Η κατάλυση του κοινωνικού συμβολαίου

Βασίλης Βιλιάρδος

Το σημαντικότερο στοιχείο ενός κοινωνικού συμβολαίου, είναι η κάθε επόμενη γενιά να ζει καλύτερα από την προηγούμενη – κάτι απόλυτα εφικτό, μέσω της αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας (εξαρτάται από τις επενδύσεις, την καινοτομία κλπ.). Στο παράδειγμα των ΗΠΑ που στην ουσία ισχύει για ολόκληρη τη Δύση, έως περίπου τη δεκαετία του 1970 η παραγωγικότητα αυξανόταν αργά αλλά σταθερά – ενώ οι μισθοί το ίδιο, περισσότερο ή λιγότερο.

Εύλογα, αφού η παραγωγικότητα είναι αυτό που προσφέρει ο εργαζόμενος στον εργοδότη – ενώ ο μισθός είναι το αντάλλαγμα του εργοδότη στον εργαζόμενο. Και τα δύο λοιπόν αυξάνονταν μαζί – με τους εργοδότες να έχουν περισσότερα κέρδη και με τους εργαζόμενους υψηλότερους μισθούς.

Έτσι στηρίχθηκε η ανάπτυξη και η κάθε γενιά ζούσε καλύτερα από την προηγούμενη – ενώ οι φόροι χρησιμοποιούνταν ανταποδοτικά από τα κράτη, προς όφελος της κοινωνίας, καθώς επίσης επιβαρύνοντας αναλογικά τις εισοδηματικές τάξεις, χωρίς να είναι εις βάρος της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 όμως, με την επικράτηση του ακραίου νεοφιλελευθερισμού, οι πραγματικοί μισθοί (=αφαιρουμένου του πληθωρισμού), ισοπεδώθηκαν – έπαψαν δηλαδή να αυξάνονται, παρά το ότι η παραγωγικότητα συνέχιζε να είναι ανοδική. Το γεγονός αυτό σημαίνει πως αυτά που έδιναν οι εργαζόμενοι στους εργοδότες αυξάνονταν, αλλά τα ανταλλάγματα των εργοδοτών όχι – με αποτέλεσμα να υπάρχει μία «έκρηξη» των κερδών των επιχειρήσεων τα τελευταία 40 έως 50 χρόνια, καθώς επίσης μία χρηματιστηριακή άνοσος χωρίς σταματημό.

Από την άλλη πλευρά, το «αμερικανικό όνειρο» συνέχιζε να υπάρχει – με την έννοια πως οι εργαζόμενοι ήθελαν να έχουν αυτοκίνητο και σπίτι, να στέλνουν τα παιδιά τους στο κολέγιο, να κάνουν διακοπές για αρκετές εβδομάδες κλπ. Για να μπορούν όμως να το εκπληρώνουν, να νοιώθουν επιτυχημένοι και να μη χάνουν την αυτοεκτίμηση τους, άρχισαν να δανείζονται – για να συμπληρώσουν το μισθό που δεν τους προσέφεραν οι εργοδότες, παρά το ότι αυξανόταν η παραγωγικότητα της εργασίας.

Εδώ ακριβώς έχουμε το διπλό χτύπημα εναντίον των εργαζομένων – αφού οι δανειστές τους ήταν στην ουσία οι εργοδότες, μέσω της μεγαλύτερης αύξησης των κερδών τους, από τότε που αυξανόταν η παραγωγικότητα, αλλά όχι οι μισθοί. Στην ουσία λοιπόν, αντί να τους δίνουν τις αυξήσεις των μισθών που δικαιούνταν, τους δάνειζαν τη διαφορά – επιλέγοντας τα δανεικά που θα απαιτούσαν την επιστροφή τους, από τους μισθούς.

Έτσι ο αμερικανικός λαός και όχι μόνο, έχει βυθιστεί σε επίπεδα χρεών πρωτόγνωρα στην παγκόσμια ιστορία – με στεγαστικά χρέη, με χρέη πιστωτικών καρτών, με φοιτητικά χρέη κοκ. Σε τελική ανάλυση δε, όλο και περισσότερες οικογένειες έχουν μεγαλύτερα χρέη από ετήσια εισοδήματα – κάτι που ασφαλώς έχει ημερομηνία λήξης.

Εν τω μεταξύ, ο πλούτος στην κορυφή αυξάνεται ακατάπαυστα – αφού οι εργοδότες δεν έχουν αφαιρέσει μόνο την αμοιβή των εργαζομένων από την άνοδο της παραγωγικότητας, αλλά εισπράττουν επί πλέον τους τόκους από τα δάνεια που τους παρέχουν. Έτσι έχει δημιουργηθεί ένα σύστημα που δεν είναι μόνο άδικο, αλλά εγγυάται πως θα παράγει τραγική και συνεχώς αυξανόμενη ανισότητα.

Όσον αφορά την έκρηξη των χρηματιστηρίων είναι αυτονόητη – αφού το ανώτατο 10% δεν μπορεί να ξοδέψει τα τεράστια εισοδήματα του, οπότε τα τοποθετεί σε μετοχές, σε ομόλογα, σε ακίνητα κοκ. Ως εκ τούτου, ακολουθεί το τρίτο χτύπημα εναντίον των εργαζομένων – η άνοδος των τιμών κατοικίας και εξ αυτής των ενοικίων.

Δηλαδή, οι εργαζόμενοι χάνουν σήμερα (α) από τη μη συμμετοχή τους στην αύξηση της παραγωγικότητας, (β) από τους τόκους των δανείων τους και (γ) από το κόστος στέγασης – ενώ αντίστοιχα κερδίζουν οι εργοδότες τριπλά.

Τετραπλά στην ουσία, αφού κερδίζουν επί πλέον από τη χρηματιστικοποίηση της οικονομίας – ευρύτερα από τα κέρδη του κεφαλαίου, όπως από τους τόκους στα δάνεια που παρέχουν στα κράτη με ομόλογα. Ακόμη χειρότερα, κάποια στιγμή με τη ρομποτοποίηση και την τεχνητή νοημοσύνη, δεν θα έχουν καν ανάγκη τους εργαζομένους – ο απόλυτος εφιάλτης.

Παράλληλα, ο αριθμός των εργοδοτών που ήδη είναι μικρότερος, περιορίζεται συνεχώς – ενώ ο αριθμός των εργαζομένων είναι κατά πολύ μεγαλύτερος και συνεχίζει να αυξάνεται. Λογικά λοιπόν, κάποια στιγμή οι εργαζόμενοι θα μπορούσαν να ψηφίσουν υπέρ της άρσης των ανισοτήτων – τις οποίες δημιουργεί η μετεξέλιξη του καπιταλισμού σε ακραίο νεοφιλελευθερισμό.

Έχοντας όμως γνώση οι εργοδότες αυτού του ρίσκου, έκαναν το μοναδικό πράγμα που έπρεπε να κάνουν – εξουδετέρωσαν το πολιτικό σύστημα εξαγοράζοντας ή/και δανείζοντας το. Έτσι, αφενός μεν απέφυγαν τον κίνδυνο, αφετέρου κερδίζουν επί πλέον – παίρνοντας ως αντάλλαγμα για τη στήριξη και τα δάνεια τους ακόμη περισσότερα προνόμια.

https://twitter.com/viliardosv/status/1829796672869720370?s=61&t=69qM24fvfz5o3nkoW_wjtw