Μία από τις σημαντικότερες γιορτές της Ορθόδοξης Εκκλησίας, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου σηματοδοτεί την αναγγελία της γέννησης του Ιησού Χριστού από την Παρθένο Μαρία, γεγονός που αποτελεί θεμέλιο της χριστιανικής πίστης.
Σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Λουκά (Λουκ. 1:26-38), έξι μήνες μετά τη σύλληψη του Ιωάννη του Προδρόμου από την Ελισάβετ, ο αρχάγγελος Γαβριήλ στάλθηκε από τον Θεό στη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας, σε μια παρθένο ονόματι Μαριάμ, η οποία ήταν μνηστευμένη με τον Ιωσήφ. Ο Γαβριήλ της είπε: «Χαίρε, κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου». Η Μαριάμ ταράχθηκε από τον χαιρετισμό, αλλά ο άγγελος την καθησύχασε, λέγοντας: «Μη φοβού, Μαριάμ· διότι εύρες χάριν παρά τω Θεώ. Και ιδού, θέλεις συλλάβει εν γαστρί και θέλεις γεννήσει υιόν, και θέλεις καλέσει το όνομα αυτού Ιησούν».
Η Μαριάμ αναρωτήθηκε πώς θα συμβεί αυτό, δεδομένου ότι δεν είχε έρθει σε επαφή με άνδρα. Ο άγγελος της απάντησε ότι το Άγιο Πνεύμα θα έρθει επάνω της και η δύναμη του Υψίστου θα την επισκιάσει, ώστε το γεννώμενο θα είναι άγιο και θα ονομαστεί Υιός Θεού. Ως σημάδι, της ανέφερε την εγκυμοσύνη της συγγενούς της Ελισάβετ, που ήταν ήδη στον έκτο μήνα, παρά την προχωρημένη της ηλικία. Η Μαριάμ απάντησε: «Ιδού η δούλη του Κυρίου· γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου». Τότε ο άγγελος αναχώρησε από αυτήν.
Θεολογική σημασία
Ο Ευαγγελισμός αποτελεί το προοίμιο της ενσάρκωσης του Θεού Λόγου, όπου ο Θεός λαμβάνει ανθρώπινη φύση για τη σωτηρία του ανθρώπου. Η συγκατάθεση της Μαριάμ, με την αποδοχή του θελήματος του Θεού, αναδεικνύει την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου στη συνεργασία με το θείο σχέδιο.
Η εορτή του Ευαγγελισμού είναι Δεσποτικοθεομητορική, καθώς αφορά τόσο τον Χριστό όσο και τη Θεοτόκο. Η ημέρα αυτή είναι αφιερωμένη στη Θεία Λειτουργία και σε δοξολογίες, όπου οι πιστοί τιμούν την Παναγία για τον ρόλο της στο μυστήριο της ενσάρκωσης. Στην Ελλάδα, η 25η Μαρτίου συμπίπτει με την εθνική επέτειο της Επανάστασης του 1821, προσδίδοντας διπλή σημασία στην ημέρα.
Υμνολογία της εορτής
Η υμνολογία της ημέρας είναι πλούσια και εκφράζει τη χαρά για την έναρξη της σωτηρίας. Ο Ακάθιστος Ύμνος, που ψάλλεται κατά την περίοδο αυτή, περιλαμβάνει τους Χαιρετισμούς προς την Θεοτόκο, εξυμνώντας την ως «Κεχαριτωμένη» και «Ευλογημένη».
Η απεικόνιση του Ευαγγελισμού στην ορθόδοξη εικονογραφία παρουσιάζει συνήθως την Παναγία να κάθεται ή να στέκεται με έναν ειλητάριο (πάπυρο) ή ένα αδράχτι, σύμβολα της αγνότητας και της προετοιμασίας της για το θείο μήνυμα. Ο αρχάγγελος Γαβριήλ εικονίζεται να την πλησιάζει με σεβασμό, κρατώντας κρίνο, σύμβολο της αγνότητας.
Σύγχρονος εορτασμός
Στις 25 Μαρτίου, οι εκκλησίες τελούν πανηγυρικές λειτουργίες, ενώ σε πολλές περιοχές της Ελλάδας πραγματοποιούνται λιτανείες και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Η ημέρα αυτή αποτελεί και αργία, δίνοντας την ευκαιρία στους πιστούς να συμμετάσχουν στις θρησκευτικές τελετές.
Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου αποτελεί μια εορτή που συνδυάζει τη θεολογική βαθύτητα με την πολιτιστική παράδοση, υπενθυμίζοντας την αρχή της σωτηρίας και την τιμή προς την Παναγία.