"έπος τ' έφατ' εκ τ' ονόμαζε". Ο γλωσσολόγος Όμηρος

του Χρυσόστομου Τσιρίδη

.

Εικόνα    διαδικτύου.

“κύματα   πολλά,  κυρτά,   παφλάζοντα…”   (αυτούσιος   Ομηρικός   στίχος από την   ΟΔΥΣΣΕΙΑ).

.

“έπος   τ’ έφατ’ εκ τ’ ονόμαζε”. Ο  γλωσσολόγος   Όμηρος

.

Το σημερινό σημείωμα,  αντί    εισαγωγής,  για   να   δούμε   πώς   “δημιουργεί”   τις   λέξεις   και  πώς    “κτίζει”,  πέραν   των  λέξεων,   την     λ α ϊ κ ή   μήτρα   της     Ελληνικής   γλώσσας,    ο  Όμηρος.

.

Πράγματα   που  αιώνες- αιώνες   μετά,  σύγχρονοι γλωσσολόγοι  θα επιχειρήσουν  να    τα   “ντύσουν”   με   επιστημοσύνη (= τόμοι ολόκληροι  με… “φωνήματα” και  “λεξίματα” /  “σημαίνοντα”  και “σημαινόμενα”. ΣΕΒΑΣΤΑ  καθ’ όλα).

.

Επί της   ο υ σ ί α ς  ΟΜΩΣ    ΔΕΝ   θα   ΠΟΥΝ   κάτι  ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΟ, από όσα  ο  Όμηρος…. “έφατο   εκ    τε   ονόμαζε”   3.000   χρόνια   πριν.

.

Στο  ε ν δ ε ι κ τ ι κ ό   θέμα  μας.

Τέσσερα   κ ο ι ν ά   ονόματα για την “θάλασσα”, μας κληροδότησε ο Όμηρος:

αλς- αλός / θάλασσα / πόντος / πέλαγος.

.

Τόσο η ξεχωριστή εννοιοδότηση αυτών των λέξεων από τον ίδιο τον Όμηρο, όσο και

η μεταξύ τους “διαπλοκή” (λ.χ πόντος αλός), πέρασαν, σχεδόν αυτούσια,

στην Ομιλούμενη Ελληνική γλώσσα.

.

Και    σήμερα,  άλλοτε  χρησιμοποιούμε    την  λέξη   “θάλασσα”, άλλοτε  επιλέγουμε   την     λέξη  “πέλαγος”,  “πόντος”,  “αλς”,  όπως  και   ο    Όμηρος.

.

Το   σημαντικό  δηλαδή   είναι   ότι   Κρατήσαμε    ΚΑΙ   τις λέξεις   μία προς   μία, αλλά   ΚΑΙ   τις   ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΕΣ    δ ι α φ ο ρ ο π ο ι ή σ ε ι ς  τους,   ό  π  ω  ς    συμβαίνει   στον   Όμηρο.

.

Λέμε και σήμερα:

.

οι δρόμοι είναι Θαλασσινοί (υγρά κέλευθα κατά Όμηρο)  /  αλλά  λέμε   “πελαγοδρομούμε” (και   όχι   λ.χ    θαλασσοδρομούμε).

(διαφοροποιούμε, όπως   ο   Όμηρος,  “θάλασσα”    και   “πέλαγος”).

.

Το   ίδιο    και στην  συνέχεια:

.

“τα θαλασσώσαμε”,   “τα κάναμε θάλασσα” (=αποτυχία) / αλλά   “πελαγώσαμε”  (=αμηχανία).

.

Τα δάνεια τα  προτιμάμε    σε…. “θαλασσοδάνεια”   και     όχι    σε ….”ποντοδάνεια” ή “πελαγοδάνεια”. (Όμως,   γιατί    όχι;)

.

Θα πούμε      το   πλοίο   “ποντοπόρο” / αλλά   τον  Μαγγελάνο…. θαλασσοπόρο.   (Γιατί  όχι  με   μία   λέξη    ή  ακόμη    και   το  αντίστροφο;   Η απάντηση   δεν είναι   καθόλου   εύκολη).

.

