“H μεγαλύτερη επιτυχία για έναν δάσκαλο είναι να μπορεί να πει”τα παιδιά δουλεύουν σαν να μην υπάρχω”: Σαν σήμερα, 6 Μαίου 1952,πεθαίνει η Μαρία Μοντεσσόρι,Ιταλίδα γιατρός και παιδαγωγός, εμπνεύστρια της παιδαγωγικής μεθόδου που φέρει το όνομά της.
Γεννήθηκε το 1870,στο Κιαραβάλε της Ανκόνα. Κατάφερε να εισαχθεί στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Ρώμης. Από τις αρχές τις φοίτησης της στην Ιατρική, δέχτηκε έντονη κριτική από τους συμφοιτητές όσο και καθηγητές της εξαιτίας του φύλου της.
Η κριτική αυτή θα εξαλειφθεί με τις άριστες επιδόσεις της, ενώ αναγκάζεται να παρακολουθεί μόνη της ορισμένα μαθήματα, καθώς θεωρούνταν ακατάλληλο για γυναίκα να εξετάζει γυμνά πτώματα με άντρες συμφοιτητές της.
Θα αποσπάσει ακαδημαϊκό βραβείο -μόλις από το πρώτο χρόνο των σπουδών της-και το 1897 θα ξεκινήσει την πρακτική της σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.
Από το 1891, θα δουλέψει με παιδιά που αντιμετώπιζαν αναπηρίες, ασθένειες και προβλήματα νοητικής υστέρησης. Το 1896, ολοκληρώνει τις σπουδές της στην παιδιατρική και ψυχολογία και θα είναι η πρώτη γυναίκα με πτυχίο Ιατρικής από Iταλικό πανεπιστήμιο. Το 1900, διορίζεται καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης.
Το 1906,θα προσκληθεί σε μια πολύ φτωχή περιοχή της Ρώμης, το Σαν Λορέντζο, για να αναλάβει την εκπαίδευση των παιδιών. Θα ανοίξει το πρώτο “Σπίτι των παιδιών”, εφαρμόζοντας τους εκπαιδευτικούς τρόπους της σε εγκαταλειμμένα παιδιά η παιδιά φτωχών οικογενειών που δεν είχαν ούτε τη στοιχειώδη μόρφωση.
Εκεί, θα επικεντρωθεί στην διδασκαλία μέσω εποπτικών μέσων, τα οποία θα είναι δικής της κατασκευής. Σε λίγο, οι μαθητές της άλλαξαν εντελώς τους τρόπους τους, ενώ κατάφεραν να μάθουν να γράφουν, να διαβάζουν και να συνεργάζονται μεταξύ τους.
Με την μέθοδο της Μοντεσσόρι, ο παιδαγωγός παρατηρεί, επιβλέπει και γνωρίζει εις βάθος το παιδί. Δεν σηκώνει ποτέ τον τόνο της φωνής του, δεν τρομοκρατεί το παιδί και δεν το θέτει ποτέ σε κατώτερη θέση με τιμωρίες που το εκθέτουν.Οργανώνει το υλικό με το οποίο θα ασχοληθούν τα παιδιά, θέτει κανόνες και συμμετέχει μαζί τους στις δραστηριότητες, χωρίς ποτέ να είναι παρεμβατικός.
H μέθοδος της Μοντεσσόρι αναγνωρίστηκε αρχικά στην Ιταλία και έπειτα σε πολλές άλλες χώρες, όπως στην Ισπανία. Το 1924, η δικτατορία έκλεισε το πρότυπο σχολείο της στην Βαρκελώνη.
Η αντίληψη της για την παιδαγωγική ως “επιστήμη πάνω απο την πολιτική” οδήγησε την Μοντεσσόρι σε μια δεκάχρονη συνεργασία με το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι, το οποίο αρχικά προσπάθησε να εκμεταλλευτεί το σύστημα της.
Οι αυταπάτες κατέρρευσαν την δεκαετία του 1930, όταν οι φασίστες προσπάθησαν να επιβάλλουν την φασιστική ιδεολογία (όρκους κλπ) στα σχολεία της. Η ίδια δεν είχε πολιτική δράση αλλά υπεράσπιζε την ειρήνη, ενώ αρνήθηκε την επιβολή φασιστικών όρκων στους μαθητές.
Ο Μουσολίνι δεν την χρειαζόταν πια. Η άρνηση της να υιοθετήσει την φασιστική ιδεολογία οδήγησε τους φασίστες στο να την βάλουν σε περιορισμό και παρακολούθηση τo 1932. Το 1933, ο Μουσολίνι κλείνει όλα τα σχολεία της και λίγο μετά τα βιβλία της και η διδασκαλία της απαγορεύονται (και στην ναζιστική Γερμανία). Οι φασίστες καίνε τα βιβλία της στην πυρά.
Το 1934, αναγκάζεται να εγκαταλείψει την Ιταλία και να εξοριστεί στην Ισπανία. Η δημοκρατική Ισπανική κυβέρνηση θα υποστηρίξει το σύστημα της, όμως, μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου, δεν θα μπορέσει να μείνει ούτε εκεί. Θα μετακομίσει στην Ολλανδία, από την οποία θα φύγει με προορισμό την Ινδία.
Στην Ιταλία θα επιστρέψει το 1947. Δύο χρόνια αργότερα, θα επιστρέψει στην Ολλανδία, όπου θα μείνει μέχρι το τέλος της ζωής της, το 1952.
Η Μοντεσσόρι άφησε μια ξεχωριστή παρακαταθήκη στην παιδαγωγική. Ο τρόπος της, έθεσε στο επίκεντρο την ελευθερία έκφρασης του παιδιού. Ακολούθησε ριζοσπαστικές προτάσεις για την εποχή, ενθάρρυνε μεικτές τάξεις διαφορετικών ηλικιακών ομάδων, θεμελίωσε την αξία της ομαδικότητας των μαθητών και απέρριψε κάθε είδους βαθμολογική αξιολόγηση. Προτάθηκε τρεις φορές για Νόμπελ Ειρήνης.
Η πορεία της είναι και ένα παράδειγμα για το ότι ακόμα και οι πιο ριζοσπαστικές προτάσεις, αν (νομίζουν ότι) αναπτύσσονται-“έξω” απο την κοινωνία και πολιτική, μπορεί να οδηγήσουν σε ανοχή και αυταπάτες για τις πιο αντιδραστικές αστικές ιδεολογίες, πριν γίνουν θύμα τους.
Πηγές: “Μαρία Μοντεσσόρι: Η σπουδαία γυναίκα που άλλαξε την παιδαγωγική επιστήμη”,Σ.Λαμπρινή, “Μοντεσσόρι, γιατί όχι;”, Δίκτυο Κριτικής στην Εκπαίδευση,”Who Was Maria Montessori?”,American Montessori Society,”The Montessori Method:The Origins of Educational Innovation” G.L.Gutek