Του Σωτηρίου Δεσπότη, καθηγητού του Πανεπ. Αθηνών
Απομαγνητοφωνημένη ομιλία του καθηγητού της Καινής Διαθήκης στην Θεολογική σχολή του Πανεπ. Αθηνών, Σωτηρίου Δεσπότη, με θέμα: Η έκ-πληξη των Χριστουγέννων. Η ομιλία «δόθηκε» το Σάββατο 18 Δεκεμβρίου 2010, στην αίθουσα της ΧΕΕΝ, Γ. Σεπτεμβρίου 11, έβδομος όροφος, στην Αθήνα.
Την εκδήλωση οργάνωσε η Ορθόδοξη Πορεία, ο σύλλογος των ορθοδόξων τυφλών της Ελλάδος, αφενός μεν επί τη συμπληρώσει 15 ετών από της ιδρύσεως του σωματείου, αφετέρου δε επί τη ερχομένη εορτή των Χριστουγέννων.
Η έκ-πληξη των Χριστουγέννων.
Δυστυχώς, αγαπητοί, τα Χριστούγεννα, ενώ είναι η “μητρόπολη των εορτών”, σύμφωνα με τους πατέρες, είναι η πιο ίσως βάναυσα ή πιο κακοποιημένη εορτή του χρόνου. Είναι πραγματικά τραγελαφικό ότι έχουμε ταυτίσει όλοι τα Χριστούγεννα με την μορφή του σάντα κλάουζ, ενός πληθωρικού στην εμφάνιση καταναλωτή, και εντέλει, αναλώσιμου προσώπου. Και όσο κι αν ψάξουμε δυστυχώς, ενώ τα γενέθλια του Χριστού γιορτάζουμε, η μορφή του άστεγου Χριστού, του Χριστού που γεννιέται στο περιθώριο της θρησκευτικής και πολιτικής αριστοκρατίας της εποχής του, δυστυχώς επαναλαμβάνω, η μορφή του Χριστού δεν απαντάται πουθενά.
Κι εδώ ακριβώς εντοπίζεται η τραγωδία των Χριστουγέννων, όπως βιώνεται από τον σημερινό ευρωπαίο, ο οποίος αναζητά στα Χριστούγεννα μια ρομαντικότητα, μια επιστροφή ίσως σε παιδικές αναμνήσεις. Γίνεται πολύς λόγος αόριστα για το πνεύμα των Χριστουγέννων, λες και υπάρχει ένα τζίνι χριστουγεννιάτικο, το οποίο θα αλλάξει μαγικά τον υπαρξιακό μας ζόφο.
Αυτά τα Χριστούγεννα όμως, χωρίς τον Χριστό, είναι ταυτόχρονα και η πιο ανιαρή μελαγχολική ημέρα του χρόνου. Από στατιστικές που έχουν γίνει στη σύγχρονη Ευρώπη και Αμερική, η πιο μελαγχολική ημέρα του χρόνου είναι αυτά καθεαυτά τα Χριστούγεννα. Τραγικό! Όταν κανείς σκέφτεται ότι αναζητά σε αυτή την ημέρα να ανακαλύψει την χαμένη του ειρήνη, τις χαμένες του προσδοκίες.
Άρα, το ζητούμενο γι’ όλους μας είναι το να ανακαλύψουμε κάπου τον Χριστό. Να ανακαλύψουμε δηλαδή αυτό που η εκκλησία εδώ και σαράντα ημέρες περίπου, «τραγουδά» και ψέλνει στη λατρεία της «Χριστός γεννάται, δοξάσατε, σήμερον γεννάται εκ Παρθένου ο δρακί την πάσαν έχων κτίσιν». Αυτή είναι η εμπειρία των Χριστουγέννων. Κι όπως λένε οι πατέρες της εκκλησίας μας, ο Χριστός, ο Θεός γίνεται άνθρωπος, προκειμένου ο άνθρωπος να μην γίνει απλά ηθικός, καλός, ευγενικός, αλλά προκειμένου Αυτός ο άνθρωπος ο οποίος κάθεται όπως ο προφήτης χαρακτηριστικά αναφέρει: «στη χώρα και στο σκοτάδι του θανάτου». Ο Θεός λοιπόν γίνεται άνθρωπος προκειμένου ο άνθρωπος να γίνει Θεός. Βέβαια όχι Θεός όπως τον φαντάστηκε ο Νίτσε, κι όπως προσπαθούν σήμερα να επιτύχουν οι σύγχρονοι αναζητητές του υπερανθρώπου, αλλά Θεός που μπορεί να αγαπήσει και να αγαπηθεί, να ταπεινωθεί και να θυσιαστεί, να αναστηθεί για χάρη του άλλου, του ξένου.
Μαζί σας αυτές τις λίγες στιγμές θα προσπαθήσω, επειδή ακριβώς το αντικείμενό μου είναι η Καινή Διαθήκη, λίγο να αναβιώσω τα γεγονότα των Χριστουγέννων, όπως τα περιγράφουν οι δύο από τους τέσσερις Ιερούς Ευαγγελιστές, καθώς, όπως γνωρίζετε, ο βασικός πυρήνας του Χριστιανισμού δεν είναι τα Χριστούγεννα, αλλά είναι η Ανάσταση. Και τα Χριστούγεννα ακριβώς τα γιορτάζει η ανατολή, γιατί ακριβώς αποτελούν τον πρώτο σταθμό του Χριστού προς τον σταυρό και την ανάστασή Του. Ήδη η βυζαντινή εικόνα των Χριστουγέννων μας προϊδεάζει για την επίσκεψη του Χριστού στον Άδη, στον τάφο, αλλά και την Ανάστασή Του. Θα προσπαθήσω λοιπόν στην αγάπη σας να αφιερώσω λίγες στιγμές με το πώς οι Άγιοι Ματθαίος και Λουκάς, δύο Ευαγγελιστές από τους τέσσερις, περιγράφουν την γέννηση του Ιησού.
