*Γράφει ο Αθανάσιος Μπίντας
Στις ανασκαφές που έκανε ο Γάλλος αρχαιολόγος «Leon Heuzey» την δεκαετία του 1850 ανακάλυψε έναν περίφημο Μακεδονικό τάφο στην περιοχή του Κορινού και τον δημοσίευσε το 1876 στο βιβλίο του «Mission Archelogique de Macedoine» με σχέδια του αρχιτέκτονα «Honore Daumet», ο οποίος συμμετείχε στην αποστολή. Έκτοτε ο τάφος εγκαταλείφθηκε και με τον καιρό επιχωματώθηκε σε μεγάλο μέρος.
Τα τελευταία χρόνια ο αρχαιολόγος Ματθαίος Μπέσιος τον ανέσκαψε εκ νέου και τον επιμελήθηκε για να γίνει επισκέψιμος (1997).
Πρόκειται για τον μεγαλύτερο Μακεδονικό τάφο που βρέθηκε μέχρι σήμερα. Έχει μήκος 22 μέτρα. Είναι ο μοναδικός τριθάλαμος Μακεδονικός τάφος και είναι προσβάσιμος από έναν πομπικό διάδρομο στην πρόσοψη του οποίου σώζονται τα θεμέλια ενός Τελεστηρίου. Πάνω από το ταφικό μνημείο υπάρχει μεγαλοπρεπής ευμεγέθης Τύμβος.
Τελευταία ο καθηγητής Αθανάσιος Μπίντας σε σχετική του έρευνα την οποία εκπόνησε βασιζόμενος σε μελέτη του Αμερικανού καθηγητή «Charles Edson (Harvard Studies in Classical Philology, 1948)» ταυτοποίησε τον τάφο με την τελευταία κατοικία της μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ολυμπιάδος.
Ο καθηγητής Μπίντας στήριξε την άποψή του σε ιστορικές πηγές, στα κτερίσματα, τα οποία ο «Heuzey» μετέφερε στο Μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι, και σε τρεις επιτύμβιες επιγραφές, οι οποίες αναφέρονται στην βασιλική οικογένεια των Αιακιδών της Ηπείρου, συγγενείς της Ολυμπιάδος. Η μία από τις τρεις μνημονεύει συγκεκριμένα τον Τύμβο της Ολυμπιάδος ο οποίος βρίσκεται απέναντι από τον τάφο του Νεοπτόλεμου. Τις επιτύμβιες αυτές επιγραφές δημοσίευσε πρώτος ο έφορος Μακεδονίας Γ.Π. Οικονόμου στο βιβλίο του «Επιγραφαί της Μακεδονίας, 1915». Καταλυτική ήταν η ερμηνεία αυτών των επιτύμβιων επιγραφών από τον Αυστριακό επιγραφολόγο καθηγητή «Adolf Wilhelm».
Ο Αρχαίος ιστορικός Διόδωρος ο Σικελιώτης στο έργο του «Ιστορική Βιβλιοθήκη» καταγράφει λεπτομερώς το τέλος της Ολυμπιάδος στην Πύδνα την Άνοιξη του 316 π.Χ. Ο Κάσσανδρος αφού την δολοφόνησε κάτω από δραματικές συνθήκες την έθαψε μακριά από την Πύδνα προφανώς κοντά στα κτήματα των Αιακιδών στην περιοχή του σημερινού Κορινού σε τάφος άσημο, δηλαδή χωρίς σήμα αναγνωριστικό, λόγω του μίσους που έτρεφε για τον Μεγ. Αλέξανδρο και την οικογένειά του.
Μία γενιά αργότερα ο βασιλιάς της Ηπείρου ο Πύρρος, ανεψιός της Ολυμπιάδος ολοκλήρωσε το μνημείο της θείας του στην μορφή που έχει σήμερα, όταν κατέλαβε την Μακεδονία και έγινε βασιλιάς της το 288 π.Χ.
Είναι γνωστό πως η Ολυμπιάδα ήταν μυημένη στα Ορφικά, Βακχικά Μυστήρια, θεοποιήθηκε μετά τον θάνατό της και λατρεύτηκε ως θεά τους κατοπινούς αιώνες. Έτσι δικαιολογείται το Τελεστήριο μπροστά στην είσοδο του τάφους της. *
* Οι πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο του καθηγητή Αθανασίου Μπίντα «Ο Τάφος της Ολυμπιάδος – Η Αποκάλυψη».
