Ανδριανού Γκουρμπάτση, Αντιστράτηγου – Υπαρχηγού ΠΣ, ε.α, Νομικού
Σχέδιο νέου Ποινικού Κώδικα
<<Επί το ηπιότερο ο εμπρησμός και εμπρησμός σε δάση>>
Η αναμόρφωση των Ποινικών Κωδίκων (Ποινικού Κώδικα και Κώδικα Ποινικής Δικονομίας) είχε αρχίσει από το 2015. Τα σχέδια νέου Ποινικού Κώδικα και νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που έχουν τεθεί από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε δημόσια διαβούλευση, συνιστούν τις προτάσεις των ειδικών Νομοπαρασκευαστικών Επιτροπών, που συγκροτήθηκαν δυνάμει του άρθρου 76 παρ. 6 του Συντάγματος, προς το Υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Οι προτεινόμενες στο Σχέδιο του νέου ΠΚ διατάξεις του εμπρησμού και του εμπρησμού σε δάση, σε σχέση με τις ισχύουσες σήμερα αντίστοιχες διατάξεις των ίδιων ως άνω εγκλημάτων έχουν ως εξής:
ΠΙΝΑΚΑΣ
Με τις ισχύουσες σήμερα διατάξεις για τον εμπρησμό και εμπρησμό σε δάση καθώς και με τις προτεινόμενες στο υπό διαβούλευση σχέδιο ποινικού κώδικα του Υπουργείου Δικαιοσύνης
| Ισχύουσες σήμερα διατάξεις του ΠΚ | Οι προτεινόμενες με το σχέδιο νέου ΠΚ διατάξεις |
| Άρθρο 264 Εμπρησμός Όποιος με πρόθεση προξενεί πυρκαγιά τιμωρείται: α) με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κοινός κίνδυνος σε ξένα πράγματα, β) με κάθειρξη, αν από την πράξη μπορεί να προκύψει κίνδυνος για άνθρωπο, γ) με κάθειρξη ισόβια ή πρόσκαιρη τουλάχιστον δέκα ετών, αν στην περίπτωση του στοιχ. β’ επήλθε θάνατος.
| Άρθρο 264 Εμπρησμός 1. Όποιος προξενεί πυρκαγιά, τιμωρείται: α) με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους αν από την πράξη προέκυψε κοινός κίνδυνος για ξένα πράγματα, β) με κάθειρξη έως δέκα έτη αν από την πράξη προέκυψε κίνδυνος για άνθρωπο, γ) με κάθειρξη αν στην περίπτωση των στοιχείων α΄ ή β΄ η πράξη προκάλεσε σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου, δ) με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών αν στην περίπτωση του στοιχείου β΄ η πράξη είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο άλλου. Αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη. 2. Όποιος στις περιπτώσεις της προηγούμενης παραγράφου προκαλεί από αμέλεια την πυρκαγιά από την οποία προέκυψε κίνδυνος για ξένα πράγματα ή για άνθρωπο, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή. |
| Άρθρο 265 Εμπρησμός σε δάση 1. Με επιφύλαξη της βαρύτερης τιμωρίας κατά τους όρους του άρθρου 264, όποιος με πρόθεση προξενεί πυρκαγιά σε δάσος ή δασική έκταση κατά την έννοια του άρθρου 3, παράγραφοι 1 και 2 του ν. 998/1979 ή σε έκταση που έχει κηρυχθεί δασωτέα ή αναδασωτέα κατά την έννοια της παρ. 5 του ίδιου άρθρου, τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα έτη και με χρηματική ποινή από 15.000,00 ευρώ έως 150.000,00 ευρώ. Δεν επιτρέπεται μετατροπή ή αναστολή της ποινής που επιβλήθηκε και η έφεση δεν αναστέλλει την εκτέλεσή της (1). Αν η πράξη είχε ως επακόλουθο να εξαπλωθεί η φωτιά σε μεγάλη έκταση επιβάλλεται κάθειρξη (2). 2. Αν η πράξη τελέστηκε από ιδιοτέλεια ή κακοβουλία ή η έκταση που κάηκε είναι ιδιαίτερα μεγάλη, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών. 3. Όποιος με σκοπό να διαπράξει το έγκλημα της παραγράφου 1 προβαίνει σε προπαρασκευαστική ενέργεια τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. Η ποινή αυτή δεν μετατρέπεται, ούτε αναστέλλεται και η έφεση δεν αναστέλλει την εκτέλεσή της (3).
