Οι τόνοι ανέβηκαν στην Ελλάδα και την ΕΕ όταν η νεοεκλεγείσα πρόεδρος Γκόρντανα Σιλιανόφσκα-Ντάβκοβα χρησιμοποίησε τη λέξη «Μακεδονία» αντί για το συνταγματικό όνομα της χώρας, κατά την επίσημη τελετή ορκωμοσίας της. Δηλώσεις που προειδοποιούσαν τις αρχές της χώρας άρχισαν να έρχονται η μία μετά την άλλη.
Του Arslan Hakan Okçal*
Το εθνικιστικό VMRO-DPMNE κερδίζει τις βουλευτικές και προεδρικές εκλογές
Τα κόμματα που ονομάζονται «Η Μακεδονία σου», με επικεφαλής το VMRO-DPMNE (Εσωτερική Μακεδονική Επαναστατική Οργάνωση – Δημοκρατικό Κόμμα για τη Μακεδονική Εθνική Ενότητα) , το εθνικιστικό κόμμα των Σλαβο-Ορθοδόξων (=Slav-Ortodoks Makedonyalıların), που είναι στην αντιπολίτευση από το 2017, με τη συμμαχία τους κέρδισαν τις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 8 Μαΐου.
Στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, που διεξήχθη την ίδια ημέρα με τις βουλευτικές εκλογές, η υποψήφια της δεξιάς Γκόρντανα Σιλιανόφσκα-Ντάβκοβα, υποστηριζόμενη από το VMRO-DPMNE , κέρδισε με μεγάλη διαφορά.
Η 70χρονη καθηγήτρια νομικής Σιλιάνόφσκα-Ντάβκοβα, η οποία εξελέγη στο συμβολικά σημαντικό προεδρικό αξίωμα λαμβάνοντας το 62% των έγκυρων ψήφων έναντι του σοσιαλδημοκρατικού αντιπάλου της, είχε επίσης την τιμή να γίνει η πρώτη γυναίκα αρχηγός κράτους της χώρας.
Ψήφισαν περίπου ένα εκατομμύριο – συμμετοχή 46%
Στις εκλογές, στις οποίες ψήφισαν περίπου ένα εκατομμύριο ψηφοφόροι και το ποσοστό συμμετοχής ήταν μόνο 46 τοις εκατό (το νόμιμο όριο είναι 40 τοις εκατό), η συμμαχία VMRO-DPMNE συγκέντρωσε το 43 τοις εκατό των έγκυρων ψήφων και έχασε ελάχιστα την απόλυτη πλειοψηφία με 58 έδρες το 120μελές κοινοβούλιο.
Από την άλλη πλευρά, η συμμαχία κομμάτων που ονομάζεται «Για το μέλλον της Ευρώπης», με επικεφαλής το κυβερνών σοσιαλδημοκρατικό SDSM, γνώρισε μεγάλη ήττα και κατάφερε να κερδίσει μόνο 18 έδρες, χάνοντας 28. Για να σχηματίσει κυβέρνηση το VMRO-DPMNE, θα χρειαστεί να συνεργαστεί με ένα από τα μικρότερα κόμματα του κοινοβουλίου.
Λεπτές εθνοτικές ισορροπίες στα Σκόπια
Στα Σκόπια στα οποία διεξήχθη ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Σλάβων και Αλβανών το 2001, τα σλαβικά κόμματα που ήρθαν στην εξουσία σύμφωνα με άγραφους πολιτικούς κανόνες πρέπει να πάρουν ως μικρότερο εταίρο ένα αλβανικό κόμμα.
Σε προηγούμενους συνασπισμούς, αυτό ήταν πάντα το κόμμα DUI (Δημοκρατική Ένωση για Ενσωμάτωση) του Αλί Αχμέτι.
Δεν είναι μυστικό ότι ο Αλί Αχμέτι, πρώην διοικητής του UÇK (Απελευθερωτικός Στρατός του Κοσσυφοπεδίου) που πολέμησε τόσο στον πόλεμο του Κοσσυφοπεδίου όσο και στον εμφύλιο πόλεμο των Σκοπίων, εξακολουθεί να έχει υπό τις διαταγές του ένοπλους μαχητές.
Σε προηγούμενους συνασπισμούς, τόσο το VMRO όσο και το SDSM σχημάτισαν κυβερνήσεις με το DUI στο πλευρό τους.
Αυτός είναι ο συντομότερος δρόμος προς την πολιτική σταθερότητα στα Σκοπια, η οποία βασίζεται σε πολύ εύθραυστες εθνοτικές ισορροπίες.
Ωστόσο, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας των τελευταίων εκλογών, ο ηγέτης του VMRO-DPMNE Χρίστιαν Μίτσκοσκι επέκρινε τον αντίπαλο του SDSM για την πώληση της χώρας στη Βουλγαρία και τη διαφθορά, και άσκησε την ίδια κριτική στο DUI και δήλωσε κατηγορηματικά ότι δεν θα σχηματίσει κυβέρνηση με αυτά τα κόμματα.
Για το λόγο αυτό, ο Μίτσκοσκι δεν έχει άλλη επιλογή από το να συνεργαστεί με μια ομάδα αλβανικών κομμάτων που ονομάζεται VLEN, που ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί την αλβανική εθνότητα όπως το DUI, αλλά είναι πολύ πιο αδύναμο και δεν έχει μαχητική πτυχή, προκειμένου να σχηματίσει κυβέρνηση.
