Αποδεσμεύθηκαν σήμερα Τρίτη 31 Δεκεμβρίου 2024στο Βρετανικό Εθνικό Αρχείο νέοι πρωθυπουργικοί και υπουργικοί φάκελοι για το 2004.
Αν και δεν υπάρχουν ειδικοί φάκελοι για την Κύπρο, εντόπισα ορισμένες αναφορές που αναφέρονται στο «Σχέδιο Ανάν» και τις συντονισμένες προσπάθειες των Βρετανών με τον τότε Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ Κόφι Ανάν (Kofi Annan) να περάσουν το σχέδιό τους στα διπλά δημοψηφίσματα που είχαν αποφασίσει για στις 24 Απριλίου 2004.
(Σημ.Φ.Α. ιστορικά τα ξεχωριστά δημοψηφίσματα σε τελική λύση τα είχε ζητήσει ο Τούρκος Πρωθυπουργός Α. Μεντερές από τον τότε Υπ. Αποικιών στη συνάντηση και συνεννόησή τους στην Κωνσταντινούπολη στις 16 Δεκεμβρίου 1956. Τρεις μέρες προτού ο τελευταίος ανακοινώσει από τη Βουλή των Κοινοτήτων στις 19 Δεκεμβρίου 1956 ότι σε τελική λύση στη Κύπρο δεν θα αποκλείεται η διχοτόμηση και η ξεχωριστή αυτοδιάθεση των Τούρκων της Κύπρου που αποτελούσαν μόνο το 18% του πληθυσμού…)
Στις 31 Μαρτίου 2004 ο Κόφι Ανάν έστειλε τρισέλιδη επιστολή στον Βρετανό Πρωθυπουργό Τόνυ Πλέαρ (Tony Blair) (η οποία έφθασε με φαξ στις 2 Απριλίου).Ξεκίνησε λέγοντας ότι οι προσπάθειες των για μια βιώσιμη λύση έφθασαν σε αποφασιστική στιγμή. Και με την πρόσκληση των μερών στη Κύπρο (parties inCyprus) σύμφωνα με την συμφωνία της 13ηςΦεβρουαρίου 2004, ολοκλήρωσε το κείμενο που θα παρουσιαζόταν στο δημοψήφισμα στη βάση του σχεδίου του, για «Συνολική Διευθέτηση του Κυπριακού Προβλήματος», πριν τη 1 Μαΐου 2004.
Σύμφωνα λοιπόν με τα προαναφερθέντα, έστειλε στον Βρετανό Πρωθυπουργό όλα τα έγγραφα για τη «Συνολική Διευθέτηση του Κυπριακού προβλήματος» ημερ. 31 Μαρτίου 2004, που περιλάμβαναν τα ακόλουθα παραρτήματα :
Παράρτημα (Appendix A): Foundation Agreement(Ιδρυτική Συμφωνία)
Παράρτημα Β: Constituent State Constitutions(Συντάγματα συνιστώντων κρατών)
Παράρτημα C: Treaty on matters related to the newstate of affairs in Cyprus (Συνθήκη για θέματα πουσχετίζονται με τη νέα τάξη πραγμάτων στην Κύπρο)
Παράρτημα D: Draft Act of Adaptation of the terms of Accession of the United Cyprus Republic to the European Union (Νόμος Προσαρμογής των όρων τηςΈνταξης της Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας στηνΕΕ)
Παράρτημα Ε: Matters to be submitted to the UnitedNations Security Council for Decision (Θέματα που θακατατεθούν στο Συμβούλιο Ασφαλείας των ΗνωμένωνΕθνών για Απόφαση)
Παράρτημα F: Measures to be taken during April 2004 (Μέτρα που θα ληφθούν κατά την διάρκεια Απριλίου 2004).
(Σημείωση ΦΑ. Τα Παραρτήματα που προαναφέρονται στην επιστολή δεν βρίσκονται στον εν λόγω αποδεσμευμένο φάκελο).