ΤΥΜΒΟΣ ΚΟΡΙΝΟΥ
ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑΣ
Την Άνοιξη του έτους 316 π.Χ. ύστερα από δραματική επτάμηνη πολιορκία της Πύδνας η Ολυμπιάδα, σύζυγος του Φιλίππου Β, παραδόθηκε στον Κάσσανδρο ο οποίος την δίκασε ως ιερόσυλη και εχθρά της πατρίδας σε μία δίκη παρωδία χωρίς να της δώσει το δικαίωμα να απολογηθεί1. Στην συνέχεια την θανάτωσε και την έθαψε μακριά από τον αστικό ιστό της Πύδνας σε υποβαθμισμένη2 περιοχή ή πιθανώς οι συγγενείς της Αιακίδες εταίροι της άρχουσας τάξης την έθαψαν κοντά στα κτήματά τους στην περιοχή του σημερινού Κορινού Πιερίας. Ήταν γνωστό το μίσος του Κασσάνδρου για τον Αλέξανδρο το γιό της Ολυμπιάδας και όλους τους Αργεάδες κληρονόμους του θρόνου της Μακεδονίας γεγονός που αποδείχτηκε μεταγενέστερα αφού ο Κάσσανδρος συνετέλεσε στις δολοφονίες τους άμεσα ή έμμεσα3.
Ο σημαντικότερος τάφος της περιοχής, ο Τύμβος του Κορινού, βρίσκεται στον ευρύτερο αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Πύδνας και είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος Μακεδονικός τάφος που βρέθηκε μέχρι σήμερα4. Το μέγεθός του και μόνο μας αναγκάζει να δεχτούμε πως ανήκει σε κάποια πολύ σπουδαία προσωπικότητα του τέλους του 4ου αιώνα π.Χ., σε
βασιλιά ή μέλος βασιλικής οικογένειας. Ο τάφος στον μεγάλο τύμβο του Κορινού, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, χρονολογείται στο τέλος του 4ου π. Χ. αιώνα. Η Ολυμπιάδα δολοφονήθηκε την Άνοιξη του 316 π.Χ5.
Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό που επιβεβαιώνει τα τελικά μας συμπεράσματα είναι ότι πρόκειται για γυναικεία ταφή6. Είναι γνωστό πως οι γυναίκες θάβονταν με το κεφάλι προς την Ανατολή. Στον νεκρικό θάλαμο της Ολυμπιάδας η μαρμάρινη θήκη πάνω στην οποία είχε τοποθετηθεί το οστεοδόχο σκεύος βρίσκεται ανατολικά.
Πάνω στον τάφο, σε επίπεδη περιοχή του κάμπου, είχε κατασκευαστεί και υπάρχει μέχρι σήμερα τεράστιος επιχωματωμένος τύμβος με υπερβολική ποσότητα από χώμα που μεταφέρθηκε για το σκοπό αυτό. Τύμβος τέτοιων διαστάσεων υψώνονταν μόνο σε ταφή βασιλέων, εξέχοντα μέλη βασιλικής οικογένειας, ή πολυάνδρεια7. Το μέγεθός το τύμβου του Κορινού ισχυροποιεί την άποψη πως ο ένοικος του υποκείμενου τάφου ήταν εξαιρετικά σπουδαία προσωπικότητα.
Το μήκος του ταφικού συμπλέγματος κάτω από τον τύμβο είναι 22 μέτρα (χάριν σύγκρισης σημειώνω πως ο λεγόμενος τάφος του βασιλιά Φιλίππου στις Αιγές έχει μήκος 9,50 μέτρων).
Για ποια προσωπικότητα θα μπορούσε να κατασκευαστεί ένα τόσου τεραστίου μεγέθους ιδιότυπο μνημείο παρά για την μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου;
Ένα επιπρόσθετο στοιχείο, το οποίο ενισχύει την άποψη πως η νεκρή ήταν σημαντική προσωπικότητα με ιδιότητες και θεσμικό ρόλο όχι απλού ανθρώπου είναι η σπάνια δομική κατασκευή του τάφου με τρεις θαλάμους. Είναι ο μοναδικός τριθάλαμος μακεδονικός τάφος που βρέθηκε μέχρι σήμερα. Ποιος ο λόγος να κατασκευαστεί τριθάλαμος μνημειακός τάφος για μία μη σημαντική προσωπικότητα; Μορφικά αλλά μκροτέρων διαστάσεων, ο τάφος στον τύμβο του Κορινού είναι όμοιος με τον τάφο που ανέσκαψε στην όαση Σίουα της Αιγύπτου στον Ιερό Άμμωνα Δία η αρχαιολόγος Λιάνα Σουβαλτζή, ο οποίος κατά την άποψή της ανήκει στον Μέγα Αλέξανδρο.
