Μαθήματα από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης
Γράφει ο Βασίλης Δ. Χασιώτης
«…Μην ξεχνάτε και μην ξεχνάμε ιστορικά –και το τονίζω και θα το τονίζω, γιατί πρέπει η ιστορική μνήμη να είναι ανεξίτηλα χαραγμένη στη ψυχή μας και στο νου μας για να ξέρει και ο κόσμος τι αντιμετωπίζει- την πορεία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Και να θυμάται ο κόσμος ότι τα άκρα δεν έχουν ούτε ιδεολογία ούτε χρώμα, είναι τα ίδια. Είναι δημιουργήματα κρίσεων, είναι δημιουργήματα κοινωνικών ανισοτήτων. Είναι κάθε φορά που ένας λαός βολοδέρνει σε αντίστοιχες καταστάσεις σαν και αυτή που ζούμε σήμερα που δημιουργούνται τα άκρα, γιατί τότε βρίσκουν την ευκαιρία για να δράσουν και να υπάρξουν.»
Προκόπης Παυλόπουλος (Αγόρευση στη Βουλή, 20/9/2012, του Προκόπη Παυλόπουλου)
«Οσο κορυφώνεται η ελληνική κρίση τόσο πιο συχνοί είναι οι παραλληλισμοί της σημερινής Ελλάδας με το τέλος της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης. Στο δραματικό αυτό κεφάλαιο της ιστορίας της Γερμανίας τον Μεσοπόλεμο ανατρέχουν αναλυτές και πολιτικοί είτε είναι υπέρ είτε είναι κατά της συνταγής που ακολουθείται σήμερα για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους στην ευρωζώνη. Κυρίως όμως οι αντίπαλοι των Μνημονίων παραπέμπουν στην άτεγκτη πολιτική περικοπών και αποπληθωρισμού που ακολούθησε ο καγκελάριος Χάινριχ Μπρίνινγκ μετά το κραχ του 1929. Η πολιτική κατάληξη ήταν η πλήρης κατάρρευση της δημοκρατίας και η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία το 1933. Αλλά η αλληλουχία οικονομικών δεδομένων και πολιτικών εξελίξεων δεν είναι τόσο μονοσήμαντη όσο φαίνεται με την πρώτη ματιά…»
Γιώργος Παπάς : Η Ελλάδα ξυπνά μνήμες Δημοκρατίας της Βαϊμάρης (2/6/2012, εις : www.tanea.gr)
ΣΎΝΤΟΜΟ δικό μου σχόλιο στη φράση: «Αλλά η αλληλουχία οικονομικών δεδομένων και πολιτικών εξελίξεων δεν είναι τόσο μονοσήμαντη όσο φαίνεται με την πρώτη ματιά…» Το ζήτημα δεν είναι απλά ομοιότητες και διαφορές τότε και σήμερα, εκεί κι εδώ : είναι Η ΣΧΕΤΙΚΗ ΒΑΡΥΤΗΤΑ της κάθε ομοιότητας και της κάθε διαφοράς, ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΟ ΙΔΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ, ΚΑΙ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ….
Συχνά ακούω από πολιτικούς –και όχι μόνο-, να μας συμβουλεύουν να διδαχτούμε από τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης.
Η συμβουλή αυτή, γίνεται κυρίως, γα να υποδείξει το πού μπορεί να καταλήξει η τυφλή πίστη ή η τυφλή συνοδοιπορία ακραίων λαϊκιστικών πολιτικών κινημάτων, και φυσικά, γίνεται για ν’ αντιμετωπιστεί το φαινόμενο της Χρυσής Αυγής.
Όμως, ακούγοντας τις σχετικές υποδείξεις να διδαχτούμε από την ιστορία, δεν μπορώ να μην επισημάνω, ότι από την Ιστορία, δεν διδάσκεσαι με επιλεκτικές αναφορές σε γεγονότα που ευνοούν ένα επιχείρημα εναντίον ενός άλλου, αλλά, θα πρέπει, το ίδιο το επιχείρημα να είναι το ίδιο επαρκώς νομιμοποιημένο.