Ακολούθως έγραψε ο Ανάν:
«Η Ιδρυτική Συμφωνία ( Foundation Agreement) περιλαμβάνει ένα κατάλογο από 1134 διεθνείς συνθήκεςκαι όργανα που δεσμεύουν την Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία, 131 συμπληρωμένα κείμενα συνταγματικών νόμων, ομόσπονδων νόμων και συμφωνίες συνεργασίας. Ο τελικός κατάλογος των συνθηκών είχε παρουσιαστεί στις 29 Απριλίου. Από τους 31 νόμους που κατατέθηκαν την ημερομηνία αυτή, 14 έχουν τροποποιηθεί μετά από διαβούλευση, και εσωκλείω με αυτή τη επιστολή τα κείμενα με τις αλλαγές. Οι υπόλοιποι νόμοι δεν έχουν αλλάξει».
Στη συνέχεια ο Κόφι Ανάν είπε ότι το προσωπικό της Γραμματείας του ΟΗΕ θα έλεγχε για λάθη και τεχνικές διορθώσεις και το διορθωμένο κείμενο θα ήταν το αυθεντικό από τα Ηνωμένα Έθνη. Και ότι τελειοποιώντας το έγγραφο, είχε στενές διαβουλεύσεις με τα δύο μέρη στη Κύπρο (δεν αναφέρεται σε Κυπριακή Δημοκρατία) , και με την Ελλάδα και Τουρκία που έδωσαν την συνεργασία τους για την ολοκλήρωση του κειμένου…
Ότι η ημερομηνία για ταυτόχρονα ξεχωριστά δημοψηφίσματα θα ήταν η 24η Απριλίου 2004, η τελικήΙδρυτική Συμφωνία θα διδόταν στη κάθε πλευρά για έγκριση σε ξεχωριστά ταυτόχρονα δημοψηφίσματα, μαζί με το ανάλογο σύνταγμα του συνιστώντος κράτους,θέτοντας την ακόλουθη ερώτηση:
«Εγκρίνετε τη Ιδρυτική Συμφωνία με όλα της τα παραρτήματα, καθώς και το σύνταγμα του Ελληνο Κυπριακού/Τουρκο Κυπριακού Κράτους και τις πρόνοιες για τους νόμους που θα μπουν σε εφαρμογή για την ίδρυση της νέας τάξης πραγμάτων με την οποία η Κύπρος θα γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής ‘Ενωσης;
Ναι ( ) Όχι ( )».
Ο Κόφι Ανάν έγραψε όμως και τα εξής στην επιστολή του.
« Τα μέρη προχωρώντας στο δημοψήφισμα θα εξαρτώνται από ορισμένες δεσμεύσεις από την Ελλάδα, Τουρκία και Ηνωμένο Βασίλειο. Επομένως ζητώ από τη κάθε εγγυήτρια δύναμη να μου επιβεβαιώσει και η μία την άλλη γραπτώς, όχι αργότερο της 7ης Απριλίου 2004:
- Ότι συμφωνούν με την Ιδρυτική Συμφωνία να δοθεί στα ξεχωριστά ταυτόχρονα δημοψηφίσματα, και
- Ότι με την έγκριση της Ιδρυτικής Συμφωνίας στα ξεχωριστά ταυτόχρονα δημοψηφίσματα και την ολοκλήρωση των δικών τους διαδικασιών επικύρωσης, αυτές – μαζί με την Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία – όχι αργότερο της 29ηςΑπριλίου 2004, θα υπογράψουν την Συνθήκη για τα θέματα που σχετίζονται με τη νέα τάξη πραγμάτων στη Κύπρο, η οποία θα κατατεθεί ως διεθνή συνθήκη σύμφωνα με το Άρθρο 102 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ.»
