Τα θερμά αισθήματα της Αλβανίας προς το Ισραήλ θα δοκιμαστούν τις επόμενες εβδομάδες και μήνες. Το φιλο-ισραηλινό αίσθημα εξασθενεί ήδη μετά τον πόλεμο του Ισραήλ εναντίον της Χαμάς στη Γάζα, ο οποίος πυροδοτήθηκε από την αιματηρή εισβολή της τρομοκρατικής ομάδας στο νότιο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου.
Μια διαδικτυακή δημοσκόπηση με Αλβανούς, που διεξήχθη στις 13 Οκτωβρίου από τον ερευνητή της albanja.com, Eduard Zaloshnja, έδειξε σχετικά έντονη συμπάθεια προς το Ισραήλ την πρώτη εβδομάδα του πολέμου. Από τους 2.320 ερωτηθέντες σε αυτό που ο Zaloshnja παραδέχεται ότι ήταν μια «γρήγορη και όχι πολύ επιστημονικά ακριβής» δημοσκόπηση, το 50% είπε ότι ήταν υπέρ του Ισραήλ, το 36% ήταν υπέρ της Παλαιστίνης και το 14% είπε ότι ήταν «διπλό».
Ωστόσο, η υποστήριξη προς το Ισραήλ έχει μειωθεί από τότε, είπε ο Zaloshnja, ειδικά μετά την έκρηξη σε νοσοκομείο της Γάζας, για την οποία η Χαμάς κατηγόρησε αμέσως το Ισραήλ.
Βίντεο και άλλα στοιχεία οδήγησαν σε ευρέως διαδεδομένες εικασίες ότι η έκρηξη, η οποία μπορεί να σκότωσε εκατοντάδες, προκλήθηκε από έναν αποτυχημένο πύραυλο που εκτοξεύτηκε από την τρομοκρατική ομάδα Ισλαμική Τζιχάντ.
Στις 16 Οκτωβρίου, το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών απέρριψε ψήφισμα που καταδικάζει τις ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα και απαιτεί την άμεση κατάπαυση του πυρός. Πέντε χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας και της Ρωσίας, ψήφισαν υπέρ, ενώ τέσσερις —οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιαπωνία— ψήφισαν κατά, επειδή το ψήφισμα δεν καταδίκασε συγκεκριμένα τη Χαμάς. Η Αλβανία, η οποία έχει επί του παρόντος μία ψήφο στο Συμβούλιο Ασφαλείας, ήταν μία από τις έξι χώρες που απείχαν.
«Η Χαμάς είναι καρκίνος στο σώμα της ανθρωπότητας»
Δύο ημέρες αργότερα, ο Αλβανός πρωθυπουργός Έντι Ράμα έγραψε στο Twitter ότι αν και «η Χαμάς είναι καρκίνος στο σώμα της ανθρωπότητας», δεν υπάρχει καμία δικαιολογία για να «κλείσουμε τα μάτια» στην ισραηλινή απάντηση.
«Σε αυτή τη σύγκρουση, η Αλβανία και ολόκληρος ο δημοκρατικός κόσμος στέκονται σταθερά στο πλευρό του Ισραήλ, (που βρίσκεται) βάρβαρα στο στόχαστρο των τρομοκρατών της Χαμάς!», έγραψε ο Ράμα, το κόμμα του οποίου συχνά περιγράφεται ως κεντροαριστερό.
«Ωστόσο, ο δημοκρατικός κόσμος πρέπει επίσης να εγγυηθεί την αλήθεια και τη δικαιοσύνη για τα εκατοντάδες θύματα του βομβαρδισμένου νοσοκομείου στη Γάζα».
Διαδηλώσεις Αλβανών μουσουλμάνων υπέρ των Παλαιστινίων
Την Παρασκευή, εκατοντάδες Αλβανοί μουσουλμάνοι συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Σκεντέρμπερη, την κεντρική πλατεία των Τιράνων, φωνάζοντας συνθήματα υπέρ της Παλαιστίνης και κραδαίνοντας πανό που έγραφε «Ελεύθερη Γάζα».