Στην πρόσοψη του πομπικού διαδρόμου του τάφου υπάρχουν οικοδομικά υπολείμματα (θεμελίων;) προφανώς ενός τελεστηρίου με προορισμό τις λατρευτικές ανάγκες προς τιμήν της νεκρής διότι είναι γνωστό πως η Ολυμπιάδα λατρεύτηκε ως θεά μετά τον θάνατό της9.
Από τις «3D» φωτογραφίες που εμφάνισε και επεξεργάστηκε η εταιρία «GEOKAT» προκύπτει πως ο τάφος της Ολυμπιάδας κατασκευάστηκε σε δύο χρονικές φάσεις10. Την ίδια άποψη υποστηρίζει και ο ανασκαφέας του τάφου Ματθαίος Μπέσιος, ο οποίος επιμελήθηκε και συντήρησε τον τάφο ώστε να καταστεί επισκέψιμος11. Προφανώς στον αρχικό διθάλαμο τάφο ο Αιακίδης Πύρρος και ανεψιός της Ολυμπιάδας, όταν πήρε το θρόνο της Μακεδονίας, κατασκεύασε το υπόλοιπο μνημείο προσθέτοντας έναν επιπλέον θάλαμο, τον πομπικό διάδρομο και το τελεστήριο (288-284 π.Χ.)12. Γεννάται εδώ το εύλογο ερώτημα. Ποιος ο λόγος να ξανασχοληθούν με τον τάφο και να τον επεκτείνουν, όταν γνωρίζουμε πως μόνο οι άνδρες είχαν το προνόμιο της λαμπρής ταφής; Πόσο σπουδαία ήταν η νεκρή γυναίκα για να έχει τέτοιο τάφο; Νομίζω πως η απάντηση είναι το ίδιο ευνόητη. Ο ξένος (Ηπειρώτης) Αιακίδης Πύρρος γενόμενος βασιλιάς της Μακεδονίας κάτω από δραματικές συνθήκες θα επιθυμούσε από πολιτική σκοπιμότητα να γοητεύσει τους Μακεδόνες (αφού είχε ήδη εκλείψει η μισητή γεννιά του Κασσάνδρου) αποκαθιστώντας την μνήμη των προκατόχων Αργεαδών-Τημενιδών (Φίλιππου -Αλέξανδρου) στο πρόσωπο της θείας του και μητέρας του μεγάλου στρατηλάτη και καύχημα των Μακεδόνων και Ηπειρωτών13.
Ο τάφος της Ολυμπιάδας χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου π.Χ. αιώνα14. Το ίδιο και ο παρακείμενος «τάφος του Νεοπτολέμου», ο οποίος σκοτώθηκε σε δραματική μονομαχία το 321 π.Χ. από τον στρατηγό Ευμένη κατά τις διαμάχες και συγκρούσεις των στρατηγών μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου15. Η σωρός του Νεοπτολέμου μεταφέρθηκε και θάφτηκε σε εντυπωσιακό ταφικό μνήμα στα κτήματα των Αιακιδών στην περιοχή Κορινού Πιερίας16, καθόσον υπήρξε σύμμαχος του τοποτηρητή του Μακεδονικού θρόνου του Αντίπατρου στις διαμάχες των στρατηγών για την διαδοχή. Κατά το τέλος του 4ου π.Χ. αιώνα και αργότερα κατά τον 3ο και 2ο π.Χ. αιώνα αναπτύχθηκε στην περιοχή γύρω από τον τύμβο της Ολυμπιάδας και του Νεοπτολέμου νεκροταφείο όπου θάβονται οι πλούσιοι Πυδναίοι17. Ο πλούτος των κτερισμάτων των τάφων αυτών δηλώνει πως οι νεκροί ανήκαν στην άρχουσα τάξη των ευγενών οικογενειών. Ποιος ο λόγος οι πλούσιοι αυτοί
Πυδναίοι να θάβονται 7-8 χιλιόμετρα μακριά από την Πύδνα; Εξάλλου δεν έχουμε αξιόλογο ή πολυάνθρωπο οικισμό κοντά που να δικαιολογεί την ύπαρξη τόσο πλουσίων τάφων18. Γνωρίζουμε από τις πρόσφατες ανασκαφές που διενήργησε στην ευρύτερη περιοχή της Πύδνας ο αρχαιολόγος Ματθαίος Μπέσιος πως δίπλα ή και σε μικρή απόσταση από την πόλη της Πύδνας υπήρχαν και άλλα νεκροταφεία19. Η απάντηση είναι απλή: οι πλούσιοι Πυδναίοι του 3ου και 2ου π.Χ. αιώνα προτιμούσαν να θάβουν τους αγαπημένους τους νεκρούς δίπλα στους τάφους της σεβαστής θεοποιημένης βασίλισσας και του διάσημου Αιακίδη στρατηγού
Νεοπτόλεμου20.
