Μετά τις φωτιές ο καπνός της προπαγάνδας: Η κυβέρνηση ανάμεσα στην κρίση και την επικοινωνιακή χειραγώγηση

Μπάμπης Παπασπύρος
Η επικοινωνιακή διαχείριση κρίσεων είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης πολιτικής στρατηγικής, ιδιαίτερα σε περιόδους κατά τις οποίες η κυβέρνηση αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα.

Στην περίπτωση των πρόσφατων καταστροφικών πυρκαγιών στην Αττική, όπου χάθηκε μια ανθρώπινη ζωή, πάνω από 100.000 στρέμματα γης κάηκαν και καταστράφηκαν περισσότερα από 100 σπίτια και επιχειρήσεις, η κυβέρνηση φαίνεται να έχει υιοθετήσει μια στρατηγική αλλαγής της ατζέντας, προσπαθώντας να μετατοπίσει το δημόσιο ενδιαφέρον σε άλλα θέματα. Αυτή η στρατηγική περιλαμβάνει την κινητοποίηση των μέσων μαζικής ενημέρωσης και τη χρήση διαδικτυακών «τρολ» για την ενίσχυση αυτής της προσπάθειας.

Η πολιτική στρατηγική της αλλαγής ατζέντας
Η στρατηγική αλλαγής ατζέντας δεν είναι κάτι νέο στην πολιτική σκακιέρα. Πρόκειται για μια τακτική που χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες από κυβερνήσεις ανά τον κόσμο για να αποσπάσουν την προσοχή της κοινής γνώμης από δυσάρεστα γεγονότα ή από αστοχίες στη διακυβέρνηση.
Στην περίπτωση των πυρκαγιών στην Αττική, η καταστροφή που προκλήθηκε δεν περιορίζεται μόνο στην απώλεια περιουσιών και φυσικού πλούτου, αλλά έχει επίσης και σημαντικές κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες. Οι πυρκαγιές ανέδειξαν αδυναμίες στον κρατικό μηχανισμό, τόσο στην πρόληψη όσο και στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων, κάτι που δημιουργεί ένα δυσμενές κλίμα για την κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή γίνεται και μια συντονισμένη προσπάθεια υποβάθμισης, των τουρκικών αμφισβητήσεων των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας στην ανακηρυγμένη ΑΟΖ στην περιοχή της Κάσου.

Η μετατόπιση της προσοχής σε θέματα δευτερεύουσας σημασίας είναι μια τακτική που αποσκοπεί στο να μειώσει την πίεση και να προστατέψει την πολιτική της θέση.
Ο ρόλος των ΜΜΕ και των διαδικτυακών τρολ
Ένα κρίσιμο στοιχείο αυτής της στρατηγικής είναι η συνεργασία με τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σε αρκετές περιπτώσεις, τα ΜΜΕ αποτελούν έναν ισχυρό σύμμαχο της εκάστοτε κυβέρνησης στην προσπάθεια διαχείρισης της εικόνας της. Μέσω της επιλογής των θεμάτων που προβάλλονται και του τρόπου παρουσίασής τους, τα ΜΜΕ μπορούν να συμβάλλουν είτε στην ενίσχυση της αίσθησης κρίσης είτε στην αποσυμπίεση της. Στην περίπτωση της Αττικής, η κινητοποίηση των περισσότερων ΜΜΕ για την ανάδειξη άλλων θεμάτων δείχνει μια συστηματική προσπάθεια να αποπροσανατολιστεί η κοινή γνώμη.
Παράλληλα, τα διαδικτυακά τρολ, δηλαδή άτομα ή ομάδες που δραστηριοποιούνται στα κοινωνικά δίκτυα για να διαμορφώσουν ή να διαστρεβλώσουν την κοινή γνώμη, παίζουν έναν αυξανόμενο ρόλο στην επικοινωνιακή στρατηγική. Αυτά τα τρολ μπορούν να προωθούν συγκεκριμένες ατζέντες, να επιτίθενται σε επικριτές της κυβέρνησης και να διασπείρουν ψευδείς ή ήσσονος σημασίας πληροφορίες. Σε μια εποχή όπου η πληροφόρηση και η παραπληροφόρηση είναι εύκολα προσβάσιμες, τα τρολ έχουν την ικανότητα να επηρεάσουν σημαντικά την κοινή γνώμη, συχνά ενισχύοντας τις επιθυμητές αφηγήσεις της κυβέρνησης.
Η αποτελεσματικότητα της στρατηγικής και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες
Η αποτελεσματικότητα αυτής της στρατηγικής είναι αμφιλεγόμενη και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Αφενός, η αλλαγή της ατζέντας μπορεί να προσφέρει μια προσωρινή ανακούφιση στην κυβέρνηση, μειώνοντας την ένταση των επικρίσεων και επιτρέποντας την ανάκαμψη της δημόσιας εικόνας της. Σε ένα περιβάλλον όπου η κοινή γνώμη επηρεάζεται έντονα από τα μέσα ενημέρωσης, η τακτική αυτή μπορεί να λειτουργήσει ως βραχυπρόθεσμος αντιπερισπασμός.
Από την άλλη πλευρά, όμως, υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι. Η συνεχής προσπάθεια αποπροσανατολισμού μπορεί να οδηγήσει σε ένα κύμα δυσπιστίας προς την κυβέρνηση, ειδικά εάν η κοινή γνώμη αντιληφθεί την προσπάθεια αυτή ως παραπλανητική ή ως άρνηση να αντιμετωπίσει τα πραγματικά προβλήματα. Η έλλειψη ειλικρίνειας και διαφάνειας σε περιόδους κρίσης μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη του κοινού και να προκαλέσει σοβαρά πολιτικά προβλήματα μακροπρόθεσμα.
Επιπλέον, η υπερβολική εξάρτηση από τα ΜΜΕ και τα τρολ για την καθοδήγηση της κοινής γνώμης μπορεί να οδηγήσει σε μια πολωμένη κοινωνία, όπου η αλήθεια και η πληροφόρηση γίνονται αντικείμενο χειραγώγησης. Αυτός ο διαχωρισμός μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες για τη δημοκρατική διαδικασία και τη λειτουργία των θεσμών, καθώς η πολιτική διαβούλευση γίνεται όλο και περισσότερο ελεγχόμενη από την εκάστοτε εξουσία.

Η χρήση της επικοινωνιακής χειραγώγησης ως κύριου εργαλείου διαχείρισης κρίσεων μπορεί να αποβεί μοιραία, εάν δεν συνοδεύεται από ουσιαστική δράση και διαφάνεια. Σε τελική ανάλυση, η κοινωνία αναμένει από την κυβέρνηση όχι επικοινωνιακά τεχνάσματα, αλλά  διαχείριση των κρίσεων με  υπευθυνότητα, αποφασιστικότητα, αποτελεσματικότητα και ειλικρίνεια.

exomatiakaivlepo