Πως γίνεται η ταυτοποίηση των οστών των πεσόντων του '40

https://youtu.be/HlYHqrjJbZw
401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών, Κέντρο Μοριακής Βιολογίας Ενόπλων Δυνάμεων. Για πρώτη φορά τηλεοπτικό συνεργείο μπαίνει στο εργαστήριο που έχει αναλάβει το δύσκολο έργο της ταυτοποίησης των οστών των πεσόντων του έπους του 1940. Εδώ χρόνος για χάσιμο δεν υπάρχει.

Οι επιστήμονες έχουν επωμιστεί το βάρος της εκπλήρωσης του εθνικού χρέους απέναντι σε εκείνους που θυσιάστηκαν για την ελευθερία.
Ο επικεφαλής του Κέντρου Μοριακής Βιολογίας Παναγιώτης Μενούνος τα τελευταία δέκα χρόνια ασχολείται αποκλειστικά με αυτό το έργο. Καθημερινά απαντά σε δεκάδες επιστολές και τηλεφωνήματα πολιτών που θέλουν να μάθουν λεπτομέρειες για τη διαδικασία.
«Το μόνο που ζητούν οι άνθρωποι αυτοί είναι να πουν ένα τελευταίο αντίο. Το τελευταίο αντίο που δεν μπόρεσαν να πουν όταν έπεσε ο συγγενής τους, όταν έπεσε ο ήρωας τους», μας λέει.
Εκατοντάδες είναι οι συγγενείς των πεσόντων που καθημερινά αποστέλλουν ταχυδρομικώς ή σπεύδουν στο στρατιωτικό νοσοκομείο να δώσουν δείγμα DNA, μέσω μιας απλής αιμοληψίας. Ένας από αυτούς είναι ο 80χρονος πρώην αντιπρόεδρος του Αρείου Πάγου, Αρχοντής Ντόβας.
Σε ηλικία τριών ετών έχασε τον πατέρα του, Γαβριήλ Ντόβα, κοντά στο ύψωμα 731, εκεί που έγινε η πλέον φονική μάχη του αλβανικού μετώπου. Ήταν 3 Μαρτίου του 1941, λίγο πριν ξεκινήσει η εαρινή επίθεση των δυνάμεων του Μουσολίνι.
«Ένα ιταλικό βλήμα έπεσε και τον σκότωσε επί τόπου. Το μόνο που πρόλαβε να πει ήταν… τα παιδιά μου», μας λέει. Ο ίδιος και τα δύο αδέλφια του μεγάλωσαν σε ένα χωριό της Καρδίτσας χωρίς πατέρα. Βγάζει από την τσέπη του μια φωτογραφία του πατέρα του με στρατιωτική στολή.
Είναι η μοναδική εικόνα από εκείνον που τον συντροφεύει σε κάθε του βήμα τα τελευταία 77 χρόνια. Πόνος για την απώλεια. Υπερηφάνεια για τη θυσία. Ο πρώην ανώτατος δικαστικός λειτουργός λυγίζει στη σκέψη ότι μετά από τόσα χρόνια ίσως εντοπιστούν τα οστά του ήρωα πατέρα του.
«Θέλουμε να του πάμε λίγα λουλούδια και να κλάψουμε…», μας λέει και η φωνή του σπάει από τη συναισθηματική φόρτιση.
Περίπου 8.000 Έλληνες στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους στα πεδία των μαχών στην Αλβανία.
Είναι οι τελευταίοι άταφοι πεσόντες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Για οκτώ δεκαετίες οι οικογένειες ζουν με τη δική τους ανάμνηση, χωρίς όμως να γνωρίζουν που βρίσκονται οι δικοί τους άνθρωποι.
Το 2009 Ελλάδα και Αλβανία κατέληξαν σε συμφωνία για τις εκταφές των πεσόντων. Χρειάστηκε να περάσουν άλλα 9 χρόνια προτού ξεκινήσουν οι έρευνες στην Αλβανία στα τέλη Ιανουαρίου.
Η διαδικασία της ταυτοποίησης μέσω DNA
Στο εργαστήριο του Κέντρου Μοριακής Βιολογίας των Ενόπλων Δυνάμεων οι επιστήμονες εργάζονται εντατικά. Δύο είναι οι βασικοί παράγοντες για να επιτύχει η διαδικασία της ταυτοποίησης. Ο πρώτος είναι η δημιουργία μιας βάσης με όσο το δυνατόν περισσότερα δείγματα DNA από τους συγγενείς. Αρκεί μια απλή αιμοληψία, δηλαδή 2-3 κυβικά εκατοστά αίματος από τα μέλη των οικογενειών των πεσόντων και ειδικότερα ενός δείγματος από τη μητρική «γραμμή» και ενός δείγματος από την πατρική «γραμμή».
Η πλέον απαιτητική διαδικασία όμως είναι η απομόνωση του DNA από τα οστά των πεσόντων και στη συνέχεια η σύγκριση του με εκείνα των συγγενών. Στο Κέντρο Μοριακής Βιολογίας των Ενόπλων Δυνάμεων ήδη έχουν φτάσει δείγματα οστών από άγνωστους πεσόντες του ελληνό-ιταλικού πολέμου, τα οποία βρίσκονταν στα νεκροταφεία των Ιωαννίνων και της Κοζάνης. Η ίδια διαδικασία θα ακολουθηθεί και για τα δείγματα που προέρχονται από τις εκταφές που βρίσκονται σε εξέλιξη στην Αλβανία. Ο επικεφαλής του κέντρου, Παναγιώτης Μενούνος, ο οποίος συμμετέχει και στην κοινή επιτροπή εμπειρογνωμόνων Ελλάδας-Αλβανίας μας εξηγεί τη διαδικασία βήμα προς βήμα:
«Παίρνουμε τμήμα οστού μετά την εκταφή. Στη συνέχεια αυτό καθαρίζεται για να απομακρυνθούν οι επιφανειακές προσμίξεις, τόσο με μηχανικά μέσα, όσο και με ήπια απορρυπαντικά. Στη συνέχεια κονιορτοποιείται. Η σκόνη αυτή χρησιμοποιείται για να απομονωθεί το DNA. To τελευταίο βήμα περιλαμβάνει την ανάλυση αλληλουχιών του μιτοχονδριακού DNA και συσχέτιση με τους πεσόντες αλλά και τους συγγενείς. Μελετάμε ειδικές περιοχές που έχουν τόσο μεγάλη ποικιλότητα ουτοσώστε δύο διαφορετικά άτομα να έχουν ελάχιστη πιθανότητα να μπορούν να ταυτιστούν.»
Οι επιστήμονες εκτιμούν πως η διαδικασία θα πάρει χρόνο. Είναι αποφασισμένοι όμως, να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να καταστεί δυνατή η εκπλήρωση αυτής της εθνικής και ανθρωπιστικής υποχρέωσης.
Ρεπορτάζ: Μιχάλης Αραμπατζόγλου
Κάμερα: Γιάννης Δόλας