Σημειώσεις 1) Το δεύτερο (προτελευταίο) εδάφιο της παραγράφου 1 δεν ισχύει μετά την κατάργηση του από το δεύτερο | Άρθρο 265 Εμπρησμός σε δάση 1. Όποιος προξενεί πυρκαγιά σε δάσος ή δασική έκταση κατά την έννοια του νόμου ή σε έκταση που έχει νόμιμα κηρυχθεί δασωτέα ή αναδασωτέα, τιμωρείται: α) με φυλάκιση τουλάχιστον τριών ετών και χρηματική ποινή, β) με κάθειρξη έως δέκα έτη αν από την πράξη προέκυψε κίνδυνος για άνθρωπο, γ) με κάθειρξη αν στην περίπτωση των στοιχείων α΄ ή β΄ η πράξη προκάλεσε σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου ή η φωτιά εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση, δ) με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών αν στην περίπτωση του στοιχείου β΄ η πράξη είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο άλλου. Αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη. 2. Αν ο υπαίτιος σκόπευε να προσπορίσει στον εαυτό του ή σε άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος επιβάλλεται κάθειρξη έως δέκα έτη και χρηματική ποινή. 3. Όποιος στις περιπτώσεις της πρώτης παραγράφου προκαλεί από αμέλεια την πυρκαγιά σε δάσος ή δασική έκταση κατά την έννοια του νόμου ή σε έκταση που έχει νόμιμα κηρυχθεί δασωτέα ή αναδασωτέα τιμωρείται με φυλάκιση. |
| Άρθρο 266 Εμπρησμός από αμέλεια 1. Αν η πράξη του άρθρου 264 τελέστηκε από αμέλεια, επιβάλλεται φυλάκιση. 2. Αν η πράξη του άρθρου 265 παρ. 1 τελέστηκε από αμέλεια, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή από 2.900,00 ευρώ μέχρι 29.000,00 ευρώ, εκτός αν η πράξη τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη. Μετατροπή της ποινής που επιβλήθηκε δεν επιτρέπεται. Σημείωση
| (καταργείται) Ουσιαστικά ο εμπρησμός από αμέλεια και ο εμπρησμός σε δάση από αμέλεια ρυθμίζονται από τις διατάξεις του άρθρου 264, παρ. 2 και άρθρου 265, παρ. 3 |
| Άρθρο 267 Ο υπαίτιος της πράξης του άρθρου 266 απαλλάσσεται από κάθε ποινή, αν με την ελεύθερη θέλησή του καταστείλει ο ίδιος την πυρκαγιά ή με τη γρήγορη αναγγελία του προς την αρχή δώσει αφορμή για την καταστολή της.
| (καταργείται) |
Από τη σύγκριση, επεξεργασία και ανάλυση των διατάξεων που ισχύουν σήμερα για τον εμπρησμό και εμπρησμό σε δάση καθώς και των προτεινόμενων αντίστοιχων ρυθμίσεων του Σχεδίου του νέου Ποινικού Κώδικα, διαπιστώνονται ομοιότητες και διαφορές. Ακολούθως παρατίθενται οι παρατηρήσεις:
1) Εμπρησμός
1.1. Νομική φύση
- Σήμερα ο εμπρησμός (άρθρο 264 ΠΚ) έχει τυποποιηθεί, ως έγκλημα δυνητικής διακινδύνευσης ή αφηρημένα – συγκεκριμένης διακινδύνευσης.
- Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις γίνεται πιο αυστηρή η ρύθμιση, αφού μετατρέπεται σε έγκλημα συγκεκριμένης διακινδύνευσης, δηλαδή απαιτείται για τη στοιχειοθέτηση της πράξης η επέλευση του κινδύνου, ενώ στο ισχύον καθεστώς, αρκεί η δυνατότητα διακινδύνευσης.
1.2. Ποινές
- Το πλημμέλημα του άρθρου 264, στοιχείο α΄ ΠΚ σήμερα τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον 2 ετών, ενώ με την αντίστοιχη προτεινόμενη ρύθμιση τιμωρείται ηπιότερα, με φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους.
- Το κακούργημα του άρθρου 264, στοιχείο β΄ ΠΚ, σήμερα τιμωρείται με κάθειρξη δηλαδή από 5 έως 20 έτη, ενώ με την αντίστοιχη προτεινόμενη ρύθμιση τιμωρείται ηπιότερα, με κάθειρξη έως 10 έτη.
- Το κακούργημα του άρθρου 264, στοιχείο γ΄ ΠΚ (έγκλημα βλάβης) σήμερα τιμωρείται με ισόβια ή πρόσκαιρη κάθειρξη αν στην περίπτωση του στοιχείου β΄ επήλθε θάνατος ανθρώπου, ενώ με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις τιμωρείται με πρόσκαιρη κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών, και με δυνατότητα ισόβιας κάθειρξης, αν από την πυρκαγιά επήλθε θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων.
- Τέλος στις προτεινόμενες ρυθμίσεις προβλέπεται διάταξη, που σήμερα δεν ίσχυε. Ειδικότερα με κάθειρξη τιμωρείται αν στην περίπτωση των στοιχείων α΄ ή β΄ η πράξη προκάλεσε σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου (είναι δίκαιη και προς τη σωστή κατεύθυνση η ως άνω ρύθμιση).
2) Εμπρησμός από αμέλεια
1.1. Ποινή
- Σήμερα με τις ισχύουσες διατάξεις, αν η πράξη του εμπρησμού τελέστηκε από αμέλεια, επιβάλλεται φυλάκιση (δηλαδή από 10 ημέρες έως 5 έτη).
- Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις, η ίδια ως άνω πράξη τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή (ευνοϊκότερη ρύθμιση).
3) Εμπρησμός σε δάση
1.1. Νομική φύση – Ποινή
- Στις ισχύουσες σήμερα διατάξεις ο εμπρησμός σε δάση και πιο συγκεκριμένα το βασικό έγκλημα, (άρθρο 265, παρ. 1, εδάφιο (α) ΠΚ), είναι κακούργημα και τυποποιείται ως έγκλημα αφηρημένης διακινδύνευσης (δηλαδή το επικίνδυνο περιέχεται στη φύση της πράξης) και τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα έτη και με χρηματική ποινή από 15.000,00 ευρώ έως 150.000,00 ευρώ. Επίσης το εκ του αποτελέσματος έγκλημα του άρθρου 265, παρ. 1, εδάφιο (γ) ΠΚ, δηλαδή αν η πράξη είχε ως επακόλουθο να εξαπλωθεί η φωτιά σε μεγάλη έκταση, επιβάλλεται κάθειρξη.
- Με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις η προβλεπόμενη ποινή κλιμακώνεται ως εξής:
α) Στο βασικό έγκλημα (άρθρο 265, στοιχείο α΄, σχεδίου ΠΚ), που είναι πλημμέλημα και το οποίο είναι έγκλημα αφηρημένης διακινδύνευσης, προβλέπεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών ετών και χρηματική ποινή.
β) Στο βασικό έγκλημα (άρθρο 265, στοιχείο β΄, σχεδίου ΠΚ), που είναι κακούργημα και τυποποιείται ως έγκλημα συγκεκριμένης διακινδύνευσης, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη αν από την πράξη προέκυψε κίνδυνος για άνθρωπο.