Καταλυτική επιβεβαίωση πως ο τύμβος του Κορινού φιλοξενεί τον τάφο της Ολυμπιάδας είναι οι τρεις επιτάφιες επιγραφές21 που ανακαλύφθηκαν στην περιοχή και «μιλούν» για τους Αιακίδες (συγγενείς της Ολυμπιάδας) που προφανώς κατοικούσαν στα περίχωρα της Πύδνας
και συνεπώς θάβονταν στην περιοχή.
Μια από τις τρεις επιτάφιες επιγραφές αναφέρει συγκεκριμένα το μνήμα του Νεοπτολέμου που βρίσκεται «απέναντι από τον τύμβο της Ολυμπιάδας»22. Η διατύπωση του επιγράμματος μας δίνει την εντύπωση ότι ανάμεσα από τους δύο τάφους (τους μεγάλους τύμβους) διέρχονταν μεγάλος κεντρικός πολυσύχναστος δρόμος23. Την αποκατάσταση της επιγραφής επιμελήθηκε ο Αυστριακός καθηγητής επιγραφολογίας «Adolf Wilhelm24».
Την δεκαετία του 1850 ο Γάλλος αρχαιολόγος «Leon Heuzey25» και ο αρχιτέκτονας «Honore Daumet» ανέσκαψαν τον τάφο της Ολυμπιάδας και αποκόλλησαν την μαρμάρινη πρόσοψη της νεκρικής κλίνης (βρίσκεται τώρα στο Μουσείο του Λούβρου) στην οποία απεικονίζεται ανάγλυφος ο «οικουρός» μολοττικός κύων «Τρίακος», ο Ελληνικός ποιμενικός φύλακας του παλατιού. Γνωρίζουμε πως ο «Τρίακος» ήταν δώρο του βασιλιά της Παιονίας στον Αλέξανδρο. Είναι επίσης γνωστό πως ο Πύρρος χρησιμοποιούσε μολοττικούς σκύλους ακόμα και στους πολέμους26.
Ο τάφος της Ολυμπιάδας συλήθηκε κατά την αρχαιότητα. Οι αρχαιοκάπηλοι δεν θεώρησαν πολύτιμο το τελετουργικό λυχνάρι της νεκρής βασίλισσας και το άφησαν. Στις ανασκαφές της δεκαετίας του 1850 το βρήκε ο «Heuzey» μέσα στα χώματα που είχαν κατακλύσει το νεκρικό θάλαμο27. Το μετέφερε στο μουσείο του Λούβρου μαζί με μία από τις δύο μαρμάρινες θύρες των νεκρικών θαλάμων και την ανάγλυφη μαρμάρινη πρόσοψη της νεκρικής κλίνης που παριστάνει τον μολοττικό κύνα28. Σχετικά με το λυχνάρι αυτό πιστεύεται ότι πρόκειται για προσωπικό σκεύος29 που χρησιμοποιούσε η Ολυμπιάδα κατά τις ιερές νυχτερινές τελετές των Θεσμοφορίων ή κατά τα Ορφικά-Διονυσιακά δρώμενα που ήταν διαδεδομένα στην Μακεδονία από αρχαιοτάτους χρόνους30. Είναι γνωστό πως η Ολυμπιάδα ήταν μυημένη «βάκχη» στα Ορφικά-Διονυσιακά Μυστήρια31.
Ο «Heuzey» δεν κατάφερε να αποκολλήσει την μαρμάρινη πρόσοψη της νεκρικής θήκης, που ήταν προσαρτημένη κάθετα στην νεκρική κλίνη όπου είχε τοποθετηθεί το σκεύος με τα οστά ή την τέφρα της νεκρής και βρίσκεται ακόμα στον κύριο νεκρικό θάλαμο32. Στην πρόσοψη αυτής της θήκης υπάρχει ανάγλυφος ο δράκοντας (ο Άμμων Δίας ως φίδι)33. Είναι ευρύτατα γνωστοί στους αρχαίους συγγραφείς οι θρύλοι πως ο θεός Άμμων Δίας επισκεπτόταν τις νύχτες την Ολυμπιάδα, η οποία διέδιδε πως από αυτόν γέννησε τον Αλέξανδρο34. Για την εποχή εκείνη ήταν απόλυτα φυσιολογικό για τους απογόνους της Ολυμπιάδας και εν προκειμένω για τον Πύρρο τον ανεψιό της να φιλοτεχνήσει τον δράκοντα θεό Άμμωνα στον τάφο για να την συνοδεύει στην μεταθανάτια ζωή. Εξάλλου οι βασιλείς προέβαλαν αυτού του είδους την συγγένεια τους με τους θεούς χάριν πολιτικής σκοπιμότητας35.
