Γράφει ο Γιώργος Βενετσάνος
Οι αρχαιολόγοι και οι τεχνίτες που έκαναν ανασκαφές πέριξ και κάτω από τα θεμέλια του Παρθενώνα, μας δίνουν πληροφορίες για την αρχιτεκτονική της Αρχαίας Αθήνας.
Είναι γνωστό ότι πριν κατασκευαστεί αυτό το σημαντικό μνημείο προϋπήρχε στον ίδιο χώρο ένας μεγάλος δωρικός ναός, σε αντικατάσταση παλαιότερων και μικρότερων ναών της Γεωμετρικής και της Αρχαϊκής περιόδου.
Είχε ξεκινήσει να κατασκευάζεται περί το 490 π.Χ., αλλά η εισβολή των Περσών στην Αθήνα οδήγησε στην ολοκληρωτική του καταστροφή και δεν ολοκληρώθηκε ποτέ ήταν ο λεγόμενος “Προπαρθενώνας”.
Η Αθηναίοι όμως δεν τον ξέχασαν και θέλοντας να τιμήσουν το προηγούμενο ιερό τους χρησιμοποίησαν τα υλικά του ως θεμέλια για τον νέο Παρθενώνα.
Στην σύγχρονη εποχή βλέπουμε ακόμη και ισχυρές κατασκευές να καταρρέουν σαν χάρτινοι πύργοι από σεισμούς, κατά έναν παράξενο τρόπο ο ναός της Αθηνάς παραμένει ανέπαφος σε ένα μέρος που έχει χτυπηθεί επανειλημμένως από μικρές και μεγάλες σεισμικές δονήσεις, πράγμα που σημαίνει ότι προστατεύεται από κάποιο είδος αντισεισμικής προστασίας που οφείλεται στις γνώσεις και την επινοητικότητα των αρχαίων Ελλήνων μηχανικών, οι οποίοι είχαν καταλάβει τις βασικές αρχές προστασίας ενός κτιρίου και παρήγαγαν καταπληκτικά αποτελέσματα στη θωράκιση του μνημείου απέναντι στους σεισμούς, δίνοντας βάση στα θεμέλια του, σχεδιάζοντας τα έτσι ώστε να επιτρέπουν τη διαχείριση των δονήσεων, να απορροφούν την ενέργεια και να μειώνουν τις σεισμικές επιπτώσεις στα ανώτερα τμήματα του μνημείου.
α) Πριν ακόμη ξεκινήσουν την τοποθέτηση των θεμελίων, η βάση που θα εδράζονταν ο ναός ισοπεδώθηκε και παράλληλα ενισχύθηκε με στρώσεις από μικρές πέτρες και χώμα. Αυτού του στρώματος η λειτουργία είναι να απορροφά τις δονήσεις, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο την μεταφορά τους προς το μνημείο.
β) Στα θεμέλια του Παρθενώνα τοποθετήθηκαν ογκώδεις μαρμάρινες πλάκες, που ακουμπούσαν σε στρώματα συμπαγούς ασβεστόλιθου, έτσι ενώ το βάρος και η πυκνότητα των υλικών προσέφεραν σταθερότητα, οι πλάκες έχουν τοποθετηθεί με τέτοιο κατάλληλο τρόπο, ώστε να κατανέμονται οι δυνάμεις ομοιόμορφα κρατώντας ακέραιο το κτίσμα.
γ) Οι πέτρες στα θεμέλια και όχι μόνο, έχουν συνδεθεί μεταξύ τους χωρίς την χρήση κονιάματος. Αυτή η σύνδεση επιτρέπει μικρές κινήσεις κατά τη διάρκεια σεισμών. Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγει μέχρι σήμερα το μνημείο ρωγμές και καταρρεύσεις.
δ) Οι αρχιτέκτονες αξιοποίησαν την τοπογραφία του λόφου της Ακρόπολης, με το φυσικό πέτρωμα να ενισχύει τη σταθερότητα των θεμελίων, γιατί δημιουργεί μια βάση που “συνεργάζεται” με τις δονήσεις αντί να είναι “σκληρή” και να αντιστέκεται απόλυτα σε αυτές. Αποτέλεσμα είναι αυτή η τόσο μελετημένη κατασκευή να επιτρέψει στον Παρθενώνα να αντέξει τους χιλιάδες σεισμούς στην διάρκεια των αιώνων. Ο ναός βεβαία δεν έφτασε στις μέρες μας αλώβητος μιας και έχει χτυπηθεί από την φθορά του χρόνου αλλά και από κακόβουλες ανθρώπινες ενέργειες, χάρις όμως στα ανθεκτικά του θεμέλια μπορούμε ακόμη και τον θαυμάζουμε.
Η αντισεισμική θωράκιση του Παρθενώνα είναι το ζωντανό παράδειγμα της σοφίας των αρχαίων μηχανικών και της μαεστρίας των τότε τεχνιτών. Μας αποδεικνύει ότι η γνώση του υλικού, μαζί με την κατανόηση της γεωμετρίας και την αρμονία με το περιβάλλον είναι εκείνα τα στοιχεία που συνηγορούν για την κατασκευή ανθεκτικών κατασκευών.
Ο Παρθενώνας των Ελλήνων δεν είναι μόνο μνημείο πολιτισμού, αλλά και φωτεινός φάρος τεχνικής ευφυΐας που αντέχει στο πέρασμα του χρόνου. Ελπίδα και ευχή οι σημερινοί μελετητές να εμπνέονται από αυτές τις τεχνικές και να τις εντάσσουν προσαρμόζοντας τες αναλόγως στη σύγχρονη αρχιτεκτονική και την αντισεισμική μηχανική.