Ο Μίτσκοσκι ανακοίνωσε επίσης ότι η επιλογή του ήταν η VLEN. Αλλά είναι άγνωστο πόσο ισχυρά θα είναι τα θεμέλια μιας κυβέρνησης στην οποία θα αποκλειστεί το DUI.
Η Συμφωνία των Πρεσπών
Σύμφωνα με τη Συμφωνία των Πρεσπών (λόγω των λιμνών Πρεσπών, που βρίσκεται μεταξύ Ελλάδας και Σκοπίων, κοντά στο Μοναστήρι) που υπέγραψαν ο Έλληνας πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας (ΣΥΡΙΖΑ) και ο πρωθυπουργός των Σκοπίων, Ζόραν Ζάεφ (SDSM) το 2018, έπειτα από μακρές διαπραγματεύσεις υπό την επίβλεψη του ΟΗΕ για τη «λύση πολιτικών προβλημάτων» μεταξύ των δύο χωρών.
Ως αποτέλεσμα, επετεύχθη συμφωνία.
Υπάρχουν έντονες προσπάθειες της ΕΕ και των ΗΠΑ πίσω από τις Πρέσπες.
Η Ελλάδα είχε αντιταχθεί στη χρήση του ονόματος «Μακεδονία» από τη χώρα από την ανεξαρτησία της, με το σκεπτικό ότι ανήκε στη δική της ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά και ζήτησε να αλλάξει.
Παλαιότερα, ασκώντας πιέσεις, είχε αλλάξει την πρώτη σημαία της Μακεδονίας, η οποία έφερε το σύμβολο του «Ήλιου της Βεργίνας», που κοσμούσε τους τάφους των Μακεδόνων Βασιλέων κοντά στην πόλη Βεργίνα στη βόρεια Ελλάδα.
Η Ελλάδα εμπόδιζε τις διαδικασίες των Σκοπίων στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, επικαλούμενη το ζήτημα της ονομασίας, και επέδειξε μια επικίνδυνη στάση που θα διατάραζε τη σταθερότητα αυτής της μικρής χώρας που βασίζεται σε λεπτές εθνοτικές ισορροπίες.
Γιατί για την αλβανική κοινότητα, που αποτελεί το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας , αυτό που είχε σημασία δεν ήταν το όνομα της χώρας, αλλά η ένταξη στις διαδικασίες του ΝΑΤΟ και της ΕΕ μαζί με την Αλβανία.
Η στάση της Ελλάδας υποστηρίχθηκε άνευ όρων από την ΕΕ λόγω αλληλεγγύης εντός του οργανισμού και στο ΝΑΤΟ, όπου οι ΗΠΑ είχαν επιρροή, αυτή η στάση δεν εισακούστηκε λόγω του δικαιώματος βέτο της Ελλάδας.
Η Τουρκία ήταν η μόνη χώρα του ΝΑΤΟ που αντιτάχθηκε ανοιχτά στην Ελλάδα σε αυτό το θέμα.
Η ένσταση της Τουρκίας θα μπορούσε να καταγραφεί μόνο ως υποσημείωση στα έγγραφα. Τότε, τα Σκόπια μπορούσαν να εκπροσωπούνται μόνο σε διεθνείς συναντήσεις με το αρτικόλεξο FYROM (Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας) αντί για το συνταγματικό της όνομα.
Αν και αυτή η κατάσταση ήταν μια από τις μεγαλύτερες προσβολές που θα μπορούσαν να γίνουν σε ένα κυρίαρχο κράτος, κανένας υπέρ της ‘Μακεδονίας’, εκτός από την Τουρκία, δεν ήθελε να υψώσει φωνή για να μην ανταγωνιστεί την Ελλάδα και την ΕΕ.
Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών, ο ηγέτης των σοσιαλδημοκρατών Ζάεφ υπέβαλε την αλλαγή της συνταγματικής ονομασίας της χώρας για δημόσια έγκριση σε δημοψήφισμα.
Αν και το νεο όνομα έγινε αποδεκτό από την πλειοψηφία στο δημοψήφισμα, το ποσοστό συμμετοχής παρέμεινε κάτω από το 50 τοις εκατό.
Το εθνικιστικό VMRO-DPMNE δεν αποδέχτηκε ποτέ την αλλαγή ονόματος, η οποία εγκρίθηκε στο κοινοβούλιο, με το επιχείρημα ότι δεν μπορούσε να θεωρηθεί νόμιμη λόγω του χαμηλού ποσοστού συμμετοχής στο δημοψήφισμα.
Από την άλλη πλευρά, η συμβιβαστική φόρμουλα δεν βρήκε ποτέ την εύνοια των εθνικιστών στην Ελλάδα γιατί εξακολουθούσε να περιλαμβάνει το όνομα «Μακεδονία».
Γι’ αυτό ο Τσίπρας κατηγορήθηκε από το εθνικιστικό τμήμα ότι πούλησε την ιστορία και τις εθνικές αξίες της χώρας.
*Arslan Hakan Okçal -πρώην πρέσβης, μέλος του Ankara Policy Center, μιας δεξαμενής σκέψης που διεξάγει έρευνες, δημοσιεύσεις και εκπαίδευση στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.
—