Αν μελετώντας τη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, το κάνουμε απλά για να υπογραμμίσουμε ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΞΗ στο ναζιστικό φαινόμενο, ΚΑΙ ΤΟ ΤΙ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ ΑΡΓΟΤΕΡΑ, αυτό σημαίνει ότι διαβάζουμε μονάχα το τελευταίο κεφάλαιο αυτής της ιστορίας. Και θα πρόσθετα ακόμα : ενδιαφέρον έχει όχι μόνο η αναφορά στη δημοκρατία της Βαϊμάρης, ΜΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης γενικότερα, σε Ευρώπη και Αμερική.
Διότι ΠΡΙΝ απ’ αυτό το κεφάλαιο, υπάρχουν κι άλλα, που μας δείχνουν ΠΩΣ φτάσαμε εκεί, και διαβάζοντάς τα, δεν μπορούμε να αποκρύψουμε ούτε τις ευθύνες των τότε (Δυτικών, και ιδίως ευρωπαϊκών) δημοκρατιών ΠΟΥ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΑΔΙΑΦΟΡΟΥΣΑΝ για την άνοδο του ναζισμού και του φασισμού στην Ευρώπη, και εν τινι μέτρω και πάντως πριν την εισβολή στη Πολωνία το 1939, ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΝΤΑΝ με το ανερχόμενο τότε ναζιστικό φαινόμενο, οπωσδήποτε το ΕΠΑΙΝΟΥΣΑΝ (όταν είχε εγκαθιδρυθεί) ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΤΟΥ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ, ΑΔΙΑΦΟΡΩΝΤΑΣ στην ουσία για το πολιτικό και ιδεολογικό περιεχόμενό του. Μάλιστα δε, κι αυτό αποτελεί μια προσωπική εξαγωγή ιστορικού συμπεράσματος, τείνω να πιστεύω πως ΑΝ ο Χίτλερ περιορίζονταν στο άνσλους με την Αυστρία κι’ ακόμα-ακόμα με την εισβολή στη Τσεχοσλοβακία και σταματούσε εκεί, προωθώντας, από εκεί και πέρα, την οικονομική συνεργασία με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, και ιδίως τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, ΠΟΛΥ ΑΜΦΙΒΑΛΛΩ, αν οι τότε κυβερνήσεις των υπόλοιπων ευρωπαϊκών –και όχι μόνο- χωρών, θα είχαν ιδεολογικά υπαρξιακά προβλήματα ώστε να αρνηθούν την συνεργασία τους, με την χώρα που θαύμαζαν για τα οικονομικά της «επιτεύγματα», αν και, ίσως να μη χρειάζονται τα εισαγωγικά. Διότι, κανείς δεν πρέπει να παραβλέπει το οικονομικό στοιχείο στη συγκρότηση και την άνοδο όπως και τη πτώση πολιτικών σχηματισμών και ιδεολογιών. Η ναζιστική οικονομική πολιτική, υπήρξαν περίοδοι που υπερέβαλλε σε αποτελεσματικότητα άλλες ευρωπαϊκές αλλά και των ΗΠΑ, και σε ένα πιο ουσιαστικό επίπεδο, πρόσφερε μεγάλη ανακούφιση σε ένα λαό, που μετά τον (1ο Παγκόσμιο) Πόλεμο υπέφερε τα πάνδεινα, ενώ πέτυχε, (ένα μάθημα για μας