Γνωρίζετε, (για να αναφέρω κάποια ιστορικά στοιχεία), ότι ο Χριστός γεννήθηκε προ Χριστού! Ο Χριστός γεννήθηκε το 6 π.Χ. και μάλιστα πιθανόν ο Χριστός δεν γεννήθηκε τα Χριστούγεννα. Δεν γεννήθηκε δηλαδή στις 25 Δεκεμβρίου. Στις 25 Δεκεμβρίου γιόρταζε η Δύση τα γενέθλια του ανίκητου ήλιου. Είναι ακριβώς η στιγμή κατά την οποία ο ήλιος αρχίζει και πάλι να αυξάνει την ημέρα, την ζέστη, το φως. Και ακριβώς επειδή η εθνική εορτή που γιόρταζαν τα γενέθλια του ήλιου, ο χριστιανισμός ο οποίος έφερε καινούρια πράγματα, ώστε να κάνει τα πάντα καινούρια, προσέλαβε τη συγκεκριμένη γιορτή, και σήμερα γιορτάζουμε τα γενέθλια όχι του φυσικού ήλιου, αλλά του Ήλιου της δικαιοσύνης. Όπως δηλαδή το ψάλουμε στο απολυτίκιο των Χριστουγέννων. «Ήλιος της δικαιοσύνης», ήλιος της καλοσύνης στα νέα ελληνικά, είναι ο Ιησούς.
Ο Χριστός λοιπόν γεννήθηκε το 6 π.Χ. περίπου. Δεν γνωρίζουμε βέβαια πια εποχή ακριβώς του χρόνου γεννήθηκε ο Χριστός. Εικάζουμε ότι ήταν άνοιξη διότι οι ποιμένες ήταν Αγραυλούντες.
Γεννήθηκε, όπως γνωρίζετε, ο Ιησούς σε μία εποχή, σε ένα σημείο μηδέν το οποίο έχει κατά παράδοξο τρόπο πάρα πολλά παράλληλα στοιχεία με την εποχή που βιώνουμε εμείς σήμερα, το 2016 μ.Χ. Ποιες είναι οι παραλληλότητες της εποχής των δύο αυτών κόσμων, οι οποίοι φαίνονται να απέχουν μεταξύ τους χιλιετίες, αλλά αμέσως θα διαπιστώσετε ότι τους ενώνουν πάρα πολλά πράγματα κι αυτό είναι κάτι που μας κάνει αισιόδοξους.
Για πρώτη φορά το 6 π.Χ., όταν αυτοκράτωρ στην αιώνια πόλη, την Ρώμη είναι ο Οκταβιανός Αύγουστος, για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, έχουμε το φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης. Ο κόσμος γίνεται ένας. Ανατολή και Δύση ενώνονται κάτω από το σκήπτρο ενός πλανητάρχη. Κι αυτή η παγκοσμιοποίηση του σημείου μηδέν της ιστορίας, – αν και αυτό δεν υπήρξε ποτέ, έτσι όπως γνωρίζετε δεν υπάρχει μηδέν αλλά -1 ή 1 μ.Χ., – στο σημείο αυτό μηδέν ο κόσμος γίνεται ένας, βασισμένος σε τρεις πυλώνες. Αυτούς τους τρεις τους βλέπουμε και σήμερα να αναβιώνουν. Ο πρώτος είναι η κοινή γλώσσα. Τότε ήταν η ελληνική γλώσσα, η γλώσσα της οικουμένης. Έχουμε και σήμερα ένα διαδίκτυο, το οποίο διευκολύνει την επικοινωνία μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ο δεύτερος πυλώνας είναι τα δίκτυα επικοινωνίας των ανθρώπων. Είναι γνωστά τα δίκτυα τα οποία άνοιξε τότε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, όπως Για παράδειγμα, η Εγνατία Οδός. Και έχουμε και τον τρίτο πυλώνα, ένα κοινό νόμισμα, το οποίο ένωνε τους πάντες. είναι το δηνάριο στο οποίο απεικονίζεται ο πλανητάρχης με χαρακτηριστικά θεϊκά. Προκειμένου να συσπειρωθεί αυτή η αυτοκρατορία έπρεπε να ενωθεί, και για να ενωθεί έπρεπε να βρει έναν κοινό μεσσία. Τον ανακάλυψε στο πρόσωπο του Οκταβιανού Αυγούστου.
Κι ενώ έχουμε αυτή την παγκοσμιοποίηση, έχουμε ταυτόχρονα πολλά υπαρξιακά προβλήματα στους ανθρώπους οι οποίοι βιώνουν αυτό το γεγονός. Ο άνθρωπος ξεριζωμένος από την πόλη κράτος, ευρισκόμενος σε μια χοάνη γλωσσών, πολιτισμών, αισθάνεται μια απόλυτη μοναξιά και την ανάγκη για σωτηρία, την οποία προσπαθεί να ανακαλύψει είτε στον άρτον και το θέαμα που πρόσφερε αφειδώς ο πλανητάρχης, προκειμένου να αποκοιμίσει τις μάζες, είτε προσπαθεί ο ξεριζωμένος άνθρωπος, ο άνθρωπος των πόλεων, να ανακαλύψει τη σωτηρία στα υπόγεια διαφόρων μυστηριακών τελετών, οι οποίες «θέλουν» να αναβιώσουν τη Σταύρωση και την Ανάσταση, όπως την βιώνουν στη φύση. Και παράλληλα, υπήρχαν κι εκείνοι που προσπαθούσαν να ανακαλύψουν την αρμονία και την ευτυχία τους στην αρμονία του ουρανού. Γι’ αυτό κι έχουμε τη λατρεία των ζωδίων, του ζωδιακού κύκλου, των αστέρων.
