Αχιλλέας

«Μήνιν άειδε,θεά,Πηληιάδεω Αχιλήος
ουλομένην,η μυρί Αχαιοίς άλγε έθηκεν…»

Από τους πρώτους στίχους της Ιλιάδας -ένα απ΄τα σημαντικότερα έπη των ιστορικών χρόνων- ο Όμηρος επικαλείται τις Μούσες, κόρες της Μνημοσύνης, να ψάλλουν την μήνιν του Αχιλλέα. Βλέπουμε λοιπόν ότι το θέμα του έργου δεν ήταν ο Τρωικός Πόλεμος αλλά ο θυμός του Αχιλλέα.

Ποιος ήταν όμως ο ήρωας αυτός που του αξίζουν τέτοιες τιμές και έπαινοι; Που κρατά στα χέρια του όπλα φτιαγμένα από τον ίδιο τον Ήφαιστο; Που ο θυμός του είναι ικανός να σύρει τους ματωμένους κεραυνούς του Δία και αντιπαλεύει στον πόλεμο τους ίδιους τους Θεούς;

Ας ξετυλίξουμε όμως το κουβάρι του μύθου του αγαπημένου ήρωα αφήνοντας μας να μας διηγηθεί γνωστές αλλά και άγνωστες πτυχές της ζωής του…

Ο Αχιλλέας ήταν γιος του Πηλέα που βασίλευε στην πόλη της Φθίας στη Θεσσαλία (η καταγωγή του οποίου είναι απευθείας απ΄το γένος του Δία) ενώ μητέρα του ήταν η Θέτιδα κόρη του Ωκεανού,του θεού των θαλασσών. Ήταν το 7ο παιδί της Θέτιδας η οποία προσπαθώντας να απομακρύνει τα θνητά στοιχεία που έπαιρναν απ΄τον πατέρα τους τα νεογέννητα παιδιά της τα έβαζε στη φωτιά, πράγμα που τα σκότωνε. Ο Αχιλλέας σώθηκε από θαύμα καθώς ο Πηλέας παραμονεύοντας την γυναίκα του την πέτυχε ενώ εκτελούσε το επικίνδυνο εγχείρημα της. Της άρπαξε το παιδί που μονάχα είχαν καεί τα χείλη του (Α-χιλλέας=αυτός που δεν έχει χείλια) και ο αστράγαλος του δεξιού του ποδιού. Η Θέτιδα τότε οργισμένη γύρισε να ζήσει στα βάθη της θάλασσας με τα αδέρφια της.

Ο Κένταυρος Χείρωνας γιάτρεψε το πόδι του Αχιλλέα, βάζοντας στη θέση του κόκαλου που έλειπε το κόκαλο του γίγαντα Δάμυσου που ξέθαψε γι΄αυτό το σκοπό και που όσο ζούσε ήταν πολύ γρήγορος στο τρέξιμο. Έτσι εξηγείται το χάρισμα του ήρωα στο τρέξιμο.

Ο Αχιλλέας μεγάλωσε στο Πήλιο και διαπαιδαγωγήθηκε απ΄τον Κένταυρο Χείρωνα, μαθαίνοντας την τέχνη του κυνηγιού, το δάμασμα των αλόγων και την ιατρική. Ακόμη μάθαινε να τραγουδά και να παίζει λύρα.

Επίσης ο Χείρωνας τον μεγάλωσε με τον παραδοσιακό τρόπο, μαθαίνοντας του την περιφρόνηση των αγαθών αυτού του κόσμου, την απέχθεια για το ψέμα, την εγκράτεια, την αντίσταση στα κακά πάθη και την αντοχή στον πόνο. Το φαγητό του ήταν εντόσθια λιονταριών και αγριογούρουνων για να πάρει τη δύναμη αυτών των ζώων και μέλι (που θα του έδινε γλυκύτητα και πειθώ).