σήμερα), ΚΑΤ’ ΟΥΣΙΑΝ ΑΠΟ ΕΝΑ ΣΗΜΕΙΟ ΚΑΙ ΠΕΡΑ ΝΑ ΠΑΨΕΙ ΝΑ ΠΛΗΡΩΝΕΙ ΤΟ ΕΠΑΧΘΕΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΛΑΟ ΧΡΕΟΣ ΠΟΥ ΕΙΧΕ ΕΠΙΒΛΗΘΕΙ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΩΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΕΙΣ. Τη στιγμή που στις ΗΠΑ και σε άλλες δυτικές οικονομίες, για παράδειγμα, είχαν ως θεό τους ισοσκελισμένους προϋπολογισμούς, ή εναπόθεταν τις ελπίδες τους στα ίδια τα αίτια που παρήγαγαν την ύφεση, δηλαδή στους νόμους της αγοράς, (όπως και σήμερα εδώ στη χώρα μας –και όχι μόνο-), στη Γερμανία προχωρούσαν με (προγραμματισμένους, αντιυφεσιακούς) ελλειμματικούς προϋπολογισμούς και με ουσιαστική κρατική παρέμβαση (το σχετικό μάθημα οι ασθμαίνουσες δυτικές οικονομίες το έμαθαν λίγο μετά), ώστε να ανατάξουν την οικονομία τους, και την ανέταξαν. Μετ’ ολίγον βεβαίως, η άκρα αυτοκρατορική έπαρση του καθεστώτος, που άρχισε να ονειρεύεται μια νέα πανευρωπαϊκή γερμανική κυριαρχία, πρόσφερε τα μέσα της ίδιας του της καταστροφής, γι’ ακόμα μια φορά στην πρόσφατη ιστορία του.
Έτσι η αλλιώς, πριν τη καταστροφή που προήλθε από τη πολεμική περιπέτεια, ένα χέρι έτεινε προς τον γερμανικό λαό, που του πρόσφερε ουσιαστική προοπτική και χειροπιαστή έξοδο απ’ το πρόβλημά του, κι όταν κανείς βρίσκεται σε διαδικασία πνιγμού, βυθιζόμενος ολοένα και περισσότερο σε πιο βαθιά νερά, ΑΠΛΑ ΤΟ ΑΡΠΑΖΕΙ ΓΙΑ ΝΑ ΣΩΘΕΙ. Ας ήταν λοιπόν αυτό το χέρι κάποιου άλλου. Άλλωστε, εκείνη τη στιγμή, τη στιγμή του πνιγμού ή του φόβου του πνιγμού, το τελευταίο πράγμα που κάποιος ασχολείται, είναι να διαλογίζεται πολιτικά και ιδεολογικά. Και το χειρότερο όλων είναι να αισθάνεται κανείς ότι είναι το χέρι της Δημοκρατίας που σε πιέζει ασφυκτικά κάτω από το νερό, ότι είναι η ίδια η Δημοκρατία που σου παρουσιάζει τον πνιγμό ως μονόδρομο. Αλλά μια τέτοια «δημοκρατία», απλά, δεν είναι δημοκρατία. Και σημασία σε ΤΕΤΟΙΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ, δεν έχει η υπόσχεση ότι κάποιο χέρι θα έρθει για βοήθεια σε κάποιο μελλοντικό και χρονικά απροσδιόριστο χρόνο και με αβέβαια την ύπαρξη στη ζωή έως τότε του πνιγόμενου, αλλά σημασία έχει το χέρι που τη στιγμή που δεν μπορείς να ανασάνεις, σου προσφέρει ανάσες, πόσο μάλλον, όταν σε βγάζει εντελώς απ’ το νερό. Τόσο απλά…
Το να δίνω μαθήματα εγκαρτέρησης σε ένα άστεγο, σε ένα που λιποθυμά από τη πείνα, δεν το θεωρώ απλά ανεπίτρεπτο : ΤΟ ΘΕΩΡΩ ΑΘΛΙΟ!