Να λοιπόν   ο  πανταχού   παρών   Όμηρος  να….  ε π ι δ ο τ ε ί   και   την    σημερινή   Ελληνική   εκφραστικότητα  (!),  Π Ε Ρ Α Ν  της   λέξης,   όπως   και στις  παρακάτω   περιπτώσεις.

.

τα ψαρια μυρίζουν… θάλασσα / αλλά   τα    διαφημίζουμε   ως… πελαγίσια.

.

(Εδώ η απάντηση  φαίνεται   εύκολη.  Η Σύγχρονη   επιστημοσύνη   θα   πει   ότι   δεν  διαφημίζεις    (με)  το     αυτονόητο  και     κοινότυπο (=ψάρια θαλασσινά).  Αναζητάς    την….   υποβολή.  Πόσους   και   Τί   δρόμους   όντως   μας  δείχνει  ο   Όμηρος)

.

ταξιδεύει  στις…..   θάλασσες / αλλά….. ανοίχτηκε   στο…. πέλαγος.

.

Συνδέονται  “διά   θαλάσσης  και   αεροπορικώς”  /  αλλά    οι  πτήσεις    είναι  “υπερπόντιες”  (όχι    υπερθαλάσσιες  λ.χ,  όπως θα μπορούσαμε  κάλλιστα   να πούμε,  αλλά…. δεν  το λέμε).

.

το   βάθος   της…..   θ ά λ α σ σ α ς   /   αλλά    π ο ν τ ί ζ ω   λ.χ   την    άγκυρα.  Δεν  είναι   πλεονασμός,    αφού    και   στον  Όμηρο   “πόντος  αλός”= βάθος  θάλασσας.

.

Η     διαπλοκή   που λέγαμε=   ο  πόντος  από…. πλήρης   “θάλασσα”,  υποβαθμίζεται (απομειώνεται)  σε απλό  βάθος  θάλασσας,   όπως   και σε άλλη    ανάλογη   Ομηρική   κουβέντα   “πέλαγος   αλός”,   το   πέλαγος   νοηματοδοτείται   ως   απλό   “κύμα”:   “πέλαγος   αλός”=  το  κύμα   της θάλασσας.

.

υ π ο θ α λ ά σ σ ι ο ς     ο    αγωγός / αλλά    ε ν ά λ ι ε ς   οι     αρχαιότητες…. κλπ κλπ.

.

Είναι εκπληκτικό που ο λαός,  η    Ελληνική   γλώσσα, κράτησε σχεδόν όλη την Ομηρική…. ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΗ     δ ι α κ ρ ι τ ή    ποικιλία  και   των   τεσσάρων  κοινών    ονομάτων   και όλη   αυτή   την    θαυμαστή   διαπλοκή   νοημάτων-  χρωμάτων-  αποχρώσεων……!

.

(Δεν   μπορώ    να γνωρίζω  σε ποια  άλλη γλώσσα  υπάρχει   τόσο   πλούσιο    “δομικό”   υλικό. Ή   αν  μία  μόνο  λέξη  είναι  για  όλα.  Άν  κάποιος   γλωσσομαθής   γνωρίζει,  ευπρόσδεκτη   η βοήθεια  του.  Προσπάθησα με  την  αυτόματη  μετάφραση, αλλά μπερδεύτηκα και τα  παράτησα.  Η  αλήθεια  είναι ότι πρέπει  να έχεις  πλήρη εποπτεία  της  γλώσσας).

.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Όπως  προσπάθησα  να δείξω  μ’ αυτό  το σύντομο   σημείωμα, χωρίς   το    α υ θ ε ν τ ι κ ό,  το αυθεντικότατο   Ο μ η ρ ι κ ό    DNA  στην   Ελληνική   γλώσσα  και   στο    κύτταρο   του  Έλληνα,  αυτή   η   λ α ϊ κ ή    εκφραστική… ποικιλία,  θα    είχε   απλώς  μουσειακό   ενδιαφέρον.  Τώρα   είναι   ολοζώντανη    Π Ο Λ Υ Σ Η Μ Α Ν Τ Η  γλώσσα.  Η   Ελληνική  γλώσσα.   Το  ίδιο    μοναδική   και  άπαιχτη,  όπως    στον   Όμηρο.

.

Συνεχίζεται

Γιατί  τελικά  η   λέξη  “θάλασσα”  υπερτερεί. Πιθανή  προέλευση  της λέξης.