Ο Αχιλλέας αποφασίζει να πάρει μέρος στον πόλεμο κατά της Τροίας,αναζητώντας το πεπρωμένο του… καθώς υπήρχε ένας χρησμός που έλεγε ότι αν έπαιρνε μέρος σ΄αυτή την εκστρατεία θα ζούσε μία ένδοξη αλλά πολύ σύντομη ζωή, αλλιώς θα μπορούσε να φτάσει ως τα βαθιά γεράματα αλλά η ζωή του θα΄ταν άδοξη. Ο ήρωας μας επιλέγει την ένδοξη ζωή αν και σύντομη.

Η μητέρα του στην προσπάθεια της να τον προστατέψει τον κρύβει στο νησί της Σκύρου στο παλάτι του βασιλιά Λυκομήδη όπου ο Αχιλλέας ζει ένα διάστημα μεταμφιεσμένος σε γυναίκα. Αλλά ποιος μπορεί να γελάσει τη μοίρα; Ποιος μπορεί να την αποφύγει και κυρίως όταν ποθεί να τη συναντήσει; Η αγάπη του για τον πόλεμο κάνει τον Αχιλλέα να αποκαλυφτεί, όταν ο Οδυσσέας μεταμφιεσμένος σε πραγματευτή μπαίνει στο παλάτι κρατώντας ένα δίσκο με κοσμήματα, υφάσματα και άλλα αντικείμενα πολύτιμα για τις γυναίκες ανάμεσα στα οποία είχε βάλει και κάποια πολύτιμα όπλα που τράβηξαν την προσοχή της «Πύρρας» που ήταν το όνομα του μεταμφιεσμένου ήρωα και το οποίο είχε πάρει εξαιτίας του χρώματος των μαλλιών του που ήταν πυρόξανθα. Το δεύτερο τέχνασμα του Οδυσσέα ήταν καταλυτικό: έβαλε να ηχήσει η πολεμική σάλπιγγα στον γυναικωνίτη. Τότε ενώ όλες οι γυναίκες κρύφτηκαν έντρομες ο Αχιλλέας έμεινε και ζητούσε όπλα.

Ξεκινάει λοιπόν για την Τροία, οδηγώντας ένα στόλο από 50 πλοία, πάνω στα οποία ταξιδεύει ένα σώμα από Μυρμιδόνες, συνοδευόμενος απ΄τον φίλο του τον Πάτροκλο και τον παιδαγωγό του το Φοίνικα. Πριν φύγει η μητέρα του, του δίνει μία θεϊκή πανοπλία που λέγεται ότι την είχε φτιάξει ο ίδιος ο Ήφαιστος και τα άλογα που ο ίδιος θεός είχε κάνει δώρο στο γάμο του Πηλέα.

Όταν ο στρατός των Ελλήνων έφτασε στην Αυλίδα ακινητοποιήθηκε από άπνοια που ο μάντης Κάλχας είπε ότι προερχόταν από τη θεά Άρτεμη που απαιτούσε τη θυσία της κόρης του Αγαμένωνα της Ιφιγένειας. Για να μην της κινήσουν τις υποψίες είπαν στην κοπέλα να πάει στην Αυλίδα για να παντρευτεί τον Αχιλλέα, ο οποίος δεν είχε ιδέα γι΄αυτό το κόλπο και όταν το έμαθε ήταν αργά για να εναντιωθεί. Λέγεται ότι ο θάνατος της Ιφιγένειας ακολουθεί και βαραίνει τη συνείδηση του ήρωα σ΄όλη του τη ζωή.

Εννιά ολόκληρα χρόνια έμειναν οι Έλληνες μπροστά στην Τροία, εννιά χρόνια γεμάτα κατορθώματα, όπου ο Αχιλλέας με ένα μέρος του ελληνικού στρατού και τους Μυρμιδόνες του λεηλατούν τα νησιά και τις πόλεις της Μικράς Ασίας. Στην επιχείρηση κατά της Λυρνησσού απήγαγε την Βρισηίδα, ενώ ο Αγαμέμνονας είχε κρατήσει τη Χρυσηίδα, καθώς επίσης επιχειρεί μαζί με τον Πάτροκλο ν΄αρπάξει τα κοπάδια των βοδιών του Αινεία που έβοσκαν στην Ίδη.

