιτισμικών προτύπων και την δια νόμων πολιτισμικές εντάξεις και αφομοιώσεις, διότι οι επ’ αυτών νομικές επιταγές συνήθως καταλήγουν σε αντίθετα αποτελέσματα), μάλιστα δε, όχι μόνο δεν έγινε, αλλά, οδήγησε, για διάφορους όσο και σε γενικές γραμμές γνωστούς λόγους, σε οχύρωση των λαών στα εθνικά τους πολιτισμικά πρότυπα, απολύτως εύλογο, αφού, ουδείς ευρωπαϊκός Λαός έχει να συγκρίνει τα δικά του εθνικά πολιτισμικά πρότυπα με ένα (κοινό) ευρωπαϊκό πρότυπο που θα μπορούσε να τους συγκινήσει. Αντ’ αυτού, προβάλλονται επί μέρους εθνικά πρότυπα, π.χ. το γερμανικό ως το πιο αποτελεσματικό και αποδοτικό (οι λέξεις αυτές ομοίως εννοιολογούνται κατά πώς βολεύει αυτό που εξυπηρετεί η γερμανική πολιτική, δηλαδή την παγκοσμιοποίηση και τον πολυπολιτισμό). Άλλαις λέξεσι, ευρωπαϊκό πολιτισμικό πρότυπο ΔΕΝ υπάρχει. Υπάρχει το Παγκόσμιο Πρότυπο της Παγκοσμιοποίησης και στην Ευρώπη απλά ξεδιπλώνεται η ευρωπαϊκή του εκδοχή, αφού η Παγκοσμιοποίηση δεν έχει ακόμα διασφαλίσει την κυριαρχία της, αφού πολιτικά ατυχήματα ανά τον κόσμο, φέρνουν στην εξουσία και, μάλιστα σε χώρες της παρέας των G7, πολιτικές δυνάμεις που απειλούν την προσπάθειά της για οριστική κυριαρχία. Η ειρωνεία δε του πράγματος είναι, ότι η πολυδιασπασμένη πολιτισμικά, οικονομικά και κοινωνικά Ευρώπη, που δεν κατόρθωσε να συγκλίνει πολιτισμικά τους Λαούς των ίδιων των Κρατών – Μελών της, φαντασιώνεται πολιτισμικές και κοινωνικές εντάξεις παράνομων μεταναστών με ισχυρές κουλτούρες και ως εκ τούτου δύσκολα εντάξιμες κοινωνικά και αφομοιώσιμες πολιτισμικά, π.χ., η περίπτωση των μουσουλμάνων, στην κουλτούρα των οποίων η παρηκμασμένη πολιτισμικά Ευρώπη, πέραν των αγορών δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα άλλα, διότι όλα τα άλλα θυσιάστηκαν στις Αγοραίες Νεοφιλελεύθερες επιταγές.
Σε ό,τι αφορά τώρα τις ηγεσίες των ελληνικών πολίτικων κομμάτων που διεκδικούν τη ψήφο για την εκπροσώπησή τους στην Ευρωβουλή για να επηρεάσουν τις ευρωπαϊκές εξελίξεις προς όφελος της Ευρώπης και της Ελλάδας, κι αφού σημειώσουμε το δια γυμνού οφθαλμού ορατό γεγονός ότι εδώ και χρόνους πολλούς ό τι είναι καλό για την Ευρώπη δεν είναι και αναγκαίως καλό για κάθε Κράτος-Μέλος, με εξαίρεση την μοναδική πραγματικότητα της ταυτότητας Ευρωπαϊκών και Γερμανικών συμφερόντων, (όλα τα άλλα συμφέροντα συμπίπτουν ή όχι συγκυριακά και εκ τύχης), το επίσης δια γυμνού οφθαλμού έλλειμμα ηγεσίας στην Ευρώπη, πόσο μάλλον στην Ελλάδα, κανείς λοιπόν Έλληνας πολιτικός ηγέτης (όπως και η συντριπτική πλειοψηφία των ηγεσιών των άλλων Κρατών-Μελών), αλλά και το γεγονός ότι ομιλούν για Ευρώπη αλλά, ουδείς έχει να παρουσιάσει θέσεις τι ακριβώς πρόκειται να υπηρετήσουν και πώς οι ευρωβουλευτές (που όμως είναι «εθνικοί» διότι ΔΕΝ εξελέγησαν από το σύνολο των Λαών της Ευρώπης αλλά από τους Λαούς των Κρατών τους -ο όρος «ευρωβουλευτής» σαφώς ΔΕΝ εκφράζει κανέναν «ευρωπαϊκό Λαό», διότι τέτοιος Λαός δεν υπάρχει και αν υπήρχε, τότε, θάπρεπε να εκλέγονται από αυτόν), δεν διαθέτει το ανάστημα και το κύρος, όχι να επηρεάσει τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, μα ούτε και τις εθνικές, ακόμα κι αν καταργούνταν οι Μνημονιακοί νόμοι που έθεσαν και διατηρούν υπό καθεστώς προτεκτοράτου την Ελλάδα υπό την εξουσία του Βερολίνου.