«Διαβάζω τα σχόλια στους λογαριασμούς των αλβανικών μέσων κοινωνικής δικτύωσης και μου φαίνεται ότι οι ντόπιοι ισλαμιστές τους βομβαρδίζουν με θεωρίες συνωμοσίας», είπε ο Zaloshnja.
«Πέρα από αυτό, η προσωπική μου αίσθηση είναι ότι υπάρχει μια παλαιότερη γενιά Αλβανών που κατηχήθηκαν με μίσος προς το Ισραήλ και υποστήριξη για την παλαιστινιακή υπόθεση. Αυτή η γενιά είναι ακόμα ζωντανή».
Μια διάσπαρτη εβραϊκή κοινότητα
Το 1991, το σταλινικό καθεστώς της Αλβανίας ανατράπηκε, σε μια χρονιά που σήμανε το τέλος του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη. Η νέα δημοκρατική κυβέρνηση εγκαθίδρυσε αμέσως διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ, αλλά χρειάστηκαν άλλα 21 χρόνια για να ανοίξει μια ισραηλινή πρεσβεία στα Τίρανα.
Σήμερα, η Αλβανία έχει τρεις επίτιμους προξένους στο Ισραήλ: ένας υπεύθυνος για το Τελ Αβίβ, την Ιερουσαλήμ και την κεντρική περιοχή. Ένας άλλος στη Χάιφα, που καλύπτει το βόρειο Ισραήλ και ένας στο Εϊλάτ για το νότιο Ισραήλ και το Νεγκέβ. Περίπου 54 ισραηλινές εταιρείες δραστηριοποιούνται επί του παρόντος στην Αλβανία, συμπεριλαμβανομένης της εταιρείας άρδευσης Netafim. Η βαλκανική χώρα έχει γίνει δημοφιλής προορισμός για τους Ισραηλινούς τουρίστες, με εποχικές πτήσεις που συνδέουν απευθείας το Τελ Αβίβ με τα Τίρανα.
Η Αλβανία εκπαίδευε Παλαιστίνιου τρομοκράτες
Αλλά η Αλβανία έχει μια άλλη, πιο περίπλοκη πλευρά της ιστορίας της με τη Μέση Ανατολή. Τρομοκράτες που ανήκουν στην Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης εκπαιδεύτηκαν στην Αλβανία για έξι μήνες ανταρτοπόλεμου σε μια στρατιωτική βάση στο Zall-Herr, ακριβώς βόρεια των Τιράνων. Πρόσφατα, μεταξύ 50 και 60 Αλβανοί – κυρίως από πολύ φτωχά χωριά στα νοτιοανατολικά – στρατολογήθηκαν για να πολεμήσουν για το ISIS.
Είναι μουσουλμανική χώρα η Αλβανία;
Τα άρθρα ειδήσεων συχνά απεικονίζουν την Αλβανία ως χώρα με μουσουλμανική πλειοψηφία, αλλά η πραγματικότητα είναι πιο λεπτή. Περίπου οι μισοί από τους 2,6 εκατομμύρια κατοίκους της Αλβανίας δεν ταυτίζονται με καμία θρησκεία, μια κληρονομιά του αθεϊσμού που επέβαλε ο Ενβέρ Χότζα, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα από το 1946 έως τον θάνατό του το 1985. Από αυτούς που ταυτίζονται, περίπου το 50% είναι Μπεκτασί – ισλαμιστές μυστικιστές Σούφι – ενώ το 21% ασκεί το παραδοσιακό Ισλάμ και το υπόλοιπο 29% θεωρεί τον εαυτό του Ορθόδοξο Χριστιανό ή Καθολικό.
Η εβραϊκή παρουσία στην Αλβανία κυρίως Ελληνοεβραίοι
Η εβραϊκή παρουσία στην Αλβανία ήταν πάντα μικρή. Πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Αλβανία ζούσαν περίπου 300 Ρομανιώτες -Εβραίοι—μια ελληνόφωνη εθνική κοινότητα. Οι περισσότεροι από αυτούς ζούσαν στην Αυλώνα, με μια μικρότερη κοινότητα στα Τίρανα και μερικές εβραϊκές οικογένειες σε άλλες πόλεις.
