Της Μαίρης Μπενέα
Χρονόμετρο στις δίκες στον Αρειο Πάγο, τεχνητή νοημοσύνη στα δικαστήρια, δίκες εξ αποστάσεως ή κατά το κοινώς λεγόμενον “τηλεδίκες”, λογοκρισία στη δημοσιότητα της δίκης, έλεγχος στην έκφραση του σκεπτικού των δικαστών! Ολα τα παραπάνω είναι παρεμβάσεις της Κυβέρνησης και της ηγεσίας του Αρείου Πάγου, που ενώ εμφανίζονται ως μέτρα και ρυθμίσεις, για την ταχύτητα απονομής της Δικαιοσύνης, μήπως στην πραγματικότητα είναι “εργαλεία”, μέσω των οποίων επιχειρείται λογοκρισία στην ανεξαρτησία της νομικής σκέψης;
Μιά εντελώς διαφορετική εικόνα της Δικαιοσύνης, που εγείρει ερωτηματικά κατά πόσον ταυτίζεται με τις συνταγματικές επιταγές, παραδίδει το 2024 στη νέα χρονιά.
Η Δικαιοσύνη της Κυβέρνησης Μητσοτάκη έχει πρόσωπο αλλοιωμένο από τις μεταρρυθμίσεις και τις επεμβάσεις, που ενώ υποτίθεται ότι, αποσκοπούν στην ταχύτητα και την αποτελεσματικότητα, μέχρι τώρα τουλάχιστον, επέφεραν το αντίθετο, καθώς κατάφεραν να στρέψουν το 60% των πολιτών στο να γυρίζει την πλάτη στη Δικαιοσύνη, αφού – όπως καταδεικνύουν στοιχεία από δημοσκοπήσεις – δεν την εμπιστεύεται!
Δικαστικό χάος
Η αυστηροποίηση των ποινών μέσω των νέων Ποινικών Κωδίκων, αλλά και ο νέος Δικαστικός Χάρτης, που είναι και οι κυριότερες μεταρρυθμίσεις, δεν φαίνεται να επιλύουν τα τεράστια προβλήματα, όπως η εγκληματικότητα και η βία, καθώς οι δολοφονίες γυναικών και η νεανική παραβατικότητα, που βαίνουν ολοένα αυξανόμενες. Ενώ, όπως κατήγγειλαν πρόσφατα οι δικηγόροι, που προχώρησαν σε κινητοποιήσεις: “O νέος δικαστικός χάρτης έχει δημιουργήσει δικαστικό χάος. Η ηλεκτρονική υποδομή δεν λειτουργεί, τα δικαστήρια αδυνατούν να προσδιορίσουν τις υποθέσεις, οι αίθουσες συνεδρίασης είναι ακατάλληλες και στερούνται υποδομών ακόμη και για καταγραφή/τήρηση των πρακτικών. Η καθημερινότητα όλων των παραγόντων της δίκης έχει μεταβληθεί αρνητικά και υφίσταται βάσιμος κίνδυνος απώλειας ουσιαστικών και δικονομικών δικαιωμάτων των διαδίκων. Η αξιοπρέπεια των δικηγόρων και των πολιτών καταρρακώνονται καθημερινά, δεδομένου ότι αναγκάζονται να δικάζουν σε άθλιες συνθήκες συνωστισμού. Πραγματικά, τριτοκοσμικές οι συνθήκες”.
Νέες κινητοποιήσεις δικηγόρων
Κι ενώ είχε επέλθει κάποια ισορροπία, μιά καινοτομία του Αρείου Πάγου προκάλεσε νέα αναταραχή στη Δικαιοσύνη, με καινούριες κινητοποιήσεις των δικηγόρων, που αποφάσισαν να απέχουν στις 13 και 14 Ιανουαρίου από τις συνεδριάσεις στον ΆρειοΠάγο, καθώς επίσης και από την πρώτη συνεδρίαση της Ολομέλειας του Ανωτάτου Δικαστηρίου, όποτε γίνει. Αιτία του πολέμου των δικηγόρων με το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας είναι η απόφαση του Αρείου Πάγου, για… χρονόμετρο στις αγορεύσεις των δικηγόρων και πλαφόν στις σελίδες των δικογράφων, που σε αιτήσεις αναίρεσης επί αστικών υποθέσεων δεν θα πρέπει να ξεπερνούν τις 30 σελίδες.