Η λιτή και ταυτόχρονα μεγαλοπρεπής κατασκευή του τάφου με τα δύο σημαίνοντα χρώματα στα επιχρίσματα των δύο προθαλάμων, το βασιλικό πορφυρό και το κίτρινο της ιερότητας και της ιεροσύνης, προσαυξάνουν την πεποίθηση πως η νεκρή ήταν μυημένη στα Μυστήρια36. Οι ορφιστές ακολουθούσαν ζωή με αυστηρούς κανόνες, με απλότητα και λιτή διαβίωση. Συνεπώς δεν υπάρχουν στον τάφο της Ολυμπιάδας ζωγραφικές παραστάσεις κοσμικού χαρακτήρα37.
Το πολυτελές – για τάφο – μωσαϊκό δάπεδο του πομπικού διαδρόμου είναι δαπανηρή κατασκευή, η οποία προδιαθέτει τον επισκέπτη ότι εισέρχεται σε ανακτορική κατοικία. Είναι μια ξεχωριστή κατασκευή, η οποία συναντάται μόνο σε βασιλικές κατασκευές. Την μεγαλοπρεπή ανακτορική ατμόσφαιρα συμπληρώνουν οι τοίχοι του πομπικού διαδρόμου, οι οποίοι είναι επιχρισμένοι με κονίαμα απομίμησης ορθομαρμάρωσης. Ο καλλιτεχνικά επιμελημένος πομπικός διάδρομος δηλώνει τον λατρευτικό χαρακτήρα του χώρου, αλλά και την σπουδαιότητα της νεκρής.
Στην φάση της δεύτερης κατασκευαστικής επέμβασης στον τάφο, υπήρχε αρκετός χρόνος διαθέσιμος στους τεχνίτες για λεπτομερή επιμέλεια κυρίως του πομπικού διαδρόμου αφού η ταφή της νεκρής είχε προηγηθεί κατά μια γεννιά. Γι αυτό υπάρχουν γλυπτά για την κατασκευή των οποίων απαιτείται εύλογος χρόνος, στοιχεία που δεν υπάρχουν σε τάφους
που γίνονται με συνοπτικές διαδικασίες38.
Από την επιγραφή επιτυμβίου της περιοχής που δημοσίευσε το 1915 ο τότε έφορος αρχαιοτήτων της Μακεδονίας Γεώργιος Οικονόμου39 την οποία μελέτησε και αποκατέστησε ο Αυστριακός καθηγητής επιγραφολογίας «Adolf Wilhelm40» προκύπτει πως ο τύμβος της Ολυμπιάδας βρισκόταν απέναντι από το μνήμα του Νεοπτολέμου ενώ ανάμεσά τους περνούσε η αρχαία οδική αρτηρία41. Από τις πρόσφατες ανασκαφές κατά την κατασκευή του σύγχρονου αυτοκινητόδρομου ανακαλύφθηκε πως στο σημείο ακριβώς ανάμεσα στους δύο τύμβους η αρχαία οδική αρτηρία συμπίπτει απόλυτα με τον νέο αυτοκινητόδρομο42.
Στον απέναντι, επίσης μνημειακό, τάφο κάτω από τον τύμβο πάντα κατά την επιγραφή, στον τάφο του «Αιακίδη Νεοπτολέμου» βρέθηκαν εκτός των περικνημίδων του στρατηγού, ανάγλυφες περίτεχνες ελεφαντοστέϊνες μορφές της οικογένειας του νεκρού, οι οποίες κοσμούσαν την ξύλινη νεκρική κλίνη του στρατηγού και θείου του Μεγάλου Αλεξάνδρου43.
Η μία από τις τέσσερις μορφές, κατά τον ανασκαφέα του τάφου Ματθαίο Μπέσιο, εικονίζει τον Μέγα Αλέξανδρο44. Σε ανάλογες βασιλικές ταφές βρίσκουμε ομότεχνες μορφές συγγενών του νεκρού (Βεργίνα – βασιλικοί τάφοι). Πάντως η παρουσία ενός ακόμα μνημειακού τάφου με τύμβο όπως και οι επιτύμβιες επιγραφές που δημοσίευσε ο Γ. Οικονόμου45 ενισχύουν την άποψή μας πως βρισκόμαστε σε νεκροταφείο Αιακιδών συγγενών της Ολυμπιάδας και του Μεγάλου Αλεξάνδρου46. Σημειωτέον ότι ο τύμβος με τον μνημειακό τάφο του Νεοπτολέμου προϋπήρχε στην περιοχή 6 χρόνια νωρίτερα από τον θάνατο της Ολυμπιάδας αφού ο στρατηγός Νεοπτόλεμος σκοτώθηκε το έτος 32147 π.Χ. και η Ολυμπιάδα το έτος 316 π.Χ. Η επιλογή της θέσης για την ταφή της Ολυμπιάδας προφανώς δηλώνει μια άρρηκτη και σημαίνουσα σχέση των δύο νεκρών.
