Χτισμένη στις ανατολικές πλαγιές του Παρνασσού, η Τιθορέα ή αλλιώς Βελίτσα, αποτελεί έναν ανερχόμενο και εναλλακτικό τουριστικό προορισμό. Διακρίνεται για τον επιβλητικό καταρράκτη της, την απόκρημνη χαράδρα, αλλά και τη σπηλιά που έζησε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος.
Από τον 16ο αιώνα η Τιθορέα ονομαζόταν Βελίτσα, έως το 1926, όπου και επαναφέρθηκε η αρχαία ονομασία. Ακόμη και σήμερα, όμως, πολλοί κάτοικοι αναγνωρίζουν το χωριό ως Βελίτσα.
Εξαιτίας της φυσικής οχυρότητας του χωριού, επί Τουρκοκρατίας, η Τιθορέα δεν κατοικήθηκε από τους κατακτητές. Ωστόσο, κατά την επανάσταση του 1821 οι κάτοικοι κατέφυγαν στη «Μαύρη τρούπα του Παρνασσού» για να γλιτώσουν τα αντίποινα του Κιοσέ Μεχμέτ Ρεσίτ. Ο απόκρημνος βράχος αποτέλεσε το κατάλληλο καταφύγιο για τους Βελιτσιώτες.
Το 1822 η «τρούπα» έγινε η μόνιμη κατοικία του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Με απεριόριστη θέα στον κάμπο της Λοκρίδας, ο ήρωας της Ελληνικής Επανάστασης μετέτρεψε τη σπηλιά σε ιδανικό φρούριο, αλλά και σε σπίτι με δωμάτια όπου έμεινε μαζί με την οικογένειά του.
Είχε κατασκευάσει και ένα φούρνο όπου έψηνε ψωμί, ενώ μια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στο σπήλαιο του Ανδρούτσου, όπως ονομάστηκε μετά το 1822. Από αυτήν ανέβαιναν οι προμήθειες. Σήμερα η σκάλα έχει αντικατασταθεί με ανεμόσκαλα.
Ο Ανδρούτσος έζησε στην απρόσιτη σπηλιά μέχρι το 1825, όταν τον πρόδωσαν και δολοφονήθηκε από τον συμπολεμιστή του Γιάννη Γκούρα στην Ακρόπολη στις 5 Ιουνίου 1825.
Σήμερα η σπηλιά αποτελεί έναν από τους καλύτερους προορισμούς για ορειβάτες, ενώ ο θρύλος για τον αμύθητο θησαυρό, που υποτίθεται ότι έκρυψε ο Ανδρούτσος, συναρπάζει τους περιηγητές. Ο «θρυλικός» θησαυρός του Ανδρούτσου δεν βρέθηκε ποτέ. Αυτό ενίσχυσε τον θρύλο ότι τον έκρυψε στο λημέρι τους στα βουνά της περιοχής…
ΠΡΟΣΟΧΗ: Απαιτούνται γνώσεις ορειβασίας και ορειβατικός εξοπλισμός για να φτάσετε στο σπήλαιο.
Η αρχαία Τιθορέα
Η πρώτη αναφορά της αρχαίας φωκικής πόλης, έγινε από τον «πατέρα της ιστοριογραφίας», Ηρόδοτο, κατά την περιγραφή των Μηδικών Πολέμων. Ο Ξέρξης μετά τη μάχη των Θερμοπυλών το 480 π.Χ, πέρασε από την κοιλάδα του Κηφισού, την περιοχή της σημερινής Φθιώτιδας, λεηλάτησε και έκαψε όλα τα χωριά. Φοβισμένοι οι κάτοικοι των Φωκικών πόλεων, κατέφυγαν στην πλησιέστερη κορυφή του Παρνασσού για να σωθούν από τον στρατό των Περσών. Η κορυφή εκείνη ονομαζόταν Τιθορέα.
Σύμφωνα με τον Παυσανία, η Τιθορέα ήταν μία από τις Αμαδρυάδες νύμφες που ζούσαν ανάμεσα στα δέντρα του δάσους.
Σταδιακά, η πόλη επεκτάθηκε στις απόκρημνες ανατολικές πλαγιές του βουνού, γνώρισε μεγάλη ακμή και αφομοίωσε τον πληθυσμό των παλαιότερων γειτονικών περιοχών, μεταξύ των οποίων του Νεώνα και της Τριταίας.
Την εποχή της Αιτωλικής Συμμαχίας, ειδικότερα κατά τον 3ο αιώνα π.Χ., η Τιθορέα ήταν ξακουστό οικονομικό κέντρο και μάλιστα έκοψε δικό της νόμισμα. Στη μία πλευρά του νομίσματος εικονιζόταν ένας άνδρας με δάφνινο στεφάνι, ίσως να ήταν ο θεός Απόλλωνας, καθώς λίγα χιλιόμετρα μακριά υπήρχε το μαντείο των Δελφών, αφιερωμένο στον θεό. Στην άλλη πλευρά κυριαρχούσε η ανάγλυφη επιγραφή «ΤΙΘΟΡΡΕΩΝ».
Ένας «ήσυχος» τουριστικός προορισμός
Η Τιθορέα τα τελευταία χρόνια γνωρίζει μια σταδιακή τουριστική ανάπτυξη. Όλο και περισσότερος κόσμος επισκέπτεται το όμορφο ορεινό χωριό, όλες τις εποχές του χρόνου. Δεν είναι λίγα άλλωστε τα αξιοθέατα της περιοχής. Η απότομη χαράδρα του Καχάλα από τα ανατολικά και η απότομη νότια πλευρά του Παρνασσού προκαλούν θαυμασμό.
Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να δουν ανάμεσα στα σπίτια του χωριού τα ερείπια της αρχαίας πόλης, καθώς και τα τείχη της αρχαίας Τιθορέας, μέρος των οποίων διασώζεται σε πολύ καλή κατάσταση. Στη νότια πλευρά του χωριού απλώνεται το Αισθητικό Δάσος Τιθορέας, που καταλαμβάνει περίπου 2.000 στρέμματα. Μέσα στο δάσος υπάρχει ένας πύργος αλλά και απομεινάρια από το αρχαίο τείχος. Το αισθητικό δάσος από το 1979 περιλαμβάνεται στο δίκτυο «Natura 2000».
Βορειοανατολικά του χωριού, στη χαράδρα της Βελίτσας βρίσκεται ο καταρράκτης της Τρύπης. Πρόκειται για δύο παράλληλους καταρράκτες, από τους οποίους ο μικρός πηγάζει μέσα από μια μεγάλη τρύπα στα βράχια. Γι’ αυτό φέρει και την ονομασία Τρύπη. Ο μεγάλος καταρράκτης είναι όμως ο πιο εντυπωσιακός, καθώς έχει ύψος 82 μέτρα.
Στην γραφική πλατεία του χωριού βρίσκεται ο χαρακτηριστικός πλάτανος της Τιθορέας, ο οποίος χρονολογείται από το 1887.
Παράλληλα, το όμορφο χωριό έγινε γνωστό και από τον ιδρυτή της κινηματογραφικής εταιρείας Φίνος Φιλμ, Φιλοποίμην Φίνο. Ο Φίνος γεννήθηκε το 1908 στην Κάτω Τιθορέα και γύρισε μάλιστα την πρώτη ταινία της εταιρίας στη γενέτειρά του.
Δείτε το βίντεο που ανέβηκε στο κανάλι Youtube haanity με τη σπηλιά – ορμητήριο του Οδυσσέα Ανδρούτσου:
[youtube https://www.youtube.com/watch?v=-5xnVJ4m8FI&w=704&h=396]