Με την ίδια απόφαση του Αρείου Πάγου, οι πρόσθετοι λόγοι αναίρεσης θα πρέπει να αναπτύσσονται σε 20 σελίδες και τέλος τα υπομνήματα θα πρέπει να καταλαμβάνουν το ανώτερο μέχρι 10 σελίδες και οι αιτήσεις αναστολής να περιορίζονται στις 5 σελίδες.
Κατά τον Άρειο Πάγο, αυτό επιβάλλεται για λόγους οικονομίας της δίκης, επειδή πολλές φορές οι αναιρέσεις είναι ολόκληροι «τόμοι», που φτάνουν στις εξακόσιες και επτακόσιες σελίδες, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τον χρόνο που μεσολαβεί μέχρι να κριθεί η υπόθεση. Οι ανώτατοι δικαστές έφτασαν να προσδιορίζουν ακόμη και τα τεχνικά χαρακτηριστικά των δικογράφων ορίζοντας ότι, αυτά θα πρέπει να είναι τυπωμένα σε χαρτί Α4, με περιθώριο σελίδας 2 εκατοστών, είδος γραμματοσειράς «Αrial», μέγεθος γραμμάτων 12, με διάστιχο 1,5.
Ο ΔΣΑ κατηγορεί τον Άρειο Πάγο για “ακραία τυπολατρία”
Οι αλλαγές αυτές στον Άρειο Πάγο θα αρχίσουν να εφαρμόζονται από τον Σεπτέμβριο του 2025, ο πόλεμος ωστόσο ξεκίνησε ήδη, καθώς ο ΔΣΑ, που πήρε τη σκυτάλη, κατηγορεί για “ακραία τυπολατρία” το ανώτατο δικαστήριο, επισημαίνοντας ότι, παραγνωρίζει πλήρως τις επιταγές της ΕΣΔΑ για το δικαίωμα δίκαιης δίκης και της πλήρους ακώλυτης και αποτελεσματικής πρόσβασης σε δικαστήριο, δια νομικού παραστάτη.
Σε μία “σκληρή” ανακοίνωση τους οι δικηγόροι αναφέρονται στο ΕΔΔΑ, που όπως επισημαίνουν “καταδικάζει με συνέπεια την δυσανάλογη αυστηρότητα των ανώτατων δικαστηρίων της χώρας, και ιδιαίτερα του Αρείου Πάγου, υποδεικνύοντας την ασυμβατότητα πρακτικών που ισοδυναμούν με αρνησιδικία με την ανάγκη πραγματικής διασφάλισης του δικαιώματος προσφυγής στη δικαιοσύνη” και συμπληρώνουν δηκτικά:
“Τελικά, κάποιοι θέλουν να μας πείσουν ότι το πρόβλημα των καθυστερήσεων έγκειται στον καθορισμό των σελίδων των δικογράφων και του χρόνου αγόρευσης των πληρεξουσίων των διαδίκων. Ωσάν οι 2.373 ημέρες που χρειάστηκαν για την έκδοση αποφάσεως μόνο στην αναιρετική διαδικασία στο Α1 Τμήμα του Άρειου Πάγου (επί αστικής υποθέσεως οφειλής από τιμολόγια: «Ε. ανώνυμη εταιρεία» Vs Χ.Κ.), τη στιγμή που ο μέσος όρος καθυστέρησης στη χώρα είναι 1.711 ημέρες σύμφωνα με τα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας για όλους τους βαθμούς δικαιοδοσίας, οφείλονταν στην αδυναμία ανάγνωσης των σελίδων του δικογράφου ή στην αδυναμία ταχείας αφομοίωσης της μακράς αγόρευσης του συναδέλφου!”.
H στάση της ηγεσίας του Αρείου Πάγου, που επικρίθηκε συχνά τον τελευταίο χρόνο ως προέκταση της Κυβέρνησης Μητσοτάκη, έδωσε ένα ακόμη δείγμα πρόσφατα, δικαιολογώντας την άποψη αυτή, όταν για πρώτη φορά στα δικαστικά χρονικά ένας Ειρηνοδίκης, στάθηκε απέναντι στις Τράπεζες, κάνοντας λόγο, για “τοκογλυφία”.
