ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟ TIMETV
Ο Έλληνας πρέπει να σταματήσει να χτυπάει τη μεταποιητική δραστηριότητα και οι κυβερνήσεις πρέπει να σταματήσουν να αρμέγουν τις επιχειρήσεις για να λύσουν τα προβλήματά τους. Οι σκέψεις ανήκουν στον κ. Αριστοτέλη Αϊβαλιώτη, πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της Delta Chemicals, σύμφωνα με τον οποίο τα χρόνια της κρίσης το ποσοστό της κρατικής οικονομίας αυξήθηκε από 50% σε 60%, προσεγγίζοντας, όπως ο ίδιος λέει, «σοβιετικά στάνταρντς». Ας παρακολουθήσουμε όμως τι μας είπε ο κ. Αϊβαλιώτης, ο οποίος συνδυάζει την επιχειρηματική δραστηριότητα με την εμπλοκή στα πολιτικά πράγματα.
Κύριε Αϊβαλιώτη, είστε από τα λίγα πρόσωπα που συνδυάζουν την επιχειρηματικότητα με την πολιτική δραστηριότητα.
Κοιτάξτε, η πολιτική εμπειρία προέκυψε ως απάντηση στο γεγονός ότι η χώρα μας υποχωρεί συνεχώς τα τελευταία 30 χρόνια. Από την άλλη η επιχειρηματική μου δραστηριότητα ασκείται μέσω της Δέλτα Χημικής, μιας εταιρείας που προσφέρει σε βιομηχανίες και βιοτεχνίες πολλών κλάδων της μεταποίησης πρώτες και ενδιάμεσες βιομηχανικές ύλες. Έτσι, έχουμε μια καλή εικόνα του γίγνεσθαι στην ελληνική μεταποίηση, αφού είναι ο πελάτης μας.
Αυτό που βλέπουμε τα τελευταία τριάντα χρόνια είναι μια συνεχής υποχώρηση της βιομηχανικής παραγωγής στη χώρα. Πάρα πολλοί κλάδοι έχουν εξαφανιστεί αυτό το διάστημα και αυτοί που μένουν έχουν σοβαρά προβλήματα ανταγωνιστικότητας, λειτουργίας και μελλοντικών προοπτικών. Έτσι, πριν από πολλά χρόνια και ως αποτέλεσμα αυτής της αγωνίας, ασχολήθηκα και με την πολιτική, προσπαθώντας να επιδράσω με τις πολύ μικρές μου δυνάμεις ώστε να αλλάξει αυτό. Ο σκοπός μας ήταν να ξαναπεράσει στην ελληνική πολιτική το μήνυμα της επιχειρηματικότητας ώστε να βοηθήσουμε να ξαναστηθεί η χώρα πάνω στην ιδιωτική οικονομία.
Είστε ικανοποιημένος από αυτή την προσπάθεια ή νιώθετε απογοήτευση;
Νιώθω ήττα, διότι δεν έγινε τίποτα. Τα τελευταία 15 χρόνια που ασχολούμαι έχουμε περαιτέρω υποχώρηση της ιδιωτικής οικονομίας. Θα σας αναφέρω ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: προτού αρχίσει η πρόσφατη κρίση, το 2008, το μέγεθος των κρατικών δαπανών στην οικονομία ήταν της τάξης του 50%. Γίνεται λόγος για τη συνολική καταναλωτική δαπάνη, η οποία σήμερα, ως αποτέλεσμα της υποχώρησης της ιδιωτικής οικονομίας, έχει ανεβεί στο 60%. Διάβασα προσφάτως το βιβλίο «Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη» των Ρόμπινσον Α. Τζέιμς και Ατζέμογλου Ντάρον, ένα βιβλίο στο οποίο αξίζει μα ιδιαίτερη αναφορά. Σύμφωνα με αυτό, ακόμη και στη Σοβιετική Ένωση, την καλή της εποχή, την εποχή του ’80, η συμμετοχή του κράτους στην οικονομία ήταν 72%, δεν ήταν 100%. Όσο λοιπόν βαδίζουμε μέσα στην ύφεση και στην κρίση και με βάση την αδυναμία του ιδιωτικού τομέα της οικονομίας, προσεγγίζουμε στα σοβιετικά ποσοστά.