Ο Κόφι Ανάν τόνισε στην επιστολή του ότι η Ιδρυτική Συμφωνία και το σύνταγμα του συνιστώντος κράτους θα ίσχυαν μετά την έγκριση των ξεχωριστών ταυτόχρονων δημοψηφισμάτων και τη υπογραφή από την Ελλάδα, Τουρκία και το Ηνωμένο Βασίλειο της Συνθήκης την οποία έστειλε στον Τόνυ Πλέαρ μαζί με την επιστολή. Ητελετή δε της υπογραφής θα γινόταν στη Κύπρο όχι αργότερο της 29ης Απριλίου 2004.
Επίσης έγραψε πως ο Ευρωπαίος Επίτροπος GuntherVerheugen του επιβεβαίωσε ότι η Ευρωπαϊκή Κομισιόνδεσμεύθηκε να καταθέσει το Νόμο (draft Act ofAdaptation of the terms of accession) για την Προσαρμογή και τους όρους της ένταξης της Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ για θεώρηση από το Συμβούλιο πριν τις 24ης Απριλίου 2004, και για την προσαρμογή μετά το επιτυχές αποτέλεσμα των ξεχωριστών ταυτόχρονων δημοψηφισμάτων πριν τη 1 Μαΐου 2004….
Να προσεχτεί η πιο κάτω παράγραφος, δεύτερη στη 3η σελίδα της επιστολής του.
«Σε περίπτωση που η Ιδρυτική Συμφωνία δεν εγκριθεί στα ξεχωριστά ταυτόχρονα δημοψηφίσματα, ή αν μια από τις εγγυήτριες δυνάμεις δεν υπογράψει τη Συνθήκη για τα θέματα που αφορούν τη νέα τάξη πραγμάτων στη Κύπρο όχι αργότερο της 29ης Απριλίου 2004, αυτή (Ιδρυτική Συμφωνία) θα είναι άκυρη (null and void ab initio) και οι δεσμεύσεις που είχαν αναληφθεί, καθώς και η υποβολή του δημοψηφίσματος δεν θα έχουν καμία νομική ισχύ.»
Το Λονδίνο θα έκανε το πάν να δεχόμασταν το σχέδιο
Την 1 Απριλίου 2004 ο Τόνυ Μπλέαρ σε επιστολή του προς τον Κόφι Ανάν συνέχαιρε αυτόν και την ομάδα του για την εξαίρετη δουλειά τους στις διαπραγματεύσεις στο Buergenstock. Και ότι το Σχέδιο ήταν ισοζυγισμένο και προσέφερε σε όλους τους Κύπριους τη ευκαιρία για ένα καλύτερο μέλλον ως πολίτες της Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας εντός της ΕΕ. «Συμμεριζόμαστε αυτά,(έγραψε) όπως είπε και ο Τζάκ Στρό (Jack Straw Βρετ. ΥΠΕΞ) στο Βρετανικό Κοινοβούλιο σήμερα. Θα κάνουμε το πάν να βοηθήσουμε το λαό της Κύπρου να κάνει τη σωστή ενημερωμένη επιλογή, στις 24 Απριλίου».
Στις 15 Απριλίου ο Βρετανός Πρωθυπουργός συναντήθηκε με τον ΓΓ του ΟΗΕ Κόφι Ανάν. Στις σημειώσεις που δόθηκαν στον Πρωθυπουργό πριν την συνάντηση για το παρασκήνιο στο Κυπριακό, τονίστηκε ότι «όλα τα μάτια είναι στραμμένα στα επικείμενα ξεχωριστά δημοψηφίσματα, στις 24 Απριλίου. Στις 10 Απριλίου το ΑΚΕΛ ζήτησε να αναβληθεί το δημοψήφισμα «για λίγους μήνες, για να δοθεί καιρός να παρουσιαστεί αντικειμενικά στο κόσμο (το σχέδιο) και να δοθεί και η δυνατότητα για διαπραγμάτευση βελτιώσεων». Δεν υπήρξε όμως επίσημη αίτηση από την Ελληνο Κυπριακή ηγεσία σ΄αυτό το στάδιο. Και τα ΗΕ το έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν μπορούν να ενεργήσουν μέχρι που να λάβουν τέτοια αίτηση. Οι Τουρκοκύπριοι και οι Τούρκοι (εννοείται Τουρκία) το έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν θα δεχθούν οποιαδήποτε αναβολή. Οι ΗΠΑ δούλεψαν για τη συνέχιση ως έχουν τα πράγματα».