Βλέπουμε λοιπόν έναν κόσμο, ο οποίος πραγματικά, όπως ο ευαγγελιστής επισημαίνει, ενώ ζει μία επιφανειακή ειρήνη, την ρωμαϊκή ειρήνη, την πάξ ρομάνα όπως ονομαζόταν, ενώ ζει την απουσία του πολέμου, δεν αισθάνεται ταυτόχρονα εσωτερικά την ειρήνη και την αρμονία, την οποία κάθε άνθρωπος από τη στιγμή που γεννάται σε αυτόν τον πλανήτη, προσπαθεί να ανακαλύψει. Αυτή είναι η εποχή, το πλαίσιο στο οποίο γεννάται ο Ιησούς.
Πολλές φορές ακούμε, ιδίως στους κύκλους που εμείς βιώνουμε, να δαιμονοποιείται η παγκοσμιοποίηση. Θεωρώ όμως ότι μπορεί αυτή ακριβώς η κρίση που βιώνουμε όλοι μας, επειδή φυσικά δεν είναι οικονομική κρίση αλλά υπαρξιακή κρίση, μπορεί αυτή να γίνει το πλαίσιο στο οποίο είναι δυνατόν να ανακαλύψουμε ότι, κάπου ναι, γεννάται ο Χριστός.
Ένα δεύτερο σημείο που θα επισημάνω, είναι το ότι ακριβώς μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, στο σημείο μηδέν της ιστορίας, όπου ο άνθρωπος πραγματικά αναζητά τη σωτηρία, όπου υπάρχει ένα σύστημα, το οποίο προσπαθεί να αποκοιμίσει τις μάζες προσφέροντας άρτον και θέαμα, το πώς οι Ευαγγελιστές παρουσιάζουν τα γενέθλια του Ιησού. Κι είναι εντυπωσιακό πραγματικά ότι, όπως ήδη προανέφερα, μόνο δύο από τους Ευαγγελιστές αναφέρονται στη γέννηση του Ιησού. Κι αυτό αιτιολογείται γιατί, ποτέ δεν πρέπει να ξεχνάμε όπως ήδη προανέφερα και πολλές φορές θα το αναφέρω, ότι το «νεύρο» – ο πυρήνας της πίστης μας δεν είναι τα γενέθλια του Ιησού, η είσοδος του Ιησού στην ιστορία. Κέντρο της πίστης μας είναι η νίκη του Ιησού απέναντι στον θάνατο, δηλαδή ο σταυρός και η Ανάσταση.
Θα αναφέρω ένα απλό παράδειγμα: στο Κοράνιο και στο Ισλάμ η γέννηση του Χριστού τιμάται και μάλιστα με πολύ πιο ζωηρά, μυθικά χρώματα απ’ ότι στα Ιερά Ευαγγέλια! Με καμία όμως δύναμη δεν μπορεί και το Κοράνι και το Ισλάμ να αποδεχθεί το Σταυρό και την Ανάσταση του Ναζωραίου. Ότι ο Ιησούς Χριστός δηλαδή έπαθε, πέθανε και μάλιστα επώδυνα, ντροπιαστικά πάνω σε έναν σταυρό κι ότι Αυτός ο Ιησούς νίκησε τον θάνατο και αναστήθηκε εκ των νεκρών. Έχουμε λοιπόν δύο Ευαγγελιστές οι οποίοι παρουσιάζουν στην αφήγηση των Χριστουγέννων διαφορές μεταξύ τους, αρκετές διαφορές μάλιστα μεταξύ τους, οι οποίες προβληματίζουν αυτόν, ο οποίος με κριτικό πνεύμα προσεγγίζει τα ευαγγέλια. Και μάλιστα, ουδέποτε ο Χριστός αποτρέπει τον άνθρωπο από την κριτική απέναντί Του, διότι ο Χριστός είναι η Αλήθεια, και η Αλήθεια έξω βάζει τον φόβο, όπως αναφέρει πολύ ωραία ο Ευαγγελιστής Ιωάννης.
Έχουμε λοιπόν από τη μία τον Ματθαίο, ο οποίος περιγράφει τα Χριστούγεννα αρχίζοντας με το γενεαλογικό δέντρο του Ιησού, το οποίο ακούμε μια Κυριακή πριν τα Χριστούγεννα στη σύναξη της εκκλησίας. Ο Ματθαίος είναι εκείνος που περιγράφει την επίσκεψη των μάγων, τον αστέρα, τα δώρα και στο φινάλε, τον ξεριζωμό του Ιησού και την ξενιτιά του στην Αίγυπτο.
Από την άλλη πλευρά ο Ιερός Λουκάς, όπως θα διαπιστώσουμε ευθύς αμέσως, δεν συνδυάζει την γέννηση του Χριστού με την βασιλεία του Ηρώδη. δεν περιγράφει τους μάγους αλλά τους ποιμένες, δεν περιγράφει την ξενιτιά του Ιησού στην Αίγυπτο, αλλά την παιδική ηλικία του Ιησού και καταλήγει με το γενεαλογικό δέντρο του Ιησού, το οποίο διαφέρει από αυτό του Ματθαίου, και είναι ενταγμένο αμέσως μετά τη βάφτισή Του.