Στο απόγειό της, η Αλβανία φιλοξενούσε ίσως 3.750 Εβραίους πρόσφυγες από την Ελλάδα, την Αυστρία, τη Βουλγαρία, την Ιταλία και την πρώην Γιουγκοσλαβία. Μερικοί Εβραίοι πολέμησαν ως παρτιζάνοι εναντίον των Ναζί και οι αναμνήσεις τους τιμούνται σε ειδική έκθεση στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αλβανίας μπροστά από την πλατεία Σκεντέρμπεη.
Μετά τον πόλεμο, ο εβραϊκός πληθυσμός της Αλβανίας μειώθηκε γρήγορα σε περίπου 300 καθώς έφυγαν οι ξένοι Εβραίοι. Το 1991, μόλις έπεσε το κομμουνιστικό καθεστώς, σχεδόν ολόκληρη η εβραϊκή κοινότητα κατέφυγε μαζικά στο Ισραήλ.
Οι Εβραίοι σήμερα
Σήμερα, δεν έχουν απομείνει Εβραίοι στην Αυλώνα — μια πόλη που πρόσφατα μετονόμασε την οδό Foma Byko σε «Εβραϊκή οδό». Σχεδόν όλοι οι Εβραίοι που έχουν μείνει στην Αλβανία ζουν στα Τίρανα, δήλωσε ο Amos Dojaka, πρόεδρος της Αλβανικής Εβραϊκής Κοινότητας. Το επίσημο έμβλημα του συγκροτήματος είναι μια λιωμένη επτάφωτο λυχνία (μενόρα) και ο δικέφαλος αλβανικός αετός.
«Η Αλβανία ήταν κλειστή για περισσότερα από 50 χρόνια, γι’ αυτό κανείς δεν γνώριζε την ιστορία της διάσωσης των Εβραίων από τους Ναζί», δήλωσε ο Ντογιάκα, 56, επιχειρηματίας των Τιράνων που εργάζεται στον τομέα των εισαγωγών-εξαγωγών.
«Η σωτηρία των Εβραίων ήταν επικίνδυνη για όσους το έκαναν, επομένως είναι καλό για τη νέα γενιά, αλλά και για τους τουρίστες, να το γνωρίζουν», είπε ο Ντογιάκα, ο οποίος έζησε για δύο χρόνια στο Ασντότ του Ισραήλ τα τελευταία χρόνια της δεκαετίας του ‘90.
Πιστεύει ότι «οι περισσότεροι άνθρωποι εδώ» εξακολουθούν να υποστηρίζουν το Ισραήλ. «Οι δύο χώρες μας έχουν παρόμοιες ιστορίες και κανείς εδώ δεν υποστηρίζει την τρομοκρατία», είπε ο Ντογιάκα.
Ο Βασιλιάς της Αλβανίας Ζογκ
Ο πρίγκιπας Λέκα Β’ – εγγονός του βασιλιά Ζογκ, ο οποίος κυβέρνησε την Αλβανία από το 1925 έως ότου οι Ιταλοί φασίστες εισβολείς τον ανάγκασαν να εξοριστεί το 1939, για να μην επιστρέψει ποτέ – είπε ότι ήταν περήφανος που ο παππούς του επέτρεψε Εβραίους πρόσφυγες στη δεκαετία του 1930, παρέχοντάς τους καταφύγιο.
«Ρίσκαρε τη θέση του ως βασιλιάς, αλλά αρνήθηκε να γίνει μαριονέτα», εξήγησε ο Λέκα πίνοντας καφέ στο δωμάτιο Queen Geraldine του ξενοδοχείου Maritime Plaza, το οποίο φέρει το όνομα της γιαγιάς του. «Γι’ αυτό αναγκάστηκε να φύγει από την Αλβανία μετά την εισβολή».
Ένας άλλος επιφανής Αλβανός Εβραίος είναι ο Γκερί Κουρέτα, 55 ετών, ιδιοκτήτης αλυσίδας καταστημάτων παιδικών ενδυμάτων και παιχνιδιών. Διαθέτει πέντε σημεία πώλησης στα Τίρανα, ένