Απόστολος Αποστόλου
«Μπορείτε να βασίζεστε στους Αμερικανούς ότι μπορεί και να πράξουν το σωστό – αφού προηγουμένως όμως έχουν δοκιμάσει όλα τα άλλα». Ουίνστον Τσόρτσιλ
Τι ήταν εκείνο που είδε ο Τράμπ και μπόρεσε να κερδίσει με μεγάλη πλειοψηφία για δεύτερη φορά τους Δημοκρατικούς; Διέκρινε ότι η παγκοσμιοποίηση ήταν ο συντελεστικός παράγοντας ο οποίος βύθιζε τις ΗΠΑ στην αποδυνάμωση. Έτσι ανέλαβε την πρωτοβουλία ο βαθύπλουτος Τράμπ να υπερασπιστεί την πλειοψηφία των μη προνομιούχων, των μη εξασφαλισμένων και περιθωριοποιημένων οι οποίοι εξ’ αιτίας των φυγόκεντρων δυνάμεων της παγκοσμιοποίησης βρέθηκαν να γίνονται πένητες, μάζες, διεκδικώντας μόνο ένα δικαίωμα εκείνο της ελεημοσύνης.
Με άλλα κατάλαβε ότι η παγκοσμιοποιημένη πολιτικό-κοινωνική θεολογία είναι εκείνη που θα γονατίσει τις ΗΠΑ και θα τις καταστήσει μια περιφερειακή δύναμη που θα σέρνεται ως παρακολούθημα πίσω από άλλες χώρες. Τι χάθηκε λοιπόν από τις ΗΠΑ; Ο πατριωτισμός, η απώλεια της πατρίδας. Ας δούμε όμως πως οι ΗΠΑ αποδυναμώθηκαν στην ιστορική διαδρομή τους.
Ο Άλαν Φρίντμαν, είναι ένας πετυχημένος Αμερικανός δημοσιογράφος στις ΗΠΑ ο οποίος έχει εργαστεί σε κολοσσούς της ενημέρωσης όπως στους The New York Times και The Wall Street Journal, στους Financial Times του Λονδίνου, στην Ιταλία στη RAI, στο κανάλι 7, ενώ έχει αρθρογραφήσει στην Corriere della Sera, στην La Stampa και προσφάτως στις 5 Οκτώβρη του 2024, παρουσίασε στο βιβλίο του στην Ιταλία με τίτλο «The end of the American Empire», από τις εκδόσεις La Nave di Teseo.
Στο συγκεκριμένο βιβλίο του, μιλάει για την αμερικανική αυτοκρατορία η οποία ξεκίνησε το 1945, από το γεγονός ότι οι η Αμερική ήταν η μόνη χώρα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο με πολιτική, οικονομική και στρατιωτική υπεροχή στον κόσμο, η οποία τώρα πια βρίσκεται στο λυκόφως της. Η κακοδιαχείριση από διάφορους προέδρους, των ΗΠΑ αποτέλεσε το μονόδρομο της παρακμής των ΗΠΑ, μπροστά σ’ ένα μεταβαλλόμενο κόσμο όπου η Κίνα βρίσκεται σε άνοδο, αλλά και νέες αναδυόμενες δυνάμεις εμφανίζονται στο δυναμικό τομέα της αιχμής του νέου κόσμου. Και όλα αυτά συντελούνται σε μια περίοδο κατά την οποία η αμερικανική ηγεσία και η ισχύς της, δεν είναι πια αυτό που ήταν κάποτε. Οι ΗΠΑ σήμερα δεν είναι σε θέση να υπαγορεύσουν τους κανόνες του παγκόσμιου συστήματος και να επιβάλλουν διαιτητικές διεργασίες, προσδιορισμούς και ρόλους, σε χώρες του πλανήτη. Στον πολυπολικό νέο κόσμο μας, οι νέες δυνάμεις σε περιφερειακό επίπεδο όπως η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία, το Ιράν, η Βραζιλία, η Νότια Αφρική, η Ινδία δυνάμεις που εκπροσωπούν τελικά το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου δεν θέλουν να έχουν μια μονογαμική σχέση με την Αμερική, δεν θέλουν να είναι μαριονέτες ή σύμμαχοι, αλλά θέλουν να είναι ελεύθεροι παίχτες. Δεν είναι τυχαίο ότι η Ινδία, η Βραζιλία και η Νότια Αφρική υποστηρίζουν σήμερα τον Πούτιν.
Σήμερα θα τονίσει ο Άλαν Φρίντμαν βρισκόμαστε σ’ ένα μακρύ τόξο της ιστορίας, σε μια αδυσώπητη διαδικασία κατά την οποία η αμερικανική δύναμη δεν θα μπορέσει να διαχειριστεί έναν πιο περίπλοκο και σχεδόν ακατάστατο κόσμο τα επόμενα δέκα χρόνια, έναν κόσμο που θα διέπεται από τους κανόνες της γεωπολιτικής ζούγκλας και έξω από τις παρελθοντικές προκαθορισμένες τάξεις. Η παγκόσμια τάξη πραγμάτων που ουσιαστικά διεπόταν από την Pax Americana φαίνεται πως έχει τελειώσει. Και αυτό γιατί οι ΗΠΑ αποσπώνται από τις δικές τους εσωτερικές συγκρούσεις, σαν εκείνο που συνέβη με το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας όταν η Ρώμη αποδυναμώθηκε από τις εσωτερικές της συγκρούσεις. Οι ΗΠΑ σήμερα θα ισχυριστεί ο Άλαν Φρίντμαν, είναι μια χώρα χωρισμένη στα δύο, στην οποία δεν υπάρχει πλέον κοινωνική συνοχή. Αυτό αναπόφευκτα επιταχύνει την παρακμή της αμερικανικής ισχύος.