Στην αρχή της απόβασης τους στην Τροία οι Έλληνες θα τρέπονταν σε φυγή απ΄τους Τρώες αν δεν τρέπονταν σε φυγή απ΄τον Αχιλλέα που σκότωσε τον Κύκνο τον γιο του Ποσειδώνα.
Λέγεται επίσης ότι ο ήρωας δεν άνηκε στους μνηστήρες της Ελένης (πριν αυτή παντρευτεί τον Μενέλαο) αλλά είχε την περιέργεια να τη δει… η Θέτιδα και η Αφροδίτη φρόντισαν η συνομιλία να γίνει σ΄ένα απομονωμένο μέρος. Δεν φαίνεται όμως ποτέ να προσπαθούν να παρουσιάσουν τον Αχιλλέα ερωτευμένο με την Ελένη.

Κατόπιν σύμφωνα μ΄ένα χρησμό που αποκάλυψε στους Έλληνες ότι ο λοιμός που μάστιζε τις στρατιές τους οφείλονταν στην οργή του Απόλλωνα επειδή είχαν απαγάγει την κόρη του ιερέα Χρύση την οποία ο Αγαμέμνονας αναγκάζεται να επιστρέψει παίρνοντας από τον Αχιλλέα με ατιμωτικό τρόπο την Βρισηίδα. Ο Αχιλλέας τότε απέχει από τη μάχη, ενοχλημένος από τη αδικία του βασιλιά των Ελλήνων. Η Θέτιδα ανεβαίνει στον Όλυμπο και παρακαλεί τον Δία να δώσει τη νίκη στους Τρώες για όσο ο Αχιλλέας θα απέχει από την μάχη. Έτσι και γίνεται.

Ο Αγαμέμνονας παρακαλεί τον Αχιλλέα να επιστρέψει στην μάχη δίνοντας του πλούσια δώρα, εκείνος όμως είναι ανένδοτος. Πρέπει να συμβεί ένα τραγικό γεγονός για ν΄αλλάξει η ψυχολογία του ήρωα. Έτσι όταν ο καλύτερος του φίλος ο Πάτροκλος σκοτώνεται οδηγώντας τους Μυρμιδόνες και φορώντας την πανοπλία του Αχιλλέα, πλέον δεν μπορεί να μείνει αμέτοχος. Εμφανίζεται άοπλος μπροστά στους Τρώες που μόνο με την κραυγή του τρέπονται σε φυγή.

Ο Αχιλλέας μπαίνει ξανά στη μάχη παρόλο που το άλογο του ο Ξάνθος που είχε με θαυμαστό τρόπο εκείνη τη στιγμή το χάρισμα της προφητείας και του λόγου προβλέπει τον θάνατο του. Σκοτώνει τον Αινεία που τολμάει να του αντισταθεί, ενώ οι θεοί δεν επιτρέπουν ακόμη να συναντηθεί με τον Έκτορα παρόλο που ο τελευταίος το επιδίωξε πολλές φορές. Σκοτώνει στη συνέχεια 20 νέους Τρώες πάνω στον τάφο του Πάτροκλου προς τιμή του ενώ ο ποταμός Σκάμανδρος αγανακτισμένος από τα θύματα του Αχιλλέα που γεμίζουν την κοίτη του βγαίνει και καταδιώκει τον ήρωα. Ο Αχιλλέας μανιασμένος δεν καταλαβαίνει τίποτα και ψάχνει για τον Έκτορα που επιτέλους τον πετυχαίνει μόνο στις Σκαιές Πύλες. Τρεις φορές κάνουν τον γύρο της πόλης μέχρι που η ζυγαριά της Μοίρας γέρνει προς το μέρος του Έκτορα… που εγκαταλείπεται από τον Απόλλωνα που τον προστάτευε μέχρι εκείνη την ώρα. Ο Έκτορας πεθαίνει από το χέρι του Αχιλλέα, προφητεύοντας ότι και η δική του ώρα δεν ήταν μακριά…