Από τις επιγραφές των τριών επιτυμβίων, από τις ιστορικές μαρτυρίες, από τα κτερίσματα και από τα συμπεράσματα των ανασκαφών του Ματθαίου Μπέσιου καταλήγουμε με βεβαιότητα πως ο μεγάλος τύμβος στον Κορινό Πιερίας ταυτίζεται με την τελευταία αιώνια κατοικία της Ολυμπιάδας όπως και ο παρακείμενος τύμβος με τον τάφο του στρατηγού Νεοπτόλεμου.
Οι δύο τύμβοι με τους τάφους καλύπτουν όλες τις προδιαγραφές και τις επιστημονικές βεβαιότητες που τεκμηριώνονται από αρχαίες πηγές, κτερίσματα και ταφικές επιγραφές.
1 Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, ΙΘ, 35
«Παρά πᾶσι τοῖς Ἕλλησι κοινός νόμος ἐστίν ἀτάφους ῥίπτεσθα τούς ἱερόσυλους (Διοδ. Ιστορική Βιβλιοθήκη, ΙΣΤ, 25) / «… την τε γάρ Ὀλυμπιάδα φονεύσαντα ἄταφον ρίψαι …» (Διοδ. Ιστορική Βιβλιοθήκη, XVII, 118, 2)
2 Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη ΙΘ 51
3 Ό δε Κάσανδρος διεγνώκει μέν ἀνελεῖν Ἀλεξάνδρου τον παῖδα και την μητέρα αὐτοῦ ΄Ρωξάνην, ἵνα μηδείς ᾖ διάδοχος τῆς βασιλείας (Διοδ. Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, ΙΘ, 52)
4 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος
5 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος
6 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος
7 Πολυάνδρεια: Τύμβοι που υψώνονταν προς τιμήν των νεκρών μετά από σημαντικές μάχες
8 Σουβαλτζή Λιάνα. Ο Τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Όαση Σίουα. 2002.
9 Πλούταρχος. Αλέξανδρος, 3 Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, 18 Βιβλίο
10 3D scanning που εκπόνησε ο Μιχάλης Σεϊταρίδης της GEOKAT
11 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος
12 Πρέπει να αποκλειστούν από την πιθανότητα ανακατασκευής του ταφικού μνημείου της Ολυμπιάδας, οι προ του Πύρρου βασιλείς της Μακεδονίας διότι ανήκαν στην οικογένεια του Κάσσανδρου και ήταν εχθροί της οικογένειας του Μεγάλου Αλεξάνδρου
13 Πλούταρχος. Δημήτριος, 41, 45
14 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος. Αυτολεξεί: «Δυτικά του Κορινού στη θέση Τούμπες … κύριος οδικός άξονας που οδηγούσε από την Πύδνα στο Δίον πλαισιωνόταν από πλούσιους τάφους του β’μισού του 4ου αιώνα και του 1ου αιώνα μ.Χ.»
15 Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Ευμένης 1, 6
16 Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική Βιβλιοθήκη, XVIII 29-32
17 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος
18 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος
19 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος
20 Διόδωρος Σικελιώτης, Ιστορική βιβλιοθήκη XVIII 29-30
21 Γ.Π. Οικονόμος : Ἐπιγραφαί τῆς Μακεδονίας (Βιβλιοθήκη τῆς έν Ἀθήναις Ἀρχαιολογικῆς Ἐταιρείας), Αθήνα, 1951, αριθ. 65, σελίς 39-40
22 Η αποκατάσταση της επιγραφής έγινε από τον Αυστριακό επιγραφολόγο Καθηγητή Adolf Wilhelm: Contributions Involving Greek Inscriptions 1909-1911.
23 «μνῆμα Νεοπτολέμοιο παραθρωϊσκων, ξένε στῆθι ..»
24 Adolf Wilhelm: Contributions Involving Greek Inscriptions 1911.
25 Heuzey – L.A. – Daumet H. – Mission Archeologique de Macedoine, Paris, 1876
26 Πλούταρχος. Βίοι Παράλληλοι. Πύρρος
27 Heuzey – L.A. – Daumet H. – Mission Archeologique de Macedoine, Paris, 1876
28 Ο Γάλλος αρχιτέκτονας Honore Daumet ο οποίος συνόδευε την αρχαιολογική αποστολή του Heuzey την δεκαετία 1850, εκπόνησε θαυμάσια σχέδια, αποκαλυπτικές μαρτυρίες για την επιστημονική μελέτη του τάφου.
