Γράφει ο Πάνος Αβραμόπουλος
Μέσα από τις στάχτες της Μικρασιατικής καταστροφής, την δύνη και το χαλασμό για τα άγια χώματα της Ιωνίας, τον πόνο και την άφατη θλίψη για τον πολιτισμό που εγκατέλειψαν οι Έλληνες στα παράλια της Μικρασίας, αναδύεται η άχραντη μορφή του μεγάλου μας συγγραφέα και χαρακτηριστικού εκπροσώπου της γενιά του ‘30 Ηλία Βενέζη.Η λογοτεχνική ματιά του Βενέζη είναι άρρηκτα συνυφασμένη δεμένη με την Ιωνία. Κατά τον μεγάλο μας κριτικό λογοτεχνίας και συγγραφέα Ανδρέα Καραντώνη, ο Βενέζης «αισθάνεται και διανοείται τη φύση όχι σαν ερωτόχαρος οραματιστής, που ξεφαντώνει με τα δελφίνια του Αιγαίου, μα σαν ανατολίτης που έκλεισε μέσα του όλη την έρημο». Παρατηρώντας διεξοδικότερα το έργο του μικρασιάτη δημιουργού, στο «Νούμερο 31328» ο συγγραφέας δεν μας συγκινεί μόνο με τις αδρές γραμμές του για την τραγικότητα της ανθρώπινης μοίρας, αλλά και με την καλοσύνη του και το ανεξίκακο συναδέλφωματων ανθρώπων στην κακοπάθεια και την δυστυχία, οι οποίες τραυματίζουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στη «Γαλήνη» ο Βενέζης περιγράφει με επικό τρόπο τον ξεριζωμό των κατοίκων της Αναβύσσου και την αβάσταχτη πίκρα που εμποτίζει τα κατοπινά βήματά τους. Με την ηθική δύναμη όμως που εγκλείει η πολυδύναμη γραφίδα του, διαχωρίζει τους πονεμένους κατοίκους του ξεριζωμού, σ΄ αυτούς που με ρεαλισμό προσαρμόζονται στη νέα κατάσταση και προσπαθούν από το μηδέν να γονιμοποιήσουν την τραγική τους μοίρα και σ΄ αυτούς που προσδεμένοι σε μια χιμαιρική ονειροπόληση, δέχονται παθητικά και με εγκαρτέρηση τα αλλεπάλληλα χτυπήματά της. Με την «Γαλήνη» που αναμφίβολα δεσπόζει ως το πιο αξεδιάλυτα δεμένο με την αισθητική τεχνοτροπία του συγγραφέα έργο, ο Βενέζης θέτει τρείς βασικά στόχους : Να μπολιάσει το προσωπικό του μυθιστορηματικό ύφος, με τα άλλα υπάρχοντα της σύγχρονης λογοτεχνίας μας. Να συνταιριάξει το μυθιστόρημά του με γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας μας, δανειζόμενος δημιουργικά στο πεδίο της ψυχολογίας, την αγροτική μορφή της προσφυγικής αποκατάστασης στη γη της μητέρας Ελλάδας και μέσα από αυτή να ανασυνθέσει μια πανεποπτική εικόνα της αδιάκοπης προσπάθειας των ανθρώπων, να ανανεώσουν την σχέση τους με τη ζωή, κάτω από τα ανηλεή χτυπήματα της μοίρας. Και τέλος μέσα από τον συμβολισμό της μυθιστορηματικής εξέλιξης των ιστοριών του, να αποδείξει την εδραία πεποίθησή του, ότι το τραγικό πεπρωμένο του ανθρώπου είναι ο θάνατος και πως το μόνο που του απομένει είναι η αντίσταση, μέσω της χιμαιρικής ελπίδας, της λυρικής ονειροπόλησης, του πάθους για δημιουργία και της ηθικής εγκαρτέρησης, απέναντι στα ατέλευτα χτυπή-ματα. Εν τέλει ο Ηλίας Βενέζης, κατόρθωσε να αποτυπώσει με απαράμιλλο τρόπο στα έργα του, όπως σχηματικά από τον Καραντώνη αποκλήθηκε μια «ατμόσφαιρα χαμογελαστής απαισιοδοξίας» και αστείρευτης ανθρωπιάς. Ο Ηλία Βενέζης (το πραγματικό του όνομα ήταν Ηλίας Μέλλος) γεννήθηκε στο Αιβαλί το 1904 και πέθανε στην Αθήνα το 1973. Ήταν μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (από το 1957) και έγινε ο πρώτος έλληνας συγγραφέας που τα έργα του μεταφράστηκαν στο εξωτερικό, κάνοντας γνωστή διεθνώς την ελληνική λογοτεχνία. Με την απελευθέρωσή του από τα «Τάγματα εργασίας» των Τούρκων ήλθε το 1923 στη Μυτιλήνη και από το 1932 ήλθε μόνιμα στην Αθήνα, όπου και εργάζονταν σα στέλεχος της Τραπέζης της Ελλάδος. Διετέλεσε Διευθύνων Σύμβουλος του Εθνικού μας Θεάτρου και αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Συνέβαλε ενεργά με πολυποίκιλο τρόπο στην πνευματική και καλλιτεχνική ζωής της μεταπολεμικής Ελλάδας και αποτύπωσε αδρά το λογοτεχνικό του σήμα στην αποκαλούμενη – σπουδαία και υπερπαραγωγικήγια τα ελληνικά γράμματα – γενιά του ΄30.
*Ο συγγραφέας Πάνος Ν. Αβραμόπουλος, είναι M.Sc Δ/χος Μηχανικός Ε.Μ.Π., μέλος ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ
www.panosavramopoulos.blogspot.gr