Πώς αντιμετωπίζει το κοινωνικό σύνολο έννοιες όπως επιχειρηματικότητα, κέρδος, πρόοδος, ανάπτυξη;
Σίγουρα τις βλέπει εχθρικά. Μιλάμε για μια κληρονομιά τριάντα χρόνων απαξίωσης της επιχειρηματικότητας, κατά τη διάρκεια των οποίων καλύπταμε την αδυναμία της ιδιωτικής οικονομίας με συνεχή διόγκωση του κράτους και των δημοσίων δαπανών. Αυτό ήταν δυνατό λόγω της αύξησης του δανεισμού και της πολύ ευνοϊκής αντιμετώπισης που είχαμε από την Ευρώπη από το 1981 ως σήμερα. Το διάστημα αυτό εισέρρευσαν στη χώρα τεράστια ποσά και έτσι παγιοποιήθηκε η αντίληψη σύμφωνα με την οποία δεν πειράζει που κλείνουν επιχειρήσεις και εργοστάσια, ακόμη και ολόκληροι κλάδοι της μεταποίησης, αφού μπορεί το κράτος να μας απασχολήσει και να μας εξασφαλίσει ένα καλό επίπεδο ζωής.
Πιστεύετε ότι αυτή η αντίληψη έχει αλλάξει τα χρόνια της κρίσης;
Όταν το κοινωνικό σύνολο επί 34 χρόνια εκπαιδεύεται ότι κάπως έτσι είναι τα πράγματα, τα τελευταία πέντε χρόνια δεν είναι αρκετά για να αντιστρέψουν μια τόσο κακή εκπαίδευση. Ακόμη και σήμερα υπάρχει ένας κύκλος οικονομολόγων που επιχειρεί να μας καθησυχάσει για την απώλεια της μεταποίησης. Ο κύκλος αυτός επιμένει ότι η Ελλάδα δεν χρειάζεται να έχει μεταποίηση. Αρκεί να είναι μια κοινωνία παροχής καλών υπηρεσιών.
Θα ήθελα στο σημείο αυτό να σταθώ σε μια σημαντική προσωπικότητα της Αριστεράς, στην οποία αξίζει να δοθεί ένα εύσημο. Μιλάω για τον Λεωνίδα Κύρκο, οποίος το 1992 έλεγε: «Μα τι κάνουν; Χωρίς βιομηχανία δεν ζει κανένα κράτος!». Ήταν ο μόνος πολιτικός που έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου σε αυτή την παγιωμένη ορθοδοξία ότι δεν χρειάζεται να έχουμε μεταποίηση και ότι το μόνο που απαιτείται είναι οι καλές υπηρεσίες.
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο πάντως, οι χώρες που βγήκαν πιο γρήγορα από την κρίση ήταν αυτές που είχαν ισχυρή βιομηχανία.
Μα βέβαια. Δείτε για παράδειγμα την Πορτογαλία. Αν η οικονομία της κατορθώνει να ξεπερνάει σταδιακά το πρόβλημά της, το πετυχαίνει διότι έχει εξαγωγική δραστηριότητα. Έχει ακόμη βιομηχανικούς κλάδους που εξάγουν. Και το παράδειγμα της Πορτογαλίας είναι χαρακτηριστικό διότι είναι μια χώρα περίπου ίδια με την Ελλάδα, τόσο σε επίπεδο πληθυσμού όσο και σε επίπεδο ΑΕΠ. Είναι πολύ κοντά μας. Σε αντίθεση όμως με εμάς, κράτησε τη βιομηχανία της. Οι εξαγωγές της Πορτογαλίας είναι γύρω στα 80 δισ. ευρώ τον χρόνο.
Πώς βλέπετε το επίπεδο των εξαγωγικών επιδόσεων της ελληνικής οικονομίας;
Είναι ιδιαίτερα απογοητευτικές. Τους τελευταίους 14 μήνες οι εξαγωγές μας υποχωρούν συνεχώς, εξαιρουμένων βεβαίως των πετρελαιοειδών, αφού αυτά παρουσιάζουν μεγάλες διακυμάνσεις. Οι εξαγωγές εμφανίζουν συνεχή μείωση. Μάλιστα μερικούς μήνες αυτή είναι μεγάλη. Για παράδειγμα, τον Απρίλιο του 2014 είχαμε 20% υποχώρηση σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του 2013. Οι παράγοντες είναι πολλοί. Είναι ένα πολυπαραγοντικό πρόβλημα, στον πυρήνα του όμως οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχουμε αρκετές μεταποιητικές επιχειρήσεις.
Ουσιαστικά είναι το πρόβλημα της βιομηχανίας.