Στη συνάντησή τους ο μεν Τόνυ Μπλέαρ συνέχαιρε και πάλι τον Κόφι Ανάν και τον Alvaro de Soto (Αλβαρο ντε Σότο –Ειδικό Σύμβουλο του Ανάν για το Κυπριακό) ο δε Ανάν είπε ότι «ο Καραμανλής (Κώστας Έλληνας Πρωθυπουργός) υπήρξε λίγο πιο θετικός πρόσφατα, όμως δεν πίεζε τους Ελληνοκύπριους όπως πίεζε ο Ερντογάν τους Τουρκοκύπριους.» ΄Όμως ο Ανάν συμφώνησε ότι οι Τ/κ θα ψήφιζαν Ναι στις 24 Απριλίου και οι Ελληνοκύπριοι Όχι. Σε ερώτηση Μπλέαρ τι θα γίνει μετά, ο Ανάν είπε ότι «οι Ελληνοκύπριοι θα γίνουν μέλος της ΕΕ και η ΕΕ θα αντιμετωπίσει πολύ σοβαρές αποφάσεις». Με τον Μπλέαρ να τονίζει την αυξανόμενη σημασία για ανάγκη δυνατής σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και ΕΕ.
Σε συνέντευξη Τύπου στα κεντρικά γραφεία του οργανισμού στις 13 Απριλίου 2004 (που προηγήθηκε της συνάντησης του με τον Βρετανό Πρωθυπουργό), ο Κόφι Ανάν ρωτήθηκε και για το Κυπριακό. Ενόψει του γεγονότος ότι Έλληνες και Κύπριοι ηγέτες καλούσαντους ψηφοφόρους να πουν ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, τι έκανε για να ανέτρεπε εκείνη την πιθανότητα. Είπε ο Ανάν:
« Είναι στα χέρια του λαού σ΄αυτό το στάδιο. Η κατανόηση ήταν ότι το σχέδιο θα δοθεί σε ταυτόχρονα δημοψηφίσματα. Εάν η μια πλευρά ψηφίσει εναντίον, οι Ελληνοκύπριοι να πάνε μόνοι, τότε πραγματικά, θα πρέπει να δούμε τι θα γίνει. Υπήρξε η εισήγηση από μια από τις πλευρές να αναβληθεί το δημοψήφισμα να δοθεί καιρός για καμπάνια, όμως σ΄αυτό δεν συμφώνησαν τα άλλα μέρη της συμφωνίας. Αν οι Έλληνες και Τούρκοι της Κύπρου με την υποστήριξη των κυβερνήσεων Τουρκίας και Ελλάδας ζητούσαν αναβολή, αυτό είναι κάτι που θα κοιτάζαμε. Όμως δεν υπήρξε τέτοια αίτηση».
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ
Το πρώτο ερώτημα που προκύπτει από την επιστολή Ανάν προς Μπλέαρ (και που εννοείται ότι την ίδια θα είχε απευθύνει και στην Ελλάδα και Τουρκία) είναι τούτο:
Η Ελληνική Κυβέρνηση (ως εγγυήτρια δύναμη) απάντησε γραπτώς και ενημέρωσε και τις άλλες δύο εγγυήτριες δυνάμεις (ΗΒ και Τουρκία) όπως ζήτησε ο Κόφι Ανάν, για τις δύο προϋποθέσεις που τους έθεσε και ουχί αργότερο της 7ης Απριλίου 2004; Και αν ναι, ποια ήταν η απάντησή της, θετική ή αρνητική;
Εγείρονται και άλλα ερωτήματα από την δεύτερη παράγραφο της 3ης σελίδας της επιστολής Ανάν προς Μπλέαρ.