Ο Αχιλλέας αρνείται να παραδώσει τον Έκτορα ο οποίος σύρεται γύρω απ΄τα τείχη της Τροίας κρεμασμένος απ΄το άρμα του θύτη του, δεμένος μ΄ένα δερμάτινο λουρί. Μετά από 12 μέρες, ο Αχιλλέας παραδίδει το πτώμα στον Πρίαμο συγκινημένος από τα παρακάλια του αλλά και μετά από συμβουλή της μητέρας του που του λεει ότι οι Θεοί έχουν αγανακτήσει μαζί του γιατί δεν σέβεται τους νεκρούς.

Η συνέχεια είναι γνωστή… ο Αχιλλέας σκοτώνεται από ένα βέλος του Πάρη που ήταν κρυμμένος πίσω απ΄το άγαλμα του Θηβαίου Απόλλωνα, ενώ σύμφωνα με άλλες εκδοχές ο ίδιος ο θεός κατευθύνει το βέλος του Πάρη στο μοναδικό τρωτό σημείο του σώματος του Αχιλλέα, τη φτέρνα του.

Η τελετή της ταφής του ιερουργήθηκε από τη Θέτιδα και τις Μούσες ή τις Νύμφες, ενώ η Αθηνά ράντισε το σώμα του με αμβροσία για να εμποδίσει τη σήψη του. Αργότερα, αφού οι Έλληνες του έχτισαν τάφο κοντά στη θάλασσα, η Θέτιδα έφερε λένε το σώμα του ως τις εκβολές του Δούναβη στη Λευκή Νήσο κι εκεί ο Αχιλλέας συνέχισε να ζει μία μυστηριακή ζωή… Οι ναυτικοί όταν περνούσαν κοντά απ΄το νησί άκουγαν τη μέρα μία δυνατή κλαγγή όπλων και τη νύχτα τα χτυπήματα από κούπες που τσούγκριζαν και τραγούδια από ένα συμπόσιο που δεν είχε σταματημό.

Ο τύμβος του Αχιλλέα υψώθηκε απ΄όλο το στρατό σε μία ορατή προεξοχή της ακτής, στην είσοδο του Ελλήσποντου για να τον βλέπουνε παντοτινά οι ναυτικοί από μακριά.
Η μνήμη του έμεινε ολοζώντανη στη λαϊκή φαντασία των Ελλήνων και η λατρεία του ήταν πολύ διαδομένη στα νησιά και στην ασιατική ήπειρο όπου έκανε τα περισσότερα από τα κατορθώματα του, ενώ ο Αλέξανδρος τον είχε σαν πρότυπο του και έκανε προφορές στον τάφο του όταν κάποια στιγμή πέρασε από το ακρωτήριο Σίγειο όπου βρίσκονταν το γιγαντεύω μνημείο.

Τι συμβολίζει όμως ο μύθος του Αχιλλέα;

Τι μπορούμε να μάθουμε μέσα απ΄το παράδειγμα του για τον δρόμο του ανθρώπου;
Καταρχήν βλέπουμε σ΄αυτόν το πρότυπο του βασιλιά Ιππότη-πολεμιστή, που μάχεται για το δίκαιο και για τους συντρόφους του κι όχι για τις τιμές ή τα λάφυρα. Όπως λέει ο ίδιος: «Εγώ δεν ήρθα εδώ να πολεμήσω τους Τρώες…». Οδηγός του είναι η τιμή και ο όρκος και έχει ισχυρή και άκαμπτη προσωπικότητα, την οποία συμβολίζουν τα αφθαστα άλογα του που μόνο αυτός μπορεί να τα δαμάσει.