γ) Στα εγκλήματα (άρθρο 265, στοιχείο γ΄ ΠΚ), τιμωρείται με κάθειρξη, αν στην περίπτωση των στοιχείων α΄ ή β΄ η πράξη προκάλεσε σημαντική βλάβη σε εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας ή είχε ως αποτέλεσμα τη βαριά σωματική βλάβη ανθρώπου ή η φωτιά εξαπλώθηκε σε μεγάλη έκταση.
δ) Με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών, αν στην περίπτωση του στοιχείου β΄, η πράξη είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο άλλου. Αν προκλήθηκε ο θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, το δικαστήριο μπορεί να επιβάλει ισόβια κάθειρξη.
4) Εμπρησμός σε δάση από αμέλεια
- Στις ισχύουσες σήμερα διατάξεις ο εμπρησμός σε δάση από αμέλεια τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηματική ποινή από 2.900,00 ευρώ μέχρι 29.000,00 ευρώ, εκτός αν η πράξη τιμωρείται βαρύτερα με άλλη διάταξη, ενώ μετατροπή της ποινής που επιβλήθηκε δεν επιτρέπεται.
- Στις προτεινόμενες ρυθμίσεις ο εμπρησμός σε δάση από αμέλεια τιμωρείται με φυλάκιση (δηλαδή από 10 ημέρες έως 5 έτη).
4) Προσωπικός λόγος απαλλαγής από την ποινή
- Σήμερα ο υπαίτιος της πράξης του άρθρου 266 (εμπρησμός και εμπρησμός σε δάση από αμέλεια) απαλλάσσεται, σύμφωνα με το άρθρο 267 ΠΚ, από κάθε ποινή, αν με την ελεύθερη θέλησή του καταστείλει ο ίδιος την πυρκαγιά ή με τη γρήγορη αναγγελία του προς την αρχή δώσει αφορμή για την καταστολή της.
- Δυστυχώς με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις ο θεσμός της έμπρακτης μετάνοιας καταργείται.
Συμπεράσματα
Από τις παραπάνω αναλύσεις καθίσταται σαφές ότι τόσο ο εμπρησμός όσο και ο εμπρησμός σε δάση με τις προτεινόμενες διατάξεις του σχεδίου του νέου ΠΚ τιμωρούνται ηπιότερα σε σχέση με τις ισχύουσες ρυθμίσεις, ενώ και αλλάζει η νομική φύση των βασικών πράξεων επί το αυστηρότερο, δηλαδή για τη στοιχειοθέτησή τους τίθενται αυστηρότερα κριτήρια και προϋποθέσεις.
Κατόπιν τούτων, αν οι προτεινόμενες ρυθμίσεις παραμείνουν και ψηφιστούν ως έχουν, εκτιμώ ότι θα υπάρχει αύξηση των πυρκαγιών (αστικών και δασικών), αφού και οι προβλεπόμενες ποινές είναι ηπιότερες από τις προβλεπόμενες σήμερα και οι πράξεις που σήμερα στοιχειοθετούν έγκλημα εμπρησμού ή εμπρησμού σε δάση, με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις δεν συνιστούν πλέον έγκλημα εμπρησμού.
Το κυριότερο, από την ηπιότητα που θα αντιμετωπίζονται πλέον οι εμπρηστές, οι περισσότεροι των οποίων (πλημμεληματικού χαρακτήρα πράξεις) θα παραμένουν ατιμώρητοι, με βάση το άρθρο 83 ΠΚ (στο Σχέδιο νέου ΠΚ), θα ενθαρρυνθούν οι εμπρηστές δασών θα αυξηθούν οι καταπατήσεις δασικών εκτάσεων (όσες δεν έχουν ενταχθεί στο δασολόγιο και τους δασικούς χάρτες) και φυσικά θα καταστραφεί ο εναπομείνας δασικός πλούτους της χώρας, αφού ο εμπρησμός σε δάση με πρόθεση από κακούργημα σήμερα, μετατρέπεται σε πλημμέλημα και μόνον αν κινδυνεύσει άνθρωπος είναι κακούργημα.