Ας ξεκινήσουμε λίγο από την αφήγηση του Ματθαίου. Συναντούμε ένα γενεαλογικό δέντρο του Ιησού το οποίο αποτελείται από τρεις δεκατετράδες. Είναι η γνωστή φράση που ακούμε στον Έλληνα λόγο «γενεές δεκατέσσερις». Γιατί ξεκινά άραγε ο Ματθαίος με αυτό το γενεαλογικό δέντρο του Ιησού, το οποίο όταν μάλιστα το ακούμε στην εκκλησία, μας φαίνεται ίσως ανιαρό, βαρετό? Γιατί οι τρεις δεκατετράδες, γιατί άραγε; Να γιατί. δεκατέσσερα είναι το άθροισμα του ονόματος του βασιλέως Δαυίδ. Κι ο Ματθαίος θέλει να αναδείξει ότι Αυτός που γεννάται με τέτοιο ταπεινό τρόπο στο περιθώριο του Αγίου Όρους, -δεν γεννήθηκε ο Ιησούς στα Ιεροσόλυμα αλλά στην Βηθλεέμ-, ότι Αυτός που έρχεται σε αυτόν τον πλανήτη, είναι ο Νέος Δαυίδ, είναι ο γόνος του Δαυίδ. Είναι Αυτός που αναμένουν και προσδοκούν οι γραφές.
Στο γενεαλογικό δέντρο του Ιησού είναι εκπληκτικό επίσης, ότι εντάσσονται εκτός από τις φιγούρες των πατριαρχών, εκτός από την φιγούρα του Προφητάνακτος Δαβίδ και τέσσερις γυναίκες. Γυναίκες αλλοδαπές, γυναίκες πόρνες, γυναίκες οι οποίες συλλαμβάνουν με άθεσμο τρόπο, γιατί θέλουν από τη γενιά τους να αναδειχθεί ο Μεσσίας. Κι εδώ φαίνεται ακριβώς με πόση αλήθεια οι ευαγγελιστές καταγράφουν την ιστορία. Κανείς, όχι μόνον από τους δυνατούς άνδρες της ιστορίας αλλά κι από εμάς νομίζω, δεν θα ήθελε να φιγουράρουν στο γενεαλογικό του δέντρο γυναίκες τέτοιες, αλλοδαπές και πόρνες. Ο Ματθαίος όμως, ο οποίος χρημάτισε και τελώνης, -ο οποίος βίωσε μια ζωή χωρίς τον Χριστό, γι’ αυτό και κατάλαβε την αξία του Χριστού-, εντάσσει στο δέντρο του Ιησού τέτοιες περιθωριακές φιγούρες, γιατί άραγε; για να αποδείξει ακριβώς στους ευσεβείς Θεολόγους ότι ο Χριστός έρχεται να αγκαλιάσει τους πάντες και τα πάντα. Γι’ αυτό άλλωστε ο Ματθαίος, ο πρώην τελώνης Ματθαίος, είναι ο μόνος που σημειώνει ότι στα τραπέζια στα οποία παρακάθισε ο Χριστός και μάλιστα όχι στο Άγιον Όρος της εποχής του αλλά στην Γαλιλαία, στην Ομόνοια των αλλοδαπών, δεν βρίσκονταν μόνο τελώνες σαν κι αυτόν, αλλά και πόρνες.
Το πρώτο λοιπόν σημείο που εκπέμπει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος είναι ότι ο Ιησούς έρχεται να αγκαλιάσει τους πάντες. Έρχεται να αγκαλιάσει και τις γυναίκες, που ούτως ή άλλως ήταν στο περιθώριο της πατριαρχικής κοινωνίας του, αλλά και να αγκαλιάσει τον καθέναν, ανεξάρτητα του φύλλου, της φυλής ή της γλώσσας ή και της κοινωνικής κάστας στην οποία ανήκει.
Το δεύτερο το οποίο σημειώνει ο ιερός Ματθαίος, είναι ότι τον Ιησού επισκέπτονται μάγοι. Φυσικά οι μάγοι, οι γνωστοί μάγοι οι οποίοι ήδη φιγουράρουν σε κάποια φάτνη στο σπίτι μας, είναι βέβαιο ιστορικά ότι δεν επισκέφτηκαν τον Ιησού όταν βρισκόταν στην φάτνη. Πιθανότατα ο Ιησούς, όταν τον επισκέφτηκαν αυτές οι φιγούρες, άγνωστο από πού προέρχονταν, βρισκόταν σύμφωνα με την επισήμανση του Ματθαίου σε σπίτι. Ο Ιησούς, όταν τον επισκέπτονται οι μάγοι, ίσως είναι ακόμα και δύο ετών. Γι’ αυτό άλλωστε ο Ηρώδης σφάζει όλα τα νήπια, από την βρεφική ηλικία μέχρι την ηλικία των δύο ετών. Τί θέλει να εκπέμψει ο Ιησούς με την επίσκεψη των μάγων; Καταρχάς το ότι ο Θεός μιλάει στην γλώσσα, την προσωπική γλώσσα εκάστου ημών προσωπικά. Οι μάγοι, οι ιερείς αστρονόμοι, μιλούσαν και ήξεραν να διαβάζουν την γλώσσα των αστέρων. Και ακριβώς ο Θεός, είναι εντυπωσιακό, ότι τους ενημερώνει για την εμφάνισή Του ακριβώς με την γλώσσα του αστέρα. Ποιος ήταν άραγε αυτός ο αστήρ; Και σε αυτό ο Ματθαίος είναι φειδωλός. Γνωρίζουμε ότι το 6 με 7 π.Χ. συνέβη μία σύνοδος αστέρων, η οποία συνέβη μία φορά στη χιλιετία. Συνάντησε για πρώτη φορά ο Δίας τον Κρόνο στο ζώδιο του ιχθύος. Ο Δίας, από την φύση του σημαίνει για αυτούς τους αστρονόμους – μάγους την έλευση του Μεσσία. Ο ιχθύς – ο Κρόνος, είναι ο αστέρας ο οποίος σε όλη την οικουμένη συνδυαζόταν, συνδυάζεται μέχρι σήμερα ο Σατούρνος, με τον Ιουδαϊκό λαό. Και ο ιχθύς σημαίνει ακριβώς ότι στην Ανατολή γεννάται ο Μεσσίας.