Όπως βέβαια κάθε μεγάλος πολεμιστής που έχει οξύ πνεύμα και μπορεί να δει και τις πληγές της μάχης, πέρα απ΄τους θριάμβους, πράγμα που τον κάνει να δειλιάζει προς στιγμή και ν΄αμφιβάλλει για το σκοπό αλλά και τον εαυτό του, έτσι κι ο Αχιλλέας αρχικά μεταμφιέζεται σε γυναίκα για να μην πάει στον πόλεμο. Απ΄τη φύση του όμως δεν μπορεί να κρυφτεί κι έτσι όταν ο Οδυσσέας φέρνει δώρα για τις γυναίκες στο παλάτι του Λυκομήδη και ο Αχιλλέας διαλέγει το σπαθί. (σύμβολο της βούλησης ή του πνεύματος που θα τον οδηγήσει στη νίκη). Ούτε απ΄το πεπρωμένο του μπορεί να ξεφύγει καθώς οι χρησμοί προέλεγαν ότι οι Έλληνες θα νικούσαν σ΄αυτό τον πόλεμο μόνο αν ο Αχιλλέας ήταν μαζί τους.

Έτσι λοιπόν επιλέγει τον δρόμο του (η μήπως ο δρόμος τον επιλέγει;) προτιμώντας να ζήσει λίγα χρόνια αλλά δοξασμένα ενώ στο πρόσωπο του ενσαρκώνεται πλέον το αρχέτυπο του πολεμιστή, του Ανθρώπου που πολεμάει για τα ιδανικά του. Σε κάθε μάχη σε κάθε κονταροχτύπημα η ζωή κι ο θάνατος έρχονται πολύ κοντά αλλά για τον Αχιλλέα που ζει για να πολεμάει είναι το ίδιο.Ας μην ξεχνάμε ότι καμία μάχη δεν μπορεί να κερδηθεί αν ο ήρωας δεν είναι αποφασισμένος καθώς αυτό που δίνει τη νίκη είναι το ηθικό το νικητή πρώτα και μετά οι ικανότητες ή το περιβάλλον στο οποίο θα βρεθεί.

Ο θυμός του Αχιλλέα όταν ο Αγαμέμωνας του παίρνει τη Βρησιίδα είναι τόσο μεγάλος που θα είχε πεθάνει σίγουρα απ΄το χέρι του Αχιλλέα αν η σύνεση της Αθηνάς δεν τον συγκρατούσε (σύμβολο της φρόνησης και του αυτοελέγχου του ήρωα). Η διένεξη δεν είναι επειδή θα χάσει την κοπέλα, αλλά επειδή προσβάλλεται από τη στάση του βασιλιά των Ελλήνων που του λεει ότι υπάρχουν κι άλλοι σπουδαίοι και γενναίοι βασιλιάδες και μπορούν να νικήσουν τον πόλεμο και χωρίς αυτόν. Η μεγαλύτερη προσβολή για έναν ιππότη είναι η μεταχείριση του με τέτοιο τρόπο ώστε να αμφισβητηθεί η τιμή και η αξία του.

Έτσι παίρνει όρκο να απέχει απ τη μάχη ενώ η αξία του γίνεται περισσότερο αντιληπτή απ΄τους Αχαιούς που πλέον δεν ακούν τις εμψυχωτικές του κραυγές στη μάχη και αρχίζουν να χάνουν στον πόλεμο μέχρι που εκτοπίζονται στα πλοία τους.

Ο Αγαμέμνονας του προσφέρει πλούσια δώρα και επιθυμεί τη συμφιλίωση αλλά είναι δυνατόν να συμβιβαστεί η Ψυχή του πολεμιστή και να εξαγοραστεί με υλικά αγαθά;
Ακόμη όμως κι όταν δεν πολεμάει ενδιαφέρεται συνεχώς για τις εξελίξεις του πολέμου, την υγεία των συντρόφων του και λυπάται όταν μαθαίνει άσχημα νέα. Εδώ βλέπουμε ένα ακόμη χαρακτηριστικό του ήρωα που δίνει μεγάλη σημασία στις πράξεις και στην εσωτερική δομή των συντρόφων του.

