«Να θυμάσαι ότι είσαι υποκριτής σε ένα δράμα, όπως το θέλει ο δάσκαλος. Αν το θέλει σύντομο, θα είναι σύντομο· αν το θέλει μακρύ, θα είναι μακρύ. Αν θέλει να υποκριθείς τον φτωχό, να υποκριθείς τον ρόλο έξυπνα· αν σε θέλει κουτσό, άρχοντα, απλό πολίτη να κάνεις το ίδιο· το δικό σου έργο είναι αυτό, να υποκριθείς καλά τον ρόλο· αυτός ο ρόλος όμως επιλέγεται από κάποιον άλλο.»
Επίκτητος, Εγχειρίδιον 17
Οι επιλογές ενός ατόμου σίγουρα καθορίζουν τη ζωή του. Η ζωή ωστόσο δεν εξαρτάται αποκλειστικά από τη βούλησή μας και σαφώς δεν είναι γενναιόδωρη σε όλους. Στον Επίκτητο ο θεός είναι πανταχού παρών. Ο όρος άλλες φορές απαντάται στον πληθυντικό (θεοί) και άλλοτε κατονομάζεται (Ζευς). Ακολουθώντας τον ηρακλείτειο Λόγο που κυβερνά τον Κόσμο, οι Στωικοί δέχονται μία αρχή που συνέχει το σύμπαν.
Σε ένα άλλο απόσπασμα του ίδιου έργου ένα καράβι αράζει σε μια παραλία. Ο κυβερνήτης δεν είναι άλλος από τον Δημιουργό. Εμείς, οι άνθρωποι κάθε εποχής, είμαστε οι επιβαίνοντες. Κατεβαίνουμε από το καράβι. Τότε, ξεκινά η ζωή:
«Όπως κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού, όταν δέσει το πλοίο και βγεις στη στεριά να βρεις νερό και παρεμπιπτόντως μαζέψεις ένα κοχύλι ή έναν καρπό, πρέπει να έχεις τον νου σου στο πλοίο και συνεχώς να γυρίζεις να δεις, μήπως κάποτε σε καλέσει ο κυβερνήτης. Κι αν σε καλέσει, να τα αφήσεις όλα για να μη σε πετάξουν στο πλοίο σαν τα πρόβατα. Έτσι και στη ζωή σου αν σου δοθούν αντί για καρπό και κοχύλι μια γυναίκα και ένα παιδί, να μην σταθούν εμπόδια. Αν σε καλέσει ο κυβερνήτης, τρέξε στο πλοίο και άφησέ τα όλα, χωρίς να στρέψεις το βλέμμα σου. Αν είσαι γέρος, μην απομακρυνθείς ποτέ από το πλοίο, για να μην απουσιάζεις όταν σε καλέσει.»
Επίκτητος, Εγχειρίδιον 7
Η γέννηση, σε οποιαδήποτε συνθήκη, δεν υπήρξε επιλογή του ατόμου: «Δεν γεννήθηκες επειδή το θέλησες εσύ», διατείνεται ο Επίκτητος. Αυτό δεν σημαίνει ότι το άτομο δεν είναι υπεύθυνο για τις επιλογές του. Το αντίθετο. Αφού έρθει στον κόσμο, όπως και τόσοι άλλοι, οφείλει να επιτελέσει τον «ρόλο» του με τον καλύτερο τρόπο. Ο θεός, ο Ζευς, ο Λόγος του σύμπαντος, δίνει τη ζωή. Όχι μόνο στον άνθρωπο αλλά σε όλα τα δημιουργήματα. Ωστόσο, ο θεός δεν βρίσκεται έξω από τον άνθρωπο. Είναι μέσα του. Ο άνθρωπος αποτελεί μέρος του θεού, κομμάτι του:
«Εσύ είσαι κομμάτι του θεού (ἀπόσπασμα)· έχεις στον εαυτό σου ένα μέρος του. Γιατί λοιπόν αγνοείς τη συγγένεια; Δεν γνωρίζεις από πού προέρχεσαι; Δεν θέλεις να θυμάσαι όταν τρως ποιος είσαι και ποιον τρέφεις; Όταν συνουσιάζεσαι, ποιος είσαι; Όταν συναναστρέφεσαι, όταν γυμνάζεσαι, όταν συζητάς, δεν γνωρίζεις ότι τρέφεις τον θεό, ότι γυμνάζεις τον θεό; Ταλαίπωρε, περιφέρεις τον θεό και δεν το γνωρίζεις. Νομίζεις ότι μιλάω για κάποιον θεό από ασήμι ή χρυσό που βρίσκεται έξω από εσένα; Φέρεις τον θεό μέσα σου και δεν κατανοείς ότι τον μολύνεις με ακάθαρτες σκέψεις και ρυπαρές πράξεις;»
Επίκτητος, Διατριβαί 2.8
Ο θεός στον Επίκτητο είναι παρών σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής. Το ίδιο παρών όμως είναι και ο άνθρωπος, ως μέρος του. Η ελευθερία που τού δίνεται είναι η επιλογή της κρίσης του απέναντι στα πράγματα. Τα γεγονότα πάντοτε θα αποτελούν την υπενθύμιση της προσωπικής επιλογής που βασίζεται στην κρίση των εντυπώσεων. Καλά ή άσχημα, εφόσον δεν εξαρτώνται από τη βούληση, πρέπει να γίνουν δεκτά. Αλλά η ανάμειξη του θεού τελειώνει εδώ. Οι αποφάσεις που θα λάβει ο επιβάτης μόλις κατέβει στη στεριά είναι δικές του. Όπως και η σκηνή. Σαν καλός ηθοποιός πρέπει να παίξει τον ρόλο του. Να ζήσει ευδαίμονα.