Εντυπωσιακό πραγματικά αυτό το οποίο θα ψάλουμε τα Χριστούγεννα. Ότι δηλαδή ο Ιησούς εμφανίζει και σηματοδοτεί την παρουσία Του, ακριβώς με έναν αστέρα. Οι τοις άστροις λατρεύοντες, υπό αστέρος οδηγήθηκαν στον Ιησού. Κι εδώ φαίνεται ακριβώς ότι ο Ιησούς ενσαρκώνεται στην γλώσσα εκάστου ημών.
Το δεύτερο που θέλει να εκπέμψει ο Ματθαίος είναι ότι τη γέννηση του Ιησού, ενώ την κατανοούν αυτοί που βρίσκονται μακριά και πέρα από την Αγία Γη, κάποιοι άλλοι την αγνοούν! Πάντως ήταν περιπετειώδες και κοπιαστικό φυσικά το ταξίδι αυτό των μάγων μέσω της ερήμου. Ο ίδιος ο Ευαγγελιστής δεν επισημαίνει εάν ήταν τρεις ή τέσσερις ή πέντε οι μάγοι. Αυτό το συνάγουμε εμείς από τον αριθμό των δώρων, τα οποία προσάγουν στον Θεό, αφού δεν ενδιαφέρεται ο Ευαγγελιστής για αυτές τις λεπτομέρειες, ούτε ακόμα προσδιορίζει και την πατρίδα των μάγων, την οποία εικάζουμε εμείς και τοποθετούμε στην Βαβυλώνα, εκεί ακριβώς που έζησε ο προφήτης Βαλαάμ. Εκείνος ο προφήτης, ο οποίος αιώνες πριν έρθει ο Ιησούς, προφητεύει ότι αστέρας, Μεσσίας, θα ανατείλει από τους Ιουδαίους. Γιατί άραγε επισημαίνει ο Ματθαίος την επίσκεψη των μάγων; Για να δείξει στους ευλαβείς θεολόγους της εποχής, εκείνους οι οποίοι ζούσαν στη Σιών, ότι πολλές φορές άνθρωποι μακριά από την εκκλησία, διαθέτουν πολύ πιο ανεπτυγμένα αισθητήρια από εκείνους που ζουν μέσα στην εκκλησία. Γιατί το ζητούμενο στον χριστιανισμό δεν είναι να έχει γεννηθεί κάποιος χριστιανός, αλλά να γίνει χριστιανός. Και αυτό το διαπιστώνουμε από το πολύ απλό αυτό γεγονός, έρχονται δηλαδή οι μάγοι μετά από ένα τέτοιο πολύχρονο ταξίδι, ενώ στην Ιερουσαλήμ, η ιερατική εξουσία συμμαχεί με τον Ηρώδη και δεν αναζητά τον Χριστό, ο οποίος γεννάται δίπλα στην Βηθλεέμ! Οκτώ χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Ιερουσαλήμ βρίσκεται η Βηθλεέμ, η οποία σημαίνει, παρετυμολογείται ως οίκος του άρτου. Κι ενώ οι μάγοι προσκυνούν τον Ιησού, οι ιεράρχες των Ιεροσολύμων αγνοούν τον Ιησού. Οι ίδιοι οι μάγοι καλούνται να επιστρέψουν στην πατρίδα τους από άλλο δρόμο, καθώς όποιος προσκυνά τον Χριστό, αλλάζει δρόμο στη ζωή του.
Κι εδώ ερχόμαστε στο τρίτο αξιοσημείωτο γεγονός, το οποίο λίγο «γκρεμίζει» αυτό το ειδυλλιακό πνεύμα με το οποίο έχουμε περιβάλει όλοι τα Χριστούγεννα. Από τη μία άδουν οι άγγελοι «και επί γης ειρήνη», και από την άλλη, βλέπουμε πως η γέννηση του Χριστού προκαλεί την σφαγή αθώων νηπίων, αθώων βρεφών. Φυσικά τα βρέφη τα οποία σφάχτηκαν στην Βηθλεέμ δεν αγγίζουν τον αριθμό των δεκατεσσάρων χιλιάδων, όπως μνημονεύει το συναξάρι της εκκλησίας, ακριβώς επειδή το δεκατέσσερις χιλιάδες είναι εντελώς συμβολικός αριθμός. Ελάχιστα ήταν τα νήπια, τα οποία σφάχτηκαν σε ένα χωριό, το οποίο αριθμούσε στην εποχή του Ιησού γύρω στους πεντακόσιους με οκτακόσιους κατοίκους. Ελάχιστα ήταν τα νήπια τα οποία ήταν από δύο ετών και κάτω.