Αμφιβάλλω αν υπάρχουν στη μέρα μας γνήσιοι ευρωπαϊστές αφού ΔΕΝ υπάρχει ένα Ευρωπαϊκό Πολιτισμικό Πρότυπο (εδώ βάλτε και την πολιτική και οικονομία) το οποίο να μπορεί να αποτελέσει ενά Σημείο Αναφοράς. Τέτοιο Πρότυπο όχι μόνο ΔΕΝ υπάρχει, μα, αντίθετα, αυτό που αορίστως και χωρίς περιεχόμενο αποκαλείται στον καθημερινό δημόσιο διάλογο (αν θέλετε να κυριολεκτήσετε πείτε την καλύτερα δημόσια φλυαρία) ως ευρωπαϊκή προοπτική και ευρωπαϊκό όραμα, στην ουσία, δεν είναι παρά μια πανσπερμία ευρωπαϊκών προοπτικών, τόσων, όσες και οι (ας περιοριστούμε σε αυτές) πιο σημαντικές πολιτικές ομαδοποιήσεις στην Ευρώπη (ας παραβλέψουμε, επίσης, και τις εντός αυτών αιρέσεις), και σε κάθε περίπτωση ενταγμένες στην Παγκόσμια Σούπα, που αποκαλείται Παγκοσμιοποίηση και Πολυπολιτισμικότητα και εντός της οποίας έχουν καταποντιστεί ή, επιχειρείται να καταποντιστούν (με επιτυχία, μέχρι του παρόντος, είναι αλήθεια), όλα εκείνα τα Δυτικά Πρότυπα που εγκαθιδρύθηκαν κυρίως στο τρίτο τέταρτο του προηγούμενου αιώνα), γνωστά ως Δυτικό Κεκτημένο, το οποίο εσωτερικά στην (Δυτική) Ευρώπη, καθόριζε για τους λαούς της ένα πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό γίγνεσθαι, το οποίο μπορούσε να θεωρηθεί ότι έθετε ένα ικανοποιητικό σύνολο προϋποθέσεων στο ευρύτερο ζήτημα της προόδου και όχι απλά της οικονομικής ανάπτυξης ή της οικονομικής αύξησης. Και σήμερα πού βρισκόμαστε; Ακριβώς στην αντιστροφή της παραπάνω εξέλιξης. Σήμερα κυριαρχεί το νεοφιλελεύθερο αίτημα της οικονομικής αύξησης, λιγότερο το αίτημα της οικονομικής ανάπτυξης (που στον νεοφιλελευθερισμό προσεγγίζεται διαφορετικά απ’ ό,τι στην προ αυτού κατάσταση πραγμάτων) και σχεδόν έχουν μεταταχθεί στην κατηγορία των επικίνδυνων και ανεπιθύμητων καταστάσεων το Κοινωνικό Κράτος και η Δημοκρατία και το Κράτος Δικαίου (στο βαθμό που αποτελούν προσκόμματα στις νεοφιλελεύθερες απαιτήσεις, και αποτελούν τέτοια προσκόμματα σχεδόν για το σύνολο των, τουλάχιστον αυτών, πιο σημαντικών).