29 Είναι γνωστό πως κατά την ταφή τοποθετούσαν οι συγγενείς τα αγαπημένα χρηστικά σκεύη που χρησιμοποιούσε ο νεκρός στη ζωή.
30 Ο τραγικός ποιητής Ευριπίδης είχε προσωπική αντίληψη για τα δρώμενα αυτά στη Μακεδονία και τα περιγράφει εκτενώς στην τραγωδία του «Βάκχαι».
31 Πλούταρχος. Βίοι Παράλληλοι. Αλέξανδρος, 2 : «.. ή δε Ὀλυμπιάς μᾶλλον ἑτέρων ζηλώσασα τάς κατοχάς καί τους ἐνθουσιασμούς ἐξάγουσα βαρβαρικώτερον ὄφεις μεγάλους χειροήθεις ἐφείλκετο τοῖς θιάσοις, οἵ πολλάκις ἐκ τοῦ κιττοῦ καί τῶν μυστικῶν λίκνων παραναδυόμενοι καί περιελιττόμενοι, τοῖς θύρσοις, τῶν γυναικῶν καί τοῖς στεφάνοις, ἐξεπληττον τους ἀνδρας»
32 Ο Heuzey κατάφερε να αποσπάσει μόνο το αριστερό γλυπτό της θήκης ή ίσως το κατέστρεψε στην προσπάθειά του να το αποκολλήσει. Το δεξιό παραμένει ανέπαφο μέχρι σήμερα μέσα στον κυρίως νεκρικό θάλαμο.
33 Είναι ένα ακόμη πειστήριο ότι ο τάφος ανήκει στην Ολυμπιάδα. Ο Άμμων Δίας τη συνοδεύει στη μεταθανάτεια ζωή. Κατά τον Πλούταρχο : «Ώφθη δέ ποτε καί δράκων κοιμῳμένης τῆς Ολυμπιάδος παρεκτεταμένος τῷ σώματι» (κάποτε μάλιστα είδαν δράκοντα με απλωμένο το σώμα του δίπλα στην κοιμώμενη Ολυμπιάδα).
34 Πλούταρχος. Βίοι Παράλληλοι. Αλέξανδρος, 3. «οὐ μήν ἀλλά Φιλίππῳ μέν μετά τό φάσμα πέμψαντι Χαίρωνα τόν Μεγαλοπολίτην εἰς Δελφούς, χρησμόν κομισθῆναι λέγουσι παρά του θεοῦ κελεύοντος Ἄμμωνι θύειν καί σε σέβεσθαι μάλιστα τοῦτον τον θεόν, ἀποβολεῖν δέ τῶν ὄψεων αὐτόν την ἑτέραν, ἥν τᾠ τῆς θύρας ἁρμῷ προσβαλών κατώπτευσεν ἐν μορφῆ δράκοντος συνευναζόμενον τῇ γυναικί τόν θεόν» (Άλλα λένε ότι ο Φίλιππος μετά από αυτό το τερατώδες, έστειλε στους Δελφούς τον χαίρωνα τον Μεγαλοπολίτη να φέρει χρησμό. Λένε πως ο θεός τον πρόσταξε να θυσιάσει στον Άμμωνα και να σέβεται υπερβολικά αυτόν τον θεό. Και πως θα χάσει το ένα μάτι του εκείνο με το οποίο κοιτάζοντας από τη χαραμάδα της πόρτας, παρατήρησε το θεό που κοιμόταν με την γυναίκα του έχοντας τη μορφή του δράκοντα).
35 Όλοι οι βασιλικοί οίκοι στην αρχαία Ελλάδα αντλούσαν την καταγωγή τους από τους θεούς.
36 Coles S.G. New Evidence for the Mysteries of Dionysos (in GRBS, vol. 21, 223-238)
37 Η Συμβολή του Ορφικού Πνεύματος στη Διαμόρφωση του Ελληνικού Πολιτισμού (Πρακτικά συνεδρίου, Κομοτηνή, 1997)
38 Ανδρόνικος Μ. Οι Βασιλικοί τάφοι.
39 Οικονόμος. Επιγραφαί της Μακεδονίας. Αθήνα 1915.