Το μεγάλο πρόβλημα όμως, το ερώτημα το οποίο γεννάται σε όλους μας, «ακούγοντας» ακριβώς τις οιμωγές των μητέρων αυτών που χάνουν τα παιδιά τους, είναι το: πού βρίσκεται η ειρήνη που φέρνει ο Χριστός; τί είδους ειρήνη έρχεται να φέρει ο Χριστός τα Χριστούγεννα; είναι άραγε αυτή η ρομαντική ειρήνη με την οποία έχουμε περιβάλει κι έχει περιβάλει ο κόσμος αυτό το πνεύμα των Χριστουγέννων; Πού είναι άραγε η ειρήνη, από την στιγμή που αύριο θα διαπιστώσουμε ότι ερχόμενος ο Ιησούς στον πλανήτη αυτόν προκαλεί καταρχάς την αντίδραση του Ιωσήφ.
Βλέπει έγκυο την Μαριάμ και ο Ιωσήφ θεωρεί ότι κάτι στραβό γίνεται εκεί, και θέλει λάθρα να διώξει την μνηστή, την αρραβωνιαστικιά του. Αγωνία στον Ιωσήφ, σφαγή των νηπίων, ξενιτιά του ίδιου του μικρού Ιησού, καθώς αυτή η σφαγή των νηπίων αναγκάζει τον Ιησού να γίνει ένας αλλοδαπός, να ζήσει την ξενιτιά και μάλιστα στην ειδωλολατρική Αίγυπτο. Ποια είναι λοιπόν η ειρήνη που φέρνει ο Χριστός;
Κι εδώ η απάντηση που δίνουν οι πατέρες της εκκλησίας είναι ακριβώς ότι τα πραγματικά Χριστούγεννα, η αληθινή – η αυθεντική γέννηση του Ιησού στην καρδιά του ανθρώπου, προκαλεί καταρχήν πόνο. Η ειρήνη που φέρνει ο Χριστός μας, είναι η χειρουργική αυτή λαβίδα η οποία συνοδεύεται πάντα από αποκοπή του καρκινώματος, της αμαρτίας. Γι’ αυτό και ο ίδιος ο Ιησούς στο κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον θα διακηρύξει ότι: «μάχαιρα ήλθα να φέρω στη γη». Ήλθα, όπως λέει ο ίδιος ο Κύριος Ιησούς, να χωρίσω τον πατέρα από τον γιό, την μητέρα από την κόρη.
Τα πραγματικά Χριστούγεννα συνοδεύονται από μία έγερση από τον εφησυχασμό μας, έγερση από τον καναπέ μας, πορεία η οποία ακολουθεί τον πραγματικό αστέρα. Όχι αυτά τα αστεράκια τα οποία αναβοσβήνουν και τα οποία έχουν εντελώς εφήμερο φως. Προκαλεί η πραγματική γέννηση του Χριστού κίνηση, προκειμένου να συναντήσουμε τον Χριστό, κι όπως ο ίδιος ο Ματθαίος επισημαίνει, συναντάς τον Χριστό, σου κλείνει ραντεβού ο Χριστός στο πρόσωπο του φυλακισμένου, του αλλοδαπού, του ασθενούς, αυτού που βρίσκεται στη φυλακή, αυτού που βρίσκεται στο κρεβάτι του πόνου. Δεν ξέρω πραγματικά αν τα δικά μας Χριστούγεννα, και ημών των χριστιανών ακόμη, αν συνοδεύονται από μια τέτοια πορεία, από μια τέτοια αναζήτηση του Χριστού.
Μήπως κι εμείς, – και αναφέρομαι κατεξοχήν στον εαυτό μου, – ουσιαστικά ζούμε τα Χριστούγεννα όχι όπως τα θέλει ο Χριστός; Αυτή σε πολύ γενικές γραμμές είναι η περιγραφή των Χριστουγέννων από τον ευαγγελιστή Ματθαίο, ο οποίος καταλήγει το ευαγγέλιό του όπως γνωρίζετε όλοι με την περίφημη παραβολή της κρίσεως, όπου κριτήριο για την σωτηρία ή την απώλεια εκάστου ανθρώπου, το κριτήριο δεν είναι εάν θαυματούργησε, εάν ανέστησε νεκρούς ο χριστιανός ή αυτός ο οποίος βρίσκεται ενώπιον του κριτή, αλλά το εάν επισκέφτηκε ακριβώς τον Χριστό, εάν ανακάλυψε τον Χριστό στις φιγούρες όλων αυτών που μαζί με τον Χριστό βιώνουν και ζουν στο περιθώριο της κοινωνίας.
Ας πάμε λίγο στον ευαγγελιστή Λουκά, ο οποίος εντάσσει την γέννηση του Χριστού, όχι σε αντιθετικό παραλληλισμό προς την διαπλεκόμενη εξουσία της Ιερουσαλήμ, όπου Ηρώδης και αρχιερείς συμβουλεύουν ο ένας τον άλλον αλλά δεν συναντούν ποτέ τον Χριστό, τον οποίον τουλάχιστον οι αρχιερείς προσδοκούσαν μέσω των προφητειών και της Παλαιάς Διαθήκης που διάβαζαν.
Ο Ιερός Λουκάς, ο Έλληνας αυτός γιατρός, εντάσσει την γέννηση του Χριστού στο παγκόσμιο γίγνεσθαι της αυτοκρατορίας του Οκταβιανού Αυγούστου. Και περιγράφει τα γενέθλια του Χριστού σε παραλληλότητα με τα γενέθλια του Ιωάννη του βαπτιστή. Από την μία έχουμε έναν άντρα, τον Ζαχαρία, που είναι ιερέας, ζει στον ομφαλό της Αγίας Γης, στο ναό λειτουργεί, βιώνει τον ευαγγελισμό του αγγέλου, αλλά παρότι ο άγγελος του επαγγέλλεται ένα γεγονός το οποίο έχει επαναληφθεί στην Παλαιά Διαθήκη, να γεννήσει μία στείρα, αυτός αποτυγχάνει να πιστέψει στον άγγελο, δεν μπορεί να μιλήσει για εννέα μήνες, και τελικά γεννάται πραγματικά ο Ιωάννης. Έχουμε από τη μία λοιπόν τα γενέθλια του Ιωάννη, και παράλληλα με αυτά τα γενέθλια, «τρέχουν» τα γενέθλια του Ιησού.
Έχουμε μία μικρή γυναίκα δεκατεσσάρων μόλις ετών, αυτή ήταν η ηλικία κατά την οποία αρραβωνιάζονταν οι γυναίκες της εποχής του Ιησού, έχουμε λοιπόν μία γυναίκα η οποία δεν ζει στο Άγιον Όρος, ζει στο περιθώριο, στη Γαλιλαία των αλλοδαπών, στη Ναζαρέτ, είναι η Μαριάμ, δέχεται και αυτή την επίσκεψη του αγγέλου, δέχεται και αυτή τον ευαγγελισμό και παρότι ακούει το ασύλληπτο, το να γεννήσει δηλαδή μία παρθένος, λέει το μεγάλο ναι στον άγγελο και πραγματικά φέρνει στον κόσμο τον Ιησού Χριστό. Γεννά τον Ιησού Χριστό και μάλιστα μετά από ένα επίπονο ταξίδι στο οποίο την ανάγκασε να υποστεί ο απολογισμός η απογραφή, την οποία πραγματοποίησε ο Οκταβιανός Αύγουστος, προκειμένου να δείξει στους κατοίκους της Αγίας Γης ότι αποτελούν δική του ιδιοκτησία, δικά του πράγματα και φυσικά μέσα σε αυτήν τη μετακίνηση, αυτή την ταπείνωση την δέχεται και ο ίδιος ο Ιησούς. Ο οποίος τελικά σύμφωνα με το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο γεννάται σε έναν στάβλο, γεννάται μαζί με τα κτήνη, καθώς η κοινωνία των ανθρώπων δεν του παραχωρεί σπίτι για να γεννηθεί. Γεννάται λοιπόν σε έναν στάβλο και επισκέπτες του είναι οι βοσκοί. Ποιμένες, οι οποίοι θεωρούνταν από τους ευλαβείς Ιουδαίους ως ακάθαρτοι, διότι στα βοσκοτόπια στα οποία βρίσκονταν δεν μπορούσαν να εφαρμόσουν όλες αυτές τις διατάξεις περί καθαρότητος, περί αγιότητος, τις οποίες είχαν θεσπίσει τότε οι αρχιερείς.
Αυτοί οι ποιμένες δέχονται τη νύχτα, ακριβώς τον ζόφο, την αποκάλυψη του Θεού και αυτοί προσκυνάνε το βρέφος, το οποίο όπως σημειώνει ο ευαγγελιστής Λουκάς, την όγδοη ημέρα της γέννησής του δέχεται την περιτομή! Μια επίπονη κι αυτή διαδικασία και δέχεται το όνομα Ιησούς. Ιησούς είναι ο Σωτήρας. Είναι Αυτός που σώζει και μάλιστα όχι Αυτός που σώζει όπως ο Ιησούς του Ναυή κάποτε, σώζει δηλαδή από τους ξένους κατακτητές όπως σημειώνει ο Θεόπνευστος ευαγγελιστής. Ο Ιησούς σώζει τον λαόν Αυτού από τον αμαρτιών αυτού. Ο Ιησούς έρχεται να μας σώσει όχι από τους άλλους αλλά από τις αμαρτίες μας. Και αυτή είναι η σωτηρία που μας παρέχει ο Ιησούς, μία σωτηρία η οποία προϋποθέτει αγώνα και αγωνία. Γι’ αυτό και βλέπουμε ότι στην Ορθοδοξία σαράντα ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα και ενώ ακούγεται το: «η Παρθένος σήμερον τον προαιώνιον Λόγον», ο ορθόδοξος πιστός νηστεύει, αγωνίζεται, ασκείται, προκειμένου ακριβώς να ζήσει κι αυτός σαν τους ποιμένες την γέννηση του Ιησού Χριστού.
Γιατί άραγε ο Ιησούς γεννάται από Παρθένο; Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος απαντά σε όλους εκείνους, οι οποίοι σπεύδουν παραμονές Χριστουγέννων να σπιλώσουν το πρόσωπο της Παρθένου.
Ανοίγω μία παρένθεση. Δεν είναι μόνο η μορφή του σάντα κλάουζ, η οποία διαστρεβλώνει το μήνυμα των Χριστουγέννων. Θα διαπιστώσετε ότι, παραμονές των Χριστουγέννων, όλα τα μεγάλα περιοδικά και της Ευρώπης και τώρα πρόσφατα και της Ελλάδος προσπαθούνε με άρθρα τους, ό,τι ιερό έχει μείνεις στις καρδιές των ανθρώπων για τον Χριστό να το γκρεμίσουν κι αυτό, γι’ αυτό και θίγουν με πρωτοσέλιδά τους θέματα, όπως η παρθενία της Θεοτόκου, ποιος ήταν ο πραγματικός Ιησούς και εάν διαφέρει από τον Χριστό της πίστης μας! Ανήκει δυστυχώς κι αυτό στην τακτική της σημερινής Ευρώπης, το να γκρεμίζεται δηλαδή ό,τι ιερό υπάρχει ακριβώς την ημέρα που γιορτάζουμε τα γενέθλια Αυτού ακριβώς του προσώπου, του Ιησού.