1) Δηλαδή αν το Σχέδιο Ανάν (Ιδρυτική Συμφωνία) εγκρινόταν και από τους Έλληνες της Κύπρου στις 24.4.2004 αλλά η Ελλάδα ως εγγυήτρια δύναμη δεν υπέγραφε τη Συνθήκη για τα θέματα που αφορούσαν τη νέα τάξη πραγμάτων στη Κύπρο ουχί αργότερο της 29ης Απριλίου 2004, (αν π.χ. το Ελληνικό Κοινοβούλιο δεν επικύρωνε την Ιδρυτική Συμφωνία και τοαποτέλεσμα των δημοψηφισμάτων) , το «Σχέδιο Ανάν» θα ήταν άκυρο (null and void ab initio) και τα αποτελέσματα των δημοψηφισμάτων δεν θα είχαν καμία ισχύ; Το ίδιο θα ίσχυε και για το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Τουρκία.
2) O Κόφι Ανάν δεν αναφέρεται σε Κυπριακή Δημοκρατία παρά μόνο στα «μέρη στη Κύπρο». Πως ανέμενε η Ελληνική Κυβέρνηση να εξασφάλιζε την έγκριση της Ελληνικής Βουλής για νέα τάξη πραγμάτων στην Κύπρο με μια απόφαση από δύο κοινότητες παραγνωρίζοντας την Κυπριακή Δημοκρατία;Πως ανέμενε να εξασφάλιζε η βρετανική κυβέρνηση την έγκριση της Βουλής των Κοινοτήτων για νέα τάξη πραγμάτων στην Κύπρο με δύο δημοψηφίσματα από τα «δύο μέρη στη Κύπρο, και όχι από την Κυπριακή Δημοκρατία, την οποία είναι δεσμευμένη να αναγνωρίζει και να υποστηρίζει με το CyprusAct 1960 από την ίδρυσή της και όχι μόνο; Πως θα μπορούσε το Ηνωμένο Βασίλειο να επιστρέψει στην ΚΔ εδάφη που διατηρεί ως «κυρίαρχες» βάσεις, όπως είναι υποχρεωμένο σε περίπτωση που δεν τις χρειάζεται ή μέρος αυτών (το δέλεαρ που είχαν προτείνει για να δεχόμασταν το «Σχέδιο Ανάν»);
Τα ερωτήματα αυτά επιβεβαιώνονται και από την έκθεση του ΓΓ της 28ης Μαΐου 2004 στην οποία καταγράφει την σχετική ιστορία. Στη παράγραφο 42…C καλύπτει τη Συνθήκη που θα υπέγραφαν οι 3 εγγυήτριες δυνάμεις και τι προνοούσε. Η Συνθήκη προνοούσε μια Επιτροπή Παρακολούθησης για τα επιπρόσθετα Πρωτόκολλα των Συνθηκών Εγκαθίδρυσης, Εγγυήσεων και Συμμαχίας και άλλων καθώς και για μεταβατικές διευθετήσεις ασφάλειας που σχετίζονταν με την διάλυση τοπικών δυνάμεων…Και αφού ολοκλήρωναν όλες τις εσωτερικές των διαδικασίες για επικύρωση οι εγγυήτριες μετά το δημοψήφισμα, η Συνθήκη θα υπογραφόταν και θα ίσχυε από τις 29 Απριλίου 2004. Η Ιδρυτική Συμφωνία θα έμπαινε εν ισχύ μόνο όταν οι εγγυήτριες υπέγραφαν την Συνθήκη και έτσι θα έμπαινε εν ισχύ η νέα τάξη πραγμάτων στην Κύπρο μετά την οποία θα υπέγραφαν και οι συν-Πρόεδροι της Ενωμένης Κυπριακής Δημοκρατίας …
https://documents.un.org/doc/undoc/gen/n04/361/53/pdf/n0436153.pdf
Φανούλα Αργυρού
Ερευνήτρια/δημοσιογράφος
31.12.2024