Έλσα Νικολαΐδου
Καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο ιδιωτικό αγγλικό σχολείο Med High (Κύπρος)
Πηγή: antikleidi
“Tαρα’σσει του’ς ανθρω’πους ου’ τα’ πρα’γματα,αλλα’ τα’ περι’ πραγμα’των δο’γματα”.
Επικτητος,(εγχειριδιον C.5).
Σε ελευθερη αποδοση(ΟΧΙ μεταφραση,γιατι ειναi η ιδια γλωσσα)”.Προβληματιζουν τους ανθρωπους οχι τα πρaγματα του κοσμου,αλλα οι αιτιες των πραγματων”=”Αρχη της αιτιοτητας στην Θεωριαν της Σχετικοτητας”.Ειναι μια απο τις θεμελιωδεις αρχες της Φυσικης.Αιτιον και αιτιατον.Το αιτιον προηγειται του αποτελεσματος.Ο Αριστοτελης ασχοληθηκε εκτενεστατα με τις αιτιες των πραγματων.
Το ρητον αυτο χρησιμοποιηθηκε απο τον διασημον Γερμανον μαθηματικον(βρεθηκε στις χειρογραφες σημειωσεις του)Β.Riemann:Gesammelte Werke,Dover Publ.,,N.York.1953.
ΥΓ. Συγγνωμην, γιατι “αναγκαζομαι” να γραφω(?) στο atonikus system του “φιλου” κ. Μπαμπινιωτη
Καλησπέρα ,
Με καλή διάθεση θα το γράψω και χωρίς παρεξήγηση στο σχόλιο του Lycimachos αλλά η απόδοση του “Tαρα’σσει του’ς ανθρω’πους ου’ τα’ πρα’γματα,αλλα’ τα’ περι’ πραγμα’των δο’γματα”.
Επικτητος,(εγχειριδιον C.5). είναι λάθος . Εδώ ο επίκτητος αναφέρεται στην ταραχή που προκαλούν στον άνθρωπο οι σκέψεις του (δόγματα) σε αντιδιαστολή με την πραγματικότητα των πραγμάτων που μας συμβαίνουν. Δηλαδή δεν μας ταράζει ένα γεγονός πχ ο θάνατος κλπ αλλά η σκέψη που κάνουμε για αυτό. Δεν υπάρχει κάποια φυσική η άλλη ερμηνεία σε αυτήν την φράση . Το γράφω προς αποφυγήν παρερμηνειών .
Ευχαριστώ
Το ρητο αυτο το εχω στις πρωτες σελιδες της διαδακτορικης μου διατριβης ,καθως και στην υφηγησσια μου(1974 -1984).
Το να δινετε μια αλλη αποψη,φανερα ειναι δεκτη.Το να διαγραφετε μια αλλη,συλληβδην, ειναι αντι-επιστημονικη!..Η αποψη αυτη ανηκει στον διακεκριμενον Σοβιετικον Μαθηματικον και Ακαδημαικον A.D. Aleksandrov, τον οποιο ακουσα το 1964 -Ριζες της Θεωριας Σχετικοτητας- σε διαλεξη του στην ΕΜΕ.
Βλ. Ενδεικτικα:Aleksandrov:The space-time of Relativity Theory,Helv. Phys,Acta,SupplementumIV,1956.
Tελος , Ο διασημος B.Riemann, προφανως δεν αναφερεται στην ερμηνειαν σας.Η συγκλινουσα επιστημονικη αποψη ειναι αυτη της αιτιοτητας.Στην οποιαδηποτε περιπτωση, καλα κανετε και εχετε την αποψη σας.Προφανως, ΔΕΝ μπορω να μπω στο πνευμα του Επικτητου.Απο την καλη συζητηση και μελετη, οπωσδηποτε κατι θετικο προκυπτει!…Να εισθε καλα.
Ευχαριστω.
Ευτυχώς που ο κύριος Λυσίμαχος, καθώς και οι αυθεντίες στις οποίες αναφέρεται (Aleksandrov, Riemann) είναι μαθηματικοί και όχι φιλόλογοι ή φιλόσοφοι! Τότε θα είχε γούστο. Όμως, ούτως εχόντων των πραγμάτων, άστο να πάει… και η αρχή της αιτιότητας καλή είναι! (Ακούς Αντώνη;)
Ευχαριστώ
Υ,Γ. Όχι, δεν είμαι ανοιχτός σε διάλογο. Παραδεχομαι ήττα πριν αρχίσει ο αγώνας.
Σωστός.