Γιατί άραγε ο Ιησούς λοιπόν γεννιέται από Παρθένο; ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος απαντά. Όπως στην πρώτη δημιουργία, εννοεί του Αδάμ, δεν ήταν δυνατό να υπάρξει άνθρωπος πριν ο Θεός πάρει στα χέρια του τον πυλό, έτσι και το άρρωστο ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να γίνει καινούριο, αν δεν γίνει ρούχο Του Δημιουργού του. Στην πρώτη δημιουργία του Αδάμ, ο Αδάμ χωρίς τη συμμετοχή της γυναίκας γέννησε τρόπον τινά την Εύα. Στην δεύτερη δημιουργία η γυναίκα, η Παναγιά μας, χωρίς τη συμμετοχή άνδρα τίκτει τον Χριστό. Έτσι ώστε να αποκατασταθεί η ισοτιμία των φύλων. Όπως ο Θεός δεν άφησε ελλιπή τον Αδάμ όταν αφαίρεσε τα πλευρά του για να πλάσει την γυναίκα, έτσι και τώρα όταν πλάθει τον έμψυχο λόγο του δεν καταργεί την παρθενία της Θεοτόκου. Αν προερχόταν ο Ιησούς από συνηθισμένο γάμο, δεν θα πίστευαν ότι είναι Θεός.
Ο ασυνήθιστος τρόπος της γέννας Του μας βοηθά να αποδεχθούμε ολοκληρωτικά την Θεότητά του. Και ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, όλους αυτούς που αμφιβάλλουν για την εκ Παρθένου γέννηση, τους ρωτά με έναν δεικτικό τόνο: «δεν θα ήταν και τόσο μεγάλη αυτή η γέννηση του Χριστού, αν μπορούσες εσύ άνθρωπε να κατανοήσεις την δικιά σου γέννηση. Αφού δεν μπορείς ούτε την δικιά σου γέννηση να γνωρίσεις, ή μάλλον κατανοείς ένα τόσο μικρό μέρος που ντρέπεσαι να το πεις κιόλας, πώς προσπαθείς να ερμηνεύσεις τη γέννα του Λόγου, την γέννα του Θεού;»
Με αυτά ακριβώς τα λόγια οι πατέρες και φυσικά με την σιωπή και την πορεία προς την Βηθλεέμ, την οποία, όπως ακριβώς προηγουμένως τόνισα, την χαράσσει η Ορθόδοξη εκκλησία, προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν λίγο το μυστήριο.
Θα τελειώσω την ομιλία αναφέροντας ένα περιστατικό, το οποίο βίωσε ο Άγιος Ιερώνυμος, ένας από τους πατέρες της Δυτικής εκκλησίας, ευρισκόμενος στη Βηθλεέμ και αναλογιζόμενος την παραμονή των Χριστουγέννων, θέτοντας μάλλον στον Θεό το εξής ερώτημα. Η ανθρωπότητα πρόσφερε στον Ιησού την Παρθένο Μαρία, η γη πρόσφερε το σπήλαιο, οι μάγοι πρόσφεραν τα δικά τους δώρα, χρυσό, λίβανο και σμύρνα. Εγώ ο ταπεινός άνθρωπος ο κενός άνθρωπος, ο άνθρωπος που βιώνει το απόλυτο σκοτάδι, τί μπορεί να προσφέρει σε Εσένα νεογέννητε Χριστέ;
Η απάντηση, καταιγιστική, του Ιησού Χριστού: «τις αμαρτίες σου θέλω Ιερώνυμε».
Ο Άγιος Συμεών ο Θεολόγος γι’ αυτό συμπληρώνει: «καλότυχος είναι εκείνος που έχει δει το φως του κόσμου, δηλαδή τον Χριστό να μορφώνεται μέσα του, να παίρνει μορφή μέσα του. Γιατί αυτός θα γίνει «μητέρα» του Χριστού, νιώθοντας τα σκιρτήματα του Χριστού μέσα του, όπως αισθανόταν η Παναγία τα σκιρτήματα του βρέφους. Ο ίδιος ο Χριστός έχει υποσχεθεί: «μητέρα μου και αδελφή μου είναι αυτοί που ακούνε και αφουγκράζονται τον λόγο μου και τον πράττουν.»
Αν δεν έχεις τίποτε άλλο, σημειώνει ο Άγιος Συμεών, να προσφέρεις σαν δώρο όπως οι μάγοι και οι ποιμένες, βγάλε από πάνω σου τις αμαρτίες, τις ενοχές και πρόσφερέ τις. Καθάρισε τον εαυτό σου στο λουτρό της εκκλησίας, ανακάλυψε το σπήλαιο μέσα σου, γιατί εκεί βρίσκεται η Βηθλεέμ.
Ο του Θεού λόγος εφάπαξ κατά σάρκα γεννηθείς,
(ο οποίος γεννήθηκε μία φορά κατά σάρκα),
αεί γεννάται θέλων,
(γεννιέται αιώνια επειδή το θέλει),
κατά Πνεύμα της θέλουσι,
(σύμφωνα με το Πνεύμα, σε αυτούς που το θέλουν
και γίνεται βρέφος εαυτόν εν εκείνης διαπλάτων ται αρετές.
(Γινόμενος βρέφος και πλάτοντας μέσα σε αυτούς που γεννιέται τις αρετές).»
Σας ευχαριστώ.
orp.gr