Κάθε ήρωας όμως έχει και την ευαίσθητη του πλευρά και για τον Αχιλλέα είναι ο παιδικός του φίλος ο Πάτροκλος που σε μία κρίσιμη στιγμή παίρνει τα όπλα του Αχιλλέα κει έτσι μετφιεσμένος σκορπά τον τρόμο στους Τρώες. Η κίνηση αυτή του Πάτροκλου συμβολίζει την εσωτερική αλλαγή που γίνεται μέσα στον Αχιλλέα με σκοπό να επιστρέψει στη μάχη.Αρχικά δεν μπαίνει ο ίδιος αλλά ένα μέρος του. Ο ήρωας έχει επιστρέψει και είναι ξανά όρθιος. Χρειάζεται όμως ένα δυνατό γεγονός για να επιστρέψει ολόκληρος και να πολεμήσει μ όλο του το Είναι.

Ο θάνατος του Πάτροκλου είναι το γεγονός που τον επαναφέρει στη μάχιμη κατάσταση. Ο Αχιλλέας βγαίνει άοπλος στο πεδίο της μάχης και απ΄τα ουρλιαχτά του οι Τρώες τρέπονται σε φυγή.Ορκίζεται το θάνατο του Έκτορα παρόλο που ξέρει ότι την ίδια στιγμή θα πεθάνει κι ο ίδιος. Ο ήρωας αναλαμβάνει την εξωτερική μάχη του (αφού ξεπέρασε την εσωτερική) κι είναι έτοιμος να συναντηθεί με το πεπρωμένο του.

Έτσι αφού θυσιάζει 12 νέους πάνω στον τάφο του Πάτροκλου, κλείνει ένα κύκλο και αναγεννημένος ρίχνεται στον πόλεμο με θεϊκά ρούχα και όπλα.

Η μάχη προβλέπεται τρομερή.Είναι η αιώνια μάχη όπου ο άνθρωπος παίρνει την τελική απόφαση να κυριαρχήσει στα πάθη και να κατακτήσει την αιώνια ψυχή του.

Aπό μία τέτοια μάχη δεν είναι δυνατόν να λείψουν ούτε οι Θεοί, γι αυτό ο Δίας άρει την απαγόρευση του και επιτρέπει στους Θεούς να λάβουν μέρος στον πόλεμο. (Στις πολύ κρίσιμες στιγμές οι άνθρωποι πάντα έχουν τη θεία βοήθεια ή καθώς γίνονται υπεράνθρωποι χειρίζονται τις θείες δυνάμεις).

Ο Αχιλλέας σκοτώνει τελικά τον Έκτορα τον πιο άξιο και πιο γενναίο άνδρα της Τροίας έχοντας τη θεΙκή βοήθεια της Αθηνάς .Εκεί κλείνει ο κύκλος του καθώς και ο κύκλος της Τροίας..καθώς η Ελένη σύμβολο της αιχμάλωτης ψυχής που φυλακίζεται στον κόσμο της ύλης επιστρέφει με την προσπάθεια του ήρωα -ιππότη,μετά από τρομερερές μάχες (εξωτερικές και εσωτερικές) στη θέση που της αρμόζει.

Ο Αχιλλέας δεν πέθανε πραγματικά αλλά κέρδισε την αθανασία, αφού η μητέρα του η Θέτιδα έφερε το νεκρό του σώμα στο Λευκό Νησί στα Ηλίσια Πεδία όπου ζουν οι ήρωες,σύμβολο του ήρωα που δεν ήταν μόνο πολεμιστής αλλά κυρίως του ανθρώπου που ξεπέρασε εμπόδια και δοκιμασίες και με το δικό του αγώνα κέρδισε την Αθανασία.

Το παράδειγμα του Αχιλλέα ας ξυπνήσει αυτό το μικρό ήρωα που κοιμάται μέσα μας αλλά διψάει για περιπέτειες, μεγάλα κατορθώματα και άξιους αγώνες και που τόσο πολύ τον έχει ανάγκη ο κόσμος σήμερα!

nea-acropoli-athens.gr