Ακριβώς. Και αν δείτε τη δομή των εξαγωγών, από τα 20 δισ. ευρώ που είναι η συνολική αξία τους, τα 3-3,5 δισ. ευρώ γίνονται από ένα μόνο βιομηχανικό γκρουπ, αυτό της Βιοχάλκο. Στη συνέχεια ακολουθούν μερικά μεγάλα νούμερα, που αναλογούν σε κλάδους όπως οι ιχθυοκαλλιέργειες – εκεί έχουμε πρόβλημα – και το ελαιόλαδο. Στον τομέα των εξαγωγών υπάρχουν πάρα πολλά προβλήματα, ορισμένα από τα οποία έχουν σχέση με τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων. Όταν η μέση χρηματοδότηση στην Ελλάδα είναι της τάξεως του 8%-10% και ο ανταγωνιστής μας στην Ευρώπη πληρώνει 4% και 3% πώς να τον ανταγωνιστείς;
Το κόστος ενέργειας αποτελεί επίσης έναν σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα…
Πράγματι, το κόστος ενέργειας, που αφορά τη βιομηχανική παραγωγή, είναι πολύ μεγάλο. Αλλά στον πυρήνα του προβλήματος των αδύναμων εξαγωγικών επιδόσεών μας είναι ότι η Ελλάδα πλέον δεν έχει αρκετές παραγωγικές επιχειρήσεις. Και για να το αναστρέψουμε θα χρειαστούμε πάρα πολλά χρόνια. Διότι ένα καινούργιο εργοστάσιο για να γίνει, για να λυθούν τα προβλήματα της γραφειοκρατίας, για να αρχίσει να παράγει απαιτεί τουλάχιστον μία πενταετία.
Είστε ένας άνθρωπος των επιχειρήσεων και επίσης πολιτικά θα έλεγα ότι κινείστε σε ένα φιλελεύθερο πλαίσιο. Σας προβληματίζει το γεγονός ότι σήμερα διεκδικεί την εξουσία ένα κόμμα το οποίο κυρίως βασίζεται στην κρατική οικονομία;
Πράγματι η αξιωματική αντιπολίτευση, η οποία διεκδικεί την εξουσία και ενδεχομένως να την κατακτήσει, έχει στον πυρήνα της ιδεολογίας της και της πολιτικής πρακτικής έναν ακόμη μεγαλύτερο κρατισμό από αυτόν που έχουμε σήμερα. Ωστόσο, για να είμαστε δίκαιοι, και αυτοί που κυβέρνησαν μέχρι σήμερα ήταν αρχικά φορείς της ίδιας κρατικής αντίληψης. Πίστευαν ότι όλα τα προβλήματα θα τα λύσει το κράτος και ότι οι επιχειρήσεις είναι απλώς αγελάδες που θα τις αρμέξουν όσο μπορούν, ακόμη και αν δεν αντέχουν, έτσι ώστε να λύσουν τα δικά τους προβλήματα. Συνολικά από το πολιτικό σύστημα υπάρχει μια λάθος αντιμετώπιση της επιχείρησης και της ιδιωτικής οικονομίας. Αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο! Ενδεχομένως ο βαθμός συναγερμού θα είναι μεγαλύτερος αν κυβερνήσει η αντιπολίτευση, αλλά δεν νομίζω ότι θα υπάρξουν τεράστιες αλλαγές από αυτά που έχουμε δει μέχρι σήμερα.
Ως επιχειρηματίας έχετε δραστηριοποιηθεί και στο εξωτερικό. Θα μπορούσατε να αναφερθείτε σε αυτή σας την επιλογή; Πιστεύετε ότι η εξωστρέφεια μπορεί να αποτελέσει κάποια διέξοδο;
Σε αυτό το δύσκολο επιχειρηματικό περιβάλλον, που όλοι μας προσπαθούμε, τα μόνα πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς είναι δύο: το πρώτο είναι να μεγαλώσει τα μεγέθη του, που δεν είναι εύκολο με τις δικές του δυνάμεις, άρα οι επιχειρηματίες πρέπει να προσανατολιστούν σε μεταξύ τους συγχωνεύσεις. Το δεύτερο είναι η εξωστρέφεια. Εξαιρετικά σημαντικό ωστόσο είναι το θέμα των συγχωνεύσεων και της συνένωσης δυνάμεων.
Εσείς στην Delta Chemicals το κάνατε πράξη αυτό, αφού αποτελείτε προϊόν συγχώνευσης.