Δεν είναι μόνο ο Άλαν Φρίντμαν που διατηρεί αυτές τις απόψεις για τις ΗΠΑ. Η συρρίκνωση των στρατιωτικών πλεονεκτημάτων, οι ελλειμματικές δαπάνες, η γεωπολιτική υπερβολή η νέα Woke κουλτούρα που εκβαρβαρώνει κάθε τι παραδοσιακό και ο καταχρηστικός δικαιωματισμός, έχουν συσχετιστεί με την αμερικανική παρακμή. Πολλοί μελετητές ισχυρίζονται η αμετάκλητη πορεία της δύσης των ΗΠΑ είχε από χρόνια ξεκινήσει. Σύμφωνα με τον Jeet Heer, η ηγεμονία των ΗΠΑ υποστηριζόταν πάντα από τρεις πυλώνες: «οικονομική δύναμη, στρατιωτική δύναμη και ήπια δύναμη της πολιτιστικής κυριαρχίας». Ο Paul Kennedy παρατηρώντας το φαινόμενο των μιλιταριστικών δαπανών των ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι οι συνεχιζόμενες δαπάνες, είναι ο μοναδικός και πιο σημαντικός λόγος για την παρακμή κάθε μεγάλης δύναμης. Για παράδειγμα θα ισχυριστεί ο Paul Kennedy το κόστος των πολέμων στο Ιράκ και το Αφγανιστάν εκτιμάται ότι το 2017 ανήλθε στις ΗΠΑ στα 4,4 τρισεκατομμύρια δολάρια. Μέχρι το 2011, ο στρατιωτικός προϋπολογισμός των ΗΠΑ — ήταν σχεδόν αντίστοιχος με αυτόν του υπόλοιπου κόσμου μαζί— ήταν δηλαδή υψηλότερος σε πραγματικούς όρους από οποιαδήποτε άλλη στιγμή από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ο William J. Bennett υποστήριζε ότι στις ΗΠΑ καιρό πια είχαν αναπτυχθεί όλα τα περιθώρια μιας πολιτιστικής παρακμής. Σύμφωνα με το Index of Leading Cultural Indicators, που δημοσιεύτηκε το 1993 και απεικόνιζε με στατιστικά στοιχεία τις συνθήκες της σύγχρονης αμερικανικής κοινωνίας, η πολιτισμική κατάσταση της Αμερικής ήταν σε παρακμή αναφορικά με τις πολιτιστικές καταστάσεις που υπήρχαν το 1963. Ο δείκτης έδειχνε ότι η παραβατικότητα και η εγκληματικότητα είχαν αυξηθεί 6 φορές περισσότερο από το 1963, ενώ το ποσοστό αυτοκτονιών των εφήβων ήταν κατά τρεις φορές μεγαλύτερο από εκείνο του 1963. Η διογκωμένη ομοιομορφία του ρυθμού της ζωής στις ΗΠΑ, η αμερικάνικη κουλτούρα η οποία έγινε μια προσωπική ανακάλυψη χωρίς να ακολουθεί την κουλτούρα του παρελθόντος, περνώντας από τη μετάβαση και το πλέγμα των σημασιών, στη φετιχιστική σηματοδότηση του εμπορεύματος, όλα αυτά δημιούργησαν ένα παρασιτικό ρεύμα. Έτσι λοιπόν η ζωή στις ΗΠΑ, μεταβλήθηκε σε επιβίωση, ενώ το αμερικάνικο όνειρο βούλιαξε στην αποστερητική ιδιοποίηση του. Ενώ ο ιερός μύθος της δυνατής οικονομίας των ΗΠΑ, φαίνεται επίσης να έχει καταρρεύσει. Η μακροχρόνια μείωση της παραγωγικότητας, η μείωση της ανταγωνιστικότητας και το γεγονός ότι η Κίνα αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους πιστωτές των Ηνωμένων Πολιτειών, έχοντας πάνω 859,4 δισεκατομμύρια δολάρια αμερικανικού χρέους, όλα αυτά λοιπόν, δείχνουν τη σύνθετη δομή των προβλημάτων που διαμορφώνουν τους ορίζοντες των ΗΠΑ και δρομολογούν τον παρακμιακό καλπασμό των Ηνωμένων Πολιτειών.
Έτσι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να ανταγωνιστούν το νέο ιστορικό κύκλο και να αποκτήσουν το πλεονέκτημα και το προβάδισμα των εξελίξεις που έρχονται. Εξάλλου ένα αίσθημα ιστορικής ανασφάλειας διακατέχει όλους πια στις ΗΠΑ, πολίτες και πολιτικούς. Έχουν όλοι συνειδητοποιήσει ότι αυτοκρατορία των ΗΠΑ δύει.
Απόστολος Αποστόλου. Καθηγητής Πολιτικής και Κοινωνικής Φιλοσοφίας