Το ναζιστικό φαινόμενο, δεν προέκυψε τυχαίως. ΠΑΡΗΧΘΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΤΗ –ΤΟΤΕ- ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΜΙΑ ΟΜΩΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΣΘΕΝΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΑΝΥΠΟΛΗΠΤΗ, ΜΕ ΕΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΛΟΓΟ ΑΝΑΞΙΟΠΙΣΤΟ ΚΑΙ ΧΩΡΙΣ ΕΠΑΡΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ «ΑΚΡΟΑΤΗΡΙΟ», ΚΑΙ ΠΑΡΗΧΘΗ ΜΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΩΝ, ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΔΙΕΣ ΤΗΣ «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ» ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ. Το καύσιμο, ήταν ΚΥΡΙΩΣ η οικονομική πολιτική, η αναποτελεσματικότητα της οποία το έκανε ακόμα πιο εύφλεκτο, εμπλουτίζοντάς το και με άλλα συστατικά , όπως η ξενοφοβία, ο επιθετικός εθνικισμός, ο ρατσισμός, κ.λπ..
Το να μου πεις, ότι επιλέγοντας τα Άκρα ως λύση, αυτό δεν είναι λύση, είναι σα να μου λες ότι το να καταπολεμήσω τον καρκίνο από τον οποίο έχω προσβληθεί, δεν πρέπει να καπνίζω, ΑΛΛΑ ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΜΕ ΕΞΩΘΕΙΣ ΟΤΑΝ ΔΕΝ ΜΕ ΥΠΟΧΡΕΩΝΕΙΣ ΣΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ, σ’ αυτό μπορώ να δω έναν παραλογισμό, όχι όμως μια σοβαρή ιστορική ερμηνεία.
Η ιστορική διδαχή, ευτυχώς ή δυστυχώς, δεν είναι κάτι το ευχάριστο πάντα. Πρέπει, αν θέλουμε να διδαχτούμε, ΝΑ ΡΟΥΦΗΞΟΥΜΕ ΟΛΟ ΤΟ ΠΟΤΗΡΙ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ. Και μέσα σ’ αυτά τα συμπεράσματα, ΚΑΙ ΙΔΙΩΣ ΤΑ ΠΙΚΡΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ, δεν υπάρχουν μόνο ΟΙ ΑΛΛΟΙ, υπάρχουμε ΚΙ ΕΜΕΙΣ.
Αν ψάχνουμε να βρούμε ΣΗΜΕΡΑ αναλογίες ΜΕ ΤΑ ΑΚΡΑ, οφείλουμε, ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΜΑΣ, να αναρωτηθούμε, μήπως, Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΕΡΕΤΑΙ ΟΠΩΣ ΚΑΙ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΑΚΡΟΤΗΤΕΣ.
Αν δεν θέλουμε να αναβιώσουμε ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ της ιστορίας της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, οφείλουμε να μην αναβιώσουμε ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΗΓΗΘΕΝΤΑ όσων περιγράφονται σ’ αυτό το τελευταίο κεφάλαιο.
ΣΗΜΕΡΑ, λοιπόν, πόσο ήσυχη είναι η συνείδηση τούτης δημοκρατίας, ότι ΔΕΝ ΔΙΑΠΡΑΤΤΕΙ ΤΑ ΙΔΙΑ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΑ ΛΑΘΗ, σαν εκείνα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης;
Και μη μου πει κανείς για το «ανέφικτο» ΤΩΝ ΑΔΙΚΙΩΝ (διότι, ΑΝ υποστηρίζουμε ότι είναι τα σκληρά μνημονιακά μέτρα που εξωθούν μια κοινωνία σε ακραίες επιλογές ΚΑΙ συμπεριφορές, ΑΠΛΑ ΚΟΡΟΪΔΕΥΟΥΜΕ ΕΑΥΤΟΥΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΟΥΣ), διότι ΚΑΙ ΟΙ ΤΟΤΕ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ, ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΕΦΙΚΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΒΟΛΗΣ ΤΟΥΣ ΜΙΛΟΥΣΑΝ, ΕΩΣ ΟΤΟΥ ΑΡΓΑ, ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΠΟΛΎ ΑΡΓΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΙΡΗΝΗΣ, ΑΡΧΙΣΑΝ ΝΑ ΚΑΤΑΝΟΟΥΝ ΟΤΙ ΤΕΛΙΚΩΣ, ΥΠΗΡΧΕ «ΚΑΙ ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ».