Η Δέλτα Χημική προέρχεται από συγχώνευση τριών ομοειδών συμπληρωματικών εταιρειών, η οποία έγινε πριν από 10 χρόνια. Στο μυαλό μας είναι να επαναλάβουμε αυτό το μοντέλο με την πρώτη ευκαιρία. Πρώτα λοιπόν να μαζευτούμε και να κάνουμε συνασπισμούς, ενώσεις, νέες εταιρείες, συγχωνεύσεις. Αυτός είναι ο ένας τρόπος. Ο δεύτερος τρόπος είναι να ακουμπήσουμε και λίγο εκτός Ελλάδος. Η δική μας εταιρεία έχει ανοίξει μια θυγατρική εδώ και 5 χρόνια στη Ρουμανία, την οποία τη βλέπουμε με μεγάλη φιλοδοξία. Και στη χώρα αυτή βεβαίως υπάρχουν αρκετά προβλήματα διαφθοράς, αδυναμίας χρηματοδοτήσεων και φτώχειας, αλλά το επιχειρηματικό περιβάλλον είναι πολύ καλύτερο σε σχέση με την Ελλάδα. Η θυγατρική μας επιχείρηση λειτουργεί με πολύ μεγάλο δυναμισμό και νομίζω ότι σε 5 χρόνια από σήμερα θα είναι μεγαλύτερη από την ελληνική εταιρεία.
Στην Τουρκία;
Έχουμε πάρει Τούρκο συνέταιρο και προσπαθούμε και εκεί να αναπτυχθούμε. Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη αγορά, στην οποία συναντούμε ορισμένα ελληνικά προβλήματα. Είναι αλήθεια ότι μερικά από αυτά τους τα έχουμε μάθει εμείς. Για παράδειγμα, οι μεταχρονολογημένες επιταγές. Όταν είχα πρωτοπάει στην Τουρκία το 2003, δεν υπήρχαν μεταχρονολογημένες επιταγές. Σήμερα είναι πλέον κανόνας! Έχουν πάει επίσης στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία, στην Αίγυπτο και στον Λίβανο. Έχουμε μολύνει τη Μέση Ανατολή…
Ωστόσο λέτε ότι η εξωστρέφεια μπορεί να εξασφαλίσει κάποιες διεξόδους.
Ναι, ναι… Η εξωστρέφεια είναι η μόνη λύση για την ελληνική κοινωνία. Βλέπουμε να συμβαίνει ήδη. Στη διάρκεια της πρόσφατης κρίσης από το 2008, σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, 300.000 Έλληνες παραγωγικής ηλικίας, δηλαδή κάτω των 40 ετών, έχουν μεταναστεύσει. Στην Αγγλία αυτή τη στιγμή ζουν γύρω στις 250.000 Έλληνες, που εργάζονται. Δεν μιλάω για τους φοιτητές. Στη Μέση Ανατολή είναι γύρω στις 50.000 Έλληνες. Αυτό το δυναμικό είναι μια μεγάλη εφεδρεία για τη χώρα.
Αυτό όμως πώς μπορεί να εκταμιευθεί σε εθνικό επίπεδο; Το ρωτώ διότι οι άνθρωποι αυτοί θα χτίσουν στις χώρες αυτές τη νέα ζωή τους.
Θα χτίσουν. Ωστόσο πάντα οι Έλληνες έχουν μια έντονη σχέση με τη γενέτειρά τους, που είναι πολύ βαθιά. Θα φέρω ένα παράδειγμα, το οποίο θα το είδατε προφανώς. Ο πρόεδρος της Dow Chemicals, Andrew Liveris, έχει γεννηθεί στην Αυστραλία. Αλλά οι γονείς του ή οι παππούδες του κατάγονταν από το Καστελόριζο. Έχει γίνει ίσως ένας από τους μεγαλύτερους δωρητές του Καστελόριζου. Τώρα έκανε και τα γενέθλιά του εκεί. Πήγε και ο Πρωθυπουργός. Βλέπουμε λοιπόν ότι ακόμη και ένας Έλληνας δεύτερης ή τρίτης γενιάς, όπως είναι ο Liveris, έχει στο μυαλό του τη χώρα του. Αν μπορούσαμε να προσελκύσουμε τους ανθρώπους αυτούς με δημόσιες πολιτικές και κίνητρα, είναι μια μεγάλη εφεδρεία για το μέλλον, την οποία πιστεύω ότι κάποτε, ίσως όχι η δική μας γενιά αλλά οι νεότεροι, θα την αξιοποιήσουν.
Κύριε Αϊβαλιώτη, σας ευχαριστώ θερμά!
Και εγώ σας ευχαριστώ.