40 Wilhelm Adolf – Contributions Involving Greek Inscriptions, 1909 -New Contributions Involving Greek Inscriptions, 1911 -Ἑλληνικῶν ἐπιγραμμάτων ἑξάς. Ἀρχ. ἐφημ. 1924, σελ. 50-52, αριθμ. 3 στη σελ. 54-55
41 Η επιγραφή όπως την αποκατέστησε ο Adolf Wilhelm: [μνῆμα Νεοπ]τολέμοιο, παραθρωϊσκων, [ξένε στῆθι,] [κυδίστης ἱν’άθ]ρῆις τύμβον Ὀλυμπιά[δος]…
42 Μπέσιος Μ. -Νομός Πιερίας, Κορινός (ΑΔ 46, Β Χρονικά, 292-293) -Πιερίδων Στέφανος
43 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος
44 Ματθαίος Μπέσιος, Πιερίδων Στέφανος
45 Οι τρεις επιτύμβιες επιγραφές που μελέτησε και δημοσίευσε ο Οικονόμος αναφέρονται στους Αιακίδες συγγενείς της Ολυμπιάδας.
46 Οι επιγραφές δείχνουν πως οι Αιακίδες της Πύδνας συνέχιζαν να κατοικούν εκεί και μετά την πτώση των Αντιγονιδών βασιλέων της Μακεδονίας το 168 π.Χ.
47 Ήταν απόλυτα φυσιολογικό η Ολυμπιάδα να ταφεί στην περιοχή των Αιακιδών συγγενών της και συγκεκριμένα δίπλα στον τάφο του Αιακίδη Νεοπτολέμου.
ΕΠΙΛΕΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Leon Heuzey – Le Mont Olympe et l’Acarnanie / Παρίσι, 1860
2. Charles Edson – Harvard Studies in Classical Philology / 1948
3. Elisabeth Carney – Women and Monarch in Macedonia / University of Oklahoma press, 2000.
4. Abel Otto – Η μέχρι Φιλίππου Αρχαία Ιστορία της Μακεδονίας / Λειψία, 1860
5. Γ.Π. Οικονόμος – Ἑπιγραφαί τῆς Μακεδονίας (Βιβλιοθήκη τῆς ἐν Ἀθήναις Ἀρχαιλογικῆς Ἑταιρείας) /Ἀθήναι, 1915, άριθμ. 65, σελ. 39-40
6. Adolf Wilhelm – Contributions involving Greek Inscriptions / 1909
New contributions involving Greek Inscriptions / 1911
7. Δημ. Παντερμαλής – Οι Μακεδονικοί Τάφοι της Πιερίας -Άρθρο στο : οι Αρχαιολόγοι Μιλούν για την Πιερία /1985
8. Ν. Παπαχατζής – Η Θρησκεία στην Αρχαία Ελλάδα /1996
9. Μ. Μπέσιος – Ανασκαφικές Έρευνες στη Βόρεια Πιερία (ΑΕΜΘ 5, 171-178) / 1991
10. Γ. Γιαννάκης, Π. Καλογερίδης, Μ. Μπέσιος -Ανάδειξη Μακεδονικών Τάφων Κορινού (ΑΕΜΘ 14, 395-402)
11. S.G. Cole – New Evidence for the Mysteries of Dionysos (In GRBS, Vol. 21, 223-238)
12. Ι.Ε. – Ο Πλάτων, ο Φίλιππος Β’ και ο Θάλαμος των Μακεδονικών Τάφων (Πρακτικά Συνεδρίου, Δημοκρίτειο Παν/μιο Θράκης) / Ξάνθη, 2007
13. R. Graland – The Greek Way of Death / New York, 1985
14. Guimier – A.M. Sorbets – Architecture, Funeraire Monumentable a l’ Epoque Hellenistique / 2006
15. M. Hatzopoulos – Cultes et rite de passage en Macedoine / 1994
16. L.A. Heuzey – Honore Daumet – Mission Archeologique de Macedoine / Paris, 1876
17. Π. Καρακατσάνης – Η Συμβολή του Ορφικού Πνεύματος στη Διαμόρφωση του Ελληνικού Πολιτισμού (Πρακτικά Συνεδρίου) / Κομοτηνή, 1997
18. Α. Κοτταρίδη – Βασιλικές Πυρές στη Νεκρόπολη των Αιγών (Αρχαία Μακεδονία, VI, 613 κ.ε.)
19. D. Kurtz – J. Boardman – Greek Burial Customs / London, 1971
20. I. Morris – Burial and Ancient Society / Cambridge, 1987
21. Μ. Μπέσιος – Αλυκές Κίτρους, Αγροτεμ. Χρυσοχοϊδη (ΑΔ 39, Β Χρονικά, 220-222)
22. Μ. Μπέσιος – Νομός Πιερίας, Κορινός (ΑΔ 46, Β Χρονικά, 292-293)
23. Κ. Σισμανίδης – Κλίνες και Κλινοειδείς Κατασκευές των Μακεδονικών Τάφων
24. Markus N. Tod. – Greek Historical Inscriptions / Chicago, 1985
Πηγη: odeg.gr