Ο δικαστής, ο οποίος έκρινε την αίτηση ενός δανειολήπτη, που ζητούσε ερμηνεία δικαστικής απόφασης σχετικά, με το εάν οι τόκοι αφορούν το συνολικό ποσό του δανείου ή την κάθε δόση ξεχωριστά, στο σκεπτικό του τοποθετήθηκε για το ενδεχόμενο τοκογλυφίας εκ μέρους των τραπεζών, καθώς επίσης και για διάπραξη παραβίασης προσωπικών δεδομένων από μέρους των πιστωτικών ιδρυμάτων και ζήτησε να διαβιβαστεί σε εισαγγελέα αντίγραφο της απόφασης του.
Αντ΄αυτού, ο Άρειος Πάγος έστρεψε τα βέλη του στον δικαστή, μέσω εγκυκλίου της Προέδρου του ανωτάτου δικαστηρίου Ιωάννας Κλάπα, η οποία ουσιαστικά επέβαλλε λογοκρισία στους δικαστές, καθώς αναφέρει μεταξύ άλλων ότι, “οι δικαστικοί λειτουργοί δεν πρέπει να επηρεάζονται από προσωπικές τους αντιλήψεις που ουδεμία σχέση έχουν με το αντικείμενο της υπόθεσης και με νομικές διατάξεις”!
Έλεγχος μέσω τεχνητής νοημοσύνης
Ένας από τους μαγαλύτερους “εφιάλτες”, για την ανεξαρτησία της νομικής σκέψης και κατ΄επέκτασιν της Δικαιοσύνης, καταφτάνει σύντομα, καθώς η Κυβέρνηση φαίνεται να προχωράει ακάθεκτη στα επόμενα βήματα ελέγχου της Δικαιοσύνης, μέσω της τεχνητής νοημοσύνης. Mε απόλυτη σαφήνεια μίλησε στη συνέλευση της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, ο Πρόεδρος της Χριστόφορος Σεβαστίδης, αναδεικνύοντας τους κινδύνους, που εγκυμονεί το νέο “πείραμα”, λέγοντας ότι, “κατατέθηκαν αναφορές από 39 κράτη. Στις περισσότερες από αυτές οι δικαστές τοποθετούνται αρνητικά στην εισαγωγή τεχνητής νοημοσύνης ακόμα και σε κράτη με υψηλή τεχνολογική ανάπτυξη όπως η Ιαπωνία και στην Ευρώπη η Φινλανδία, η Ολλανδία και η Δανία εκφράζοντας με τον τρόπο αυτό τον σκεπτικισμό τους στη χρήση των νέων αυτών μέσων τεχνολογίας”.
Ο κ. Σεβαστίδης μίλησε για “απανθρωποιημένη δικαιοσύνη”! και τόνισε oτι, ο σκεπτικισμός αυτός δεν έχει καμία σχέση “με την παραληρηματική τεχνοφοβία, τη δαιμονοποίηση της τεχνολογίας, τους νεολουδίτες, αλλά συνδέεται με την ουσιαστική απάντηση στο ερώτημα ποιος και για ποια συμφέροντα καθορίζει τον τεχνολογικό προσανατολισμό. Λίγοι μονοπωλιακοί όμιλοι αποφασίζουν σήμερα ποια δεδομένα συλλέγονται στα ψηφιακά κέντρα, με ποια κριτήρια και ποιες διαδικασίες, ποιες πληροφορίες εξάγονται και πως αξιοποιούνται”!
Μάλιστα έφτασε να μιλήσει ακόμη και για την περίπτωση δικηγόρου – ΡΟΜΠΟΤ, λέγοντας: “Στις αρχές του 2023 έγινε στις ΗΠΑ μία πρώτη προσπάθεια να παρευρεθεί επίσημα σε δικαστήριο ένα ρομπότ που θα εκτελούσε χρέη δικηγόρου υποστηριζόμενο από ΤΝ αλλά η προσπάθεια εγκαταλείφθηκε λόγω αντιδράσεων των δικηγορικών συλλόγων. Παρ όλα αυτά το περιοδικό Wired επιμένει ότι τα ρομπότ- δικηγόροι σύντομα θα έχουν σημαντικό ρόλο στα δικαστήρια και στην απονομή δικαιοσύνης”.
“Φίμωση” και της δημοσιογραφικής μετάδοσης των δικών
Και να μην ξεχνάμε ότι μιά ανάσα πριν από την εκδίκαση της υπόθεσης του εγκλήματος των Τεμπών, η κυβέρνηση, με μία διάταξη – έκτρωμα, που πέρασε ύπουλα, τον περασμένο Ιούλιο, προσπαθεί να φιμώσει τη δημοσιογραφική μετάδοση της δίκης! Πρόκειται, για διάταξη του υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία πέρασε χωρίς να ανέβει στη διαβούλευση και περιλαμβάνεται στο άρθρο 31του νόμου 5119/2024, που ψηφίστηκε στις 4 Ιουλίου, με την οποία ορθώνονται ανυπέρβλητα εμπόδια στη δημοσιογραφική κάλυψη, ειδικά σε δίκες μείζονος ενδιαφέροντος, όπως η υπόθεση των Τεμπών.
