Το κωδικοποιημένο μήνυμα των Αρμενίων σε οθωμανικό γραμματόσημο του 1914

Στο οθωμανικό αυτό ταχυδρομικό γραμματόσημο απεικονίζεται το Φαναράκι, γνωστό ως Φενερμπαχτσέ (ή κήπος του Φαναριού), στην Κωνσταντινούπολη. Ο λευκός φάρος στο Φαναράκι των 66 ποδιών χτίστηκε το 1857 στην ανατολική πλευρά της εισόδου του Βοσπόρου.

Λέγεται ότι όταν μεγεθύνεται το γραμματόσημο, κάτω από την επικεφαλίδα «Postes Ottomanes» διακρίνεται κωδικοποιημένη η αρμενική φράση:
Մարդիկ պիտի պաշտեն զԱստուած
Μαρτίγκ μπιντί μπασντέν ζΑσντβάτζ (Οι άνθρωποι θα λατρέψουν τον Θεό)
Το γραμματόσημο με την κρυμμένη επιγραφή τυπώθηκε στο Λονδίνο από την εταιρεία Bradbury Wilkinson & Co και κυκλοφόρησε το έτος 1914 για λογαριασμό της οθωμανικής κυβέρνησης. Προοριζόταν για την αλληλογραφία εξωτερικού της Αυτοκρατορίας. Την εποχή εκείνη διευθυντής των οθωμανικών ταχυδρομείων ήταν ο Οσχικάν Μπαρτέβ Μαρτικιάν (Οσκάν Εφέντη).

Ο Αρμένιος χαράκτης του γραμματόσημου σχεδίασε το κρυπτογραφημένο μήνυμα με μεγάλη δεξιοτεχνία. Με μια πρώτη ματιά, κάτω από τον τίτλο «Postes Ottomanes» εμφανίζεται μια σειρά κάθετων γραμμών, αλλά σε μεγέθυνση είναι εμφανή τα αρμενικά γράμματα. Μια καρτ ποστάλ της ίδιας περιόδου που απεικονίζει το πανόραμα του Φενερμπαχτσέ χρησιμοποιήθηκε ως η βάση του.
Το κρυπτογραφημένο γραμματόσημο έγινε αντιληπτό από τις Αρχές της Τουρκίας λίγο μετά την Γενοκτονία του 1915, προκαλώντας αναστάτωση.
Συνολικά, από τα 100.000 γραμματόσημα που ήταν στην κυκλοφορία κατασχέθηκαν τα 15.000, στην πλειονότητα των οποίων έγινε προσπάθεια αποξέσεως. Το 1916 η οθωμανική κυβέρνηση απαγόρευσε το γραμματόσημο και διέταξε τη σύλληψη του Αρμένιου σχεδιαστή, ο οποίος πέθανε στη φυλακή.

Το 1920 το γραμματόσημο επανακυκλοφόρησε, χωρίς φυσικά το κρυπτογραφημένο μήνυμα. Αξιοσημείωτο είναι πως με την ίδρυση της οθωμανικής υπηρεσίας ταχυδρομείων και τηλεγραφημάτων Osmanlı Postave Telgraf Nezâreti, συναντάμε σε υψηλόβαθμες θέσεις τον Οσχικάν Μπαρτέβ Μαρτικιάν (Οσκάν Εφέντης, Ιούλιος 1913 – Νοέμβριος 1914) και τον Αγκόπ Ιστανμπουλιάν Εφέντη (Ιούνιος-Σεπτέμβριος 1911), οι οποίοι διετέλεσαν υπουργοί και διευθυντές της υπηρεσίας.
Μέχρι σήμερα, στο κεντρικό ταχυδρομείο της Κωνσταντινούπολης, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο είναι αναρτημένο το πορτρέτο του Ιστανμπουλιάν Εφέντη.
Αυτή η ιστορία, γνωστή στους φιλοτελιστές της Κωνσταντινούπολης, πέρασε από στόμα σε στόμα από τους Αρμένιους παλαιοπώλες Ιστεπάν Φερατσετσιάν, Ζαρέ Αβεκελιάν και Μπογός Χαντσιάν, του Γιουκσέκ Καλντιρίμ (Σκαλάκια του Γαλατά).
Το «έργο» του ανώνυμου Αρμένιου χαράκτη ζει στις συλλογές των φιλοτελιστών με αυτό το σπάνιο πια γραμματόσημο.
Πηγές:
Yvert &Tellier Champion, Catalogue prix courant de timbres poste 1932, σ. 1183.
Dikran Kouymjian, Reflections on Objects from the Pre-20th Century Diaspora with Armenian Inscriptions.
Osman Koker, Armenians in Turkey 100 Years Ago: With the Postcards from the Collection of Orlando Carlo Calumeno, σ. 36, γραμματόσημο 57.
Ήρα Τζούρου
Αναδημοσίευση: Περ. Αρμενικά 95 (Νοέμ. 2017- Ιαν. 2018).
[pontos-news.gr]