Η Καθημερινή ρώτησε Ελληνικά Μουσείο τι θα έκαναν με την Ροζ σημαία αν τους ζητούσαν να εκτεθεί στον χώρο τους με αφορμή το έργο με τίτλο «Neighborhood Guilt» της Γεωργίας Λαλέ,λ που αναρτήθηκε στο γενικό προξενείο της Νέας Υόρκης, με θέμα την καταγγελία της βίας κατά των γυναικών, αποσύρθηκε έπειτα από παρέμβαση του υπουργού Εξωτερικών και προκάλεσε πολιτική ένταση και ενστάσεις μεταξύ των καλλιτεχνών.
Τι θα έκαναν τα ελληνικά μουσεία και οι χώροι τέχνης με το έργο της Λαλέ; Εκπρόσωποί τους απαντούν στην «Κ».
Ενδιαφέρον σ’αυτό το ρεπορτάζ της @Kathimerini_gr για τη #ροζ «σημαία» ότι, από τα 4 στα 5 Ιδρύματα που τοποθετήθηκαν, γνώμη καταθέτουν ονομαστικά υπεύθυνοί τους (επιστημονικός διευθυντής, σύμβουλος, διευθύντρια, κλπ). Ενός μόνον μίλησε «η Ομάδα Τέχνης» ανώνυμα. Φαντάζεστε ποιό; https://t.co/dtk38OIeLe
— Panagiotis G. Pavlos (@PGPavlos) December 26, 2023
Η Ομάδα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση
Οχι στα «ανώδυνα» έργα
Ποιο είναι το έργο; Είναι η ελληνική σημαία φτιαγμένη από σεντόνια στα οποία ξάπλωσαν πάνω τους φοβισμένες γυναίκες λίγο πριν δολοφονηθούν από ανδρικά χέρια. Αλλά και κάτι ακόμη. Eχει πάνω του το βάρος της συζήτησης που προξένησε, τον διχασμό και τον συμβολισμό, τα ερωτήματα για τον δέοντα ανώδυνο χαρακτήρα που οφείλουν να έχουν τα έργα τέχνης στους τοίχους κτιρίων που προορίζονται για τον πολίτη. Ποιος θα ταραζόταν με μια θαλασσογραφία ή με μια νεκρή φύση;
Ενα εκατομμύριο impressions, 500.000 reach, 40.000 reactions, όλου του φάσματος, στα social media της Στέγης στα οποία φιλοξενήσαμε, σε post χωρίς σχόλια, καλλιτεχνικά έργα βασισμένα σε εθνικές σημαίες. Το έργο ταξίδεψε πέρα από την αρχική του πρόθεση. Εγινε memento μιας ιστορικής στιγμής. Εστω και κατά λάθος επιτέλεσε το έργο του: ξέφυγε από τον έλεγχο της δημιουργού και μετατράπηκε από σημαία φτιαγμένη από σεντόνια, σε ταπί και ρινγκ για ιδεολογικές μονομαχίες, πολιτικές αποφάσεις, ασκήσεις συντηρητισμού, ισορροπίας, και τύφλωσης. Κατάφερε να διηγηθεί μια ιστορία που λέει πολλά για την ελληνική κοινωνία. Κι έτσι, καταλαβαίνουμε τη δύναμη και την αναταραχή που μπορεί να προκαλέσει η τέχνη. Θα το παρουσιάζαμε στη Στέγη; Ναι. Αλλιώς. Θα ήταν η θεατρική παράσταση με τίτλο «Το Προξενείο».
Γιώργης Μαγγίνης
Επιστημονικός διευθυντής, Μουσείο Μπενάκη
Περισσότερες φωνές
Τα μουσεία ως οργανισμοί που «προάγουν την ποικιλομορφία» παραμένοντας «ανοικτά και προσβάσιμα στο κοινό, χωρίς αποκλεισμούς» (σύμφωνα με τον νέο ορισμό τους από το Διεθνές Συμβούλιο Μουσείων) είναι χώροι επαφής και διαλόγου δημιουργών και κοινού. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως παραμένουν ουδέτερα και αμέτοχα απέναντι στις δυναμικές που αναπτύσσονται· αντίθετα, συμμετέχουν στον διάλογο ενεργά και σε πολλαπλά επίπεδα. Η συμμετοχή γίνεται στο επίπεδο της ερωτηματοθεσίας και της διασφάλισης ότι θα ακουστούν όσο το δυνατόν περισσότερες φωνές, όχι βέβαια με τη μορφή τής «από καθέδρας» ερμηνείας, πόσο μάλλον της δημιουργίας στεγανών. Το Μουσείο Μπενάκη έχει υπερασπιστεί επανειλημμένα την καλλιτεχνική δημιουργία, συστατικό στοιχείο της οποίας είναι η ελευθερία έκφρασης, και θα συνεχίσει να δίνει βήμα σε καλλιτέχνες που με ευαισθησία και ευθύνη σχολιάζουν καίρια ζητήματα μέσα από το εικαστικό ιδίωμά τους.
