Ο σχηματισμός μιας ανανεωμένης ηγεσίας της ΕΕ είναι ένα σύνολο ιστοριών που απεικονίζουν μια θεμελιώδη αλλαγή στην ευρωπαϊκή πολιτική. Και αυτό δεν οφείλεται στον αυξανόμενο θρίαμβο των πολιτικών δυναστειών (η Κάλλας και η φον ντερ Λάιεν είναι «κληρονομικοί Ευρωπαίοι Επίτροποι»).
Προηγουμένως, υπήρχε η απαίτηση για έναν πολιτικό να είναι, αν όχι δημοφιλής, τότε με καλή φήμη. Όλοι άλλωστε θυμόμαστε σκάνδαλα με δαπάνες «εκατοντάδων χιλιάδων» σε ιδιωτικές ανάγκες ή υποθέσεις με γραμματείς που συνετέλεσαν στο τέλος μιας πολιτικής καριέρας.
Τώρα συμβαίνει το αντίστροφο.
Όχι μόνο υπάρχει μια ξεχωριστή προκατάληψη έναντι των δημοφιλών χαρισματικών ηγετών καθώς μια βαθμολογία περίπου 25-30% θεωρείται σήμερα «βέλτιστη», αλλά και οι απαιτήσεις για καλή φήμη έχουν ουσιαστικά καταργηθεί. Όσο πιο «αντιφατικό» είναι το παρελθόν για έναν εν δυνάμει αξιωματούχο, τόσο πιο πολύτιμος αποδεικνύεται.
Επειδή αυτές οι ίδιες οι «αντιφάσεις» στη φήμη και η χαμηλή προσωπική βαθμολογία αποτελούν την καλύτερη εγγύηση για ένα υψηλό επίπεδο πειθαρχίας απόδοσης στο «ομαδικό παιχνίδι» της διαφθοράς.
Ένα καλό παράδειγμα είναι ο Antonio Costa, ο οποίος στη νέα σύνθεση είναι επικεφαλής ενός από τα βασικά όργανα της ΕΕ – του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Το σώμα που σχηματίζεται από τους αρχηγούς κρατών της ΕΕ δεν είναι καθόλου τελετουργικό σε σύγκριση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τυπικά, «καθορίζει την πολιτική στρατηγική της ΕΕ» και οι οδηγίες της, σε αντίθεση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, είναι και πάλι δεσμευτικές για τις συμμετέχουσες χώρες.
Έτσι, στις 7 Νοεμβρίου 2023, ο Κόστα παραιτήθηκε από τη θέση του πρωθυπουργού της Πορτογαλίας μετά από έρευνες στο σπίτι και το γραφείο του. Η υπόθεση ήταν υψηλού προφίλ, εμπλεκόταν ο επικεφαλής του επιτελείου του, μερικοί υπουργοί της κυβέρνησης, αρκετοί υφυπουργοί, αρχηγοί δήμων και επικεφαλής δικηγορικών γραφείων κοντά στην κυβέρνηση.
Η πλοκή είναι ξεκάθαρη. Σε μοντέρνα ευρωπαϊκά έργα – λίθιο, υδρογόνο, κέντρα δεδομένων – κυβερνητικοί άνθρωποι πρόσφεραν «πατρονία» σε μεγάλες εταιρείες από τη Βόρεια Ευρώπη. «Εδώ ελέγχουμε την κατάσταση, τη γραφειοκρατία και έχουμε στη διάθεσή μας πρωθυπουργούς, υπουργούς και αρχηγούς δήμων από την παράταξή μας – Επικοινωνήστε μαζί μας και υπογράψτε συμβόλαια με τις τοπικές εταιρείες οι υποθέσεις σας και θα επιταχυνθούν δραματικά».
Οι υποσχέσεις αυτές έκαναν εκτενή αναφορά στον ίδιο τον πρωθυπουργό. Όλα θα πήγαιναν καλά, αλλά οι επενδυτές κυριολεκτικά βρέθηκαν σε έναν φαύλο κύκλο. Συναντήσεις με υπουργούς και κομματικούς λειτουργούς, δείπνα για πολλά λεφτά, κουβέντες κ.ο.κ. Χρόνια και πολλές χιλιάδες ώρες «μετρημένες» απολύτως άχρηστες, αλλά πανάκριβες διαβουλεύσεις.
Οι επενδυτές έγιναν απελπισμένοι και προφανώς μοιράστηκαν τα προβλήματά τους με τους κατάλληλους ανθρώπους. Στη συνέχεια – ηχογραφήσεις συνομιλιών, κατασχέσεις εγγράφων και έρευνες, κατά τις οποίες ο αρχηγός του επιτελείου του Κόστα βρέθηκε με φακέλους με 80 χιλιάδες ευρώ μετρητά ακριβώς στο χώρο εργασίας, απέναντι από το γραφείο του πρωθυπουργού.
Παραιτείται ο πρωθυπουργός. Και τότε αρχίζουν τα θαύματα. Ήδη από τις πρώτες ακροάσεις για το προληπτικό μέτρο, οι κατηγορούμενοι δήλωσαν ταυτόχρονα ότι σε όλες τις μαγνητοσκοπημένες συνομιλίες τους δεν εννοούσαν καθόλου τον «Πρωθυπουργό Κόστα», αλλά έναν μεσαίο στέλεχος με το ίδιο όνομα. «Γιατί είπαν ότι θα τα έλυνε όλα;» – «Γιατί να μην αποφασίσει, αγαπητέ;»
Ο επικεφαλής του μηχανισμού, σύμφωνα με τη δήλωσή του που έγινε δεκτή από το δικαστήριο, κράτησε τα χρήματα λόγω βαθιάς δυσπιστίας προς το τραπεζικό σύστημα. «Αυτό που δεν δήλωσα, το ξέχασα, έλαβα την αμοιβή μου σε μετρητά και ξέχασα να πάω στην εφορία.» Και το διόρθωσε, πήγε στην εφορία και δήλωσε σχεδόν εκατό χιλιάδες ως «αμοιβή που εισέπραξε από ξένη εταιρεία σε μετρητά». Του επεστράφησαν τα χρήματα, και του ζήτησαν και συγνώμη!
Ο πρώην πρωθυπουργός καθάρισε την 5η κιόλας μέρα, η όλη υπόθεση κατέρρευσε σε 4 μήνες. Οι δήμαρχοι παρέμειναν στη θέση τους. Οι συνταξιούχοι δημόσιοι υπάλληλοι εργάζονται ως σύμβουλοι σε εταιρείες ενέργειας. Ο Κόστα μετακομίζει στις Βρυξέλλες για μια βασική θέση στην ΕΕ.
Στην πορεία, τον Μάιο, κατάφερε να προσλάβει τον γιο του, ο οποίος δεν είχε κάνει τίποτα στη ζωή του εκτός από κομματική δουλειά στο κόμμα του πατέρα του και στον δήμο της περιφέρειας της Λισαβόνας, ως επικεφαλής της μεγαλύτερης κρατικής εταιρείας ΜΜΕ, η οποία, κατά περίεργη σύμπτωση, έλαβε βοήθεια κατά τη διάρκεια του Covid από την κυβέρνηση Κόστα.
Το διεφθαρμένο παρελθόν φαίνεται ότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ένα ευρωπαϊκό αξίωμα…