Κι αυτό παρά τη Συνταγματική κατοχύρωση της δημοσιότητας των δικών, καθώς σύμφωνα με το Σύνταγμα (άρθρο 93), οι δίκες είναι δημόσιες και οι πολίτες έχουν το αναφαίρετο δικαίωμα να γνωρίζουν ακόμα και σε πραγματικό χρόνο τα πεπραγμένα εντός των δικαστηρίων! Mε τη νέα διάταξη, εκτός από την απαγόρευση της ραδιοτηλεοπτικής μετάδοσης των δικών, που επιτρέπεται μόνο με σύμφωνη γνώμη του εισαγγελέα και του δικαστηρίου, ο περιορισμός επεκτείνεται και στο διαδίκτυο και συγκεκριμένα, όπως ορίζεται, πλέον «απαγορεύεται η ολική ή μερική μετάδοση με οποιονδήποτε τρόπο, ιδίως μέσω της τηλεόρασης, ραδιοφώνου, διαδικτύου και γενικά οποιουδήποτε τεχνολογικού μέσου, καθώς και η κινηματογράφηση, μαγνητοσκόπηση, ηχογράφηση και αποτύπωση της δίκης μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιον ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου». Δηλαδή “απαγορεύεται αποτύπωση της δίκης μέσω ειδικού λογισμικού που μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό, ενώπιον ποινικού, αστικού ή διοικητικού δικαστηρίου». Μόνο κατ’ εξαίρεση, το δικαστήριο μπορεί να επιτρέψει αυτήν την κάλυψη, εφόσον συναινούν ο εισαγγελέας και οι διάδικοι.
Ως γνωστόν όμως, κανένας δημοσιογράφος δεν χρησιμοποιεί εντός δικαστηρίου συσκευές ηχογράφησης και βέβαια κανείς δεν έχει ειδικό λογισμικό, που να μετατρέπει τον προφορικό λόγο σε γραπτό. Αντιθέτως, αυτό που κάνουμε όσοι παρακολουθούμε καθημερινά δικαστικές υποθέσεις είναι να κρατάμε σημειώσεις, σε χαρτί ή σε κινητό τηλέφωνο ή σε υπολογιστή, με τους ακριβείς διαλόγους όλων των εμπλεκόμενων παραγόντων στις δίκες. Πλέον με αυτή τη διάταξη σχεδόν απαγορεύεται αυτή η δυνατότητα καταγραφής των πρακτικών της δίκης και το βάρος της απόδειξης περί υποτιθέμενης ηχογράφησης αντί να πέφτει στον δικαστή μεταφέρεται στον δημοσιογράφο, καθώς αυθαίρετα θα μπορούν να απομακρύνονται από το δικαστήριο οι δημοσιογράφοι, με το φόβο προσαγωγής τους!
Το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του Καναδά έχει εκπονήσει τις Αρχές Δικαστικής Δεοντολογίας στα λόγια του Σωκράτη: «O Σωκράτης συμβούλευε τους δικαστές να ακούν ευγενικά, να απαντούν με σοφία, να αναλύουν με νηφαλιότητα και να αποφασίζουν με αμεροληψία. Αυτές οι δικαστικές αρετές αποτελούν επιμέρους όψεις του καθήκοντος επιμέλειας. Ακόμα και αν οφείλουμε να προσθέσουμε στη λίστα του Σωκράτη την αρετή της ταχύτητας, πρέπει να σημειώσουμε ότι η επιμέλεια δεν είναι κατά βάση ζήτημα ταχύτητας. Εν ευρεία εννοία, η επιμέλεια συνίσταται στην εκτέλεση των δικαστικών καθηκόντων με επαγγελματική επάρκεια, με την αναγκαία φροντίδα και προσοχή, καθώς και σε εύλογο χρόνο». Mε την ευχή, οι Αρχές αυτές, να αποτελέσουν οδηγό και για τους λειτουργούς της Δικαιοσύνης στην Ελλάδα, στη νέα χρονιά που ανατέλλει…
Εστία της Κυριακής