Αφροδίτη Γκόνου
Σύμβουλος σύγχρονης τέχνης, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης
Το τρυφερό και το βάναυσο
Δεν θα επενέβαινα ποτέ σε μια καλλιτεχνική έκφραση, άλλωστε η ελευθερία έκφρασης αποτελεί βασική αρχή της δημοκρατίας. Η μόνη συνθήκη που θα μου επέβαλε να αρνηθώ την έκθεση έργου θα ήταν η συνειδητή συκοφαντία, η ρητορική μίσους και η υποκίνηση βίας. Το σύμβολο της σημαίας έχει απασχολήσει εδώ και χρόνια τους καλλιτέχνες, με σημαντικά παραδείγματα τις σημαίες του Τζάσπερ Τζονς και του Ντέιβιντ Χάμονς. Στην Ελλάδα έχει χρησιμοποιηθεί από τον Βλάση Κανιάρη, στο έργο «Ἐις Δόξαν» (1993), αλλά και από άλλους, όπως ο Παύλος ή ο Μποκόρος, έργο του οποίου ανήκει στη συλλογή της Ελληνικής Προεδρίας. Το έργο της Λαλέ αναφέρεται στο τραγικό κοινωνικό θέμα της ενδοοικογενειακής βίας και στις γυναικοκτονίες και δημιουργήθηκε με σεντόνια γυναικών που ζουν στην Ελλάδα, υπό την προϋπόθεση ότι τα έχουν χρησιμοποιήσει για να ξεκουράσουν τα σώματά τους. Με πολύ τρυφερό τρόπο, αναφέρεται σε ένα τόσο βάναυσο θέμα της ελληνικής κοινωνίας που θα έπρεπε να μας απασχολεί καθημερινά. Μπράβο στο ελληνικό προξενείο που άνοιξε τους χώρους του σε νέους καλλιτέχνες με αυτό το επίκαιρο θέμα.
Μαρία Τσαντσάνογλου
Διευθύντρια MOMus – Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης
Το σύμβολο ως φορέας μηνύματος
Το έργο θα έβρισκε, ασφαλώς, θέση σε έκθεση του MOMus, όχι μόνο τώρα, που έγινε αντικείμενο υπερβολικών και λανθασμένων, κατά τη γνώμη μου, αντιδράσεων, αλλά και προτού προκύψει το ζήτημα. Το έργο μεταφέρει ένα πολύ επίκαιρο μήνυμα, αυτό της ενδοοικογενειακής βίας και των γυναικοκτονιών, και η καλλιτέχνις δούλεψε με ευαισθησία με συνδημιουργούς της γυναίκες-θύματα κακοποίησης. Η ισχυρή εικόνα της σημαίας στοχεύει στην ευαισθητοποίηση της κοινωνίας και όχι στη βεβήλωση του συμβόλου. Στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης χρησιμοποιήθηκε πολλές σφορές ως τεχνική η αμεσότητα της αναγνώρισης του συμβόλου προκειμένου να μεταφέρει κοινωνικά μηνύματα, με έργα τέχνης που βρίσκονται σήμερα στα μεγαλύτερα μουσεία του κόσμου, ενώ οι παραλλαγμένες σημαίες του Παύλου βρίσκονται στη συλλογή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου υπενθυμίζοντας ότι η ελευθερία της τέχνης είναι κατάκτηση της δημοκρατίας.
Κυριάκος Κουτσομάλλης
Γενικός διευθυντής, Ιδρυμα Β&Ε Γουλανδρή
Να κατευνάζει τα πάθη
Το έργο της ροζ σημαίας υπόκειται κατά τη γνώμη μου σε μια διττή προσέγγιση. Ασφαλώς και ο καλλιτέχνης έχει το άλλοθι να εκφράζεται ελεύθερα και όπως οι εικαστικές του ευαισθησίες το απαιτούν. Και ο κάθε περιοριστικός φραγμός θα αποτελούσε ανελεύθερη παρέμβαση. Αρκεί η κατοχυρωμένη από την ιδιότητά του ελευθερία να μην αγγίζει την ελευθερία του «όποιου άλλου» δυσκολεύεται να συνταχθεί με το εικονιστικό προτεινόμενο.
Από πεποίθηση οδηγούμαι να πω ότι τα σύμβολα, εθνικά ή θρησκευτικά, απαιτούν προστασία και σεβασμό γιατί γίνονται φορείς που απηχούν βαθύτερα πιστεύω και ως εκ τούτου χρήζουν δημοκρατικής αντιμετώπισης.
Η φαντασία του καλλιτέχνη διαθέτει άλλωστε ένα ανεξάντλητο θεματικό αποθεματικό για να εκφράσει τις αλληγορίες και τους συμβολισμούς που τον απασχολούν. Στο ερώτημα αν θα το συμπεριλάμβανα σε μια ομαδική έκθεση, ομολογώ ότι το ερώτημα είναι βασανιστικό. Τα έργα τέχνης δεν αποκαθηλώνονται από σεβασμό στον δημιουργό τους και στους αποδέκτες τους. Προτού όμως αναρτηθούν, θα αξιολογούσα πολλούς παρακείμενους παράγοντες που θα δημιουργούσαν τυχόν εντάσεις και παρεξηγήσεις. Η τέχνη άλλωστε δεν εξάπτει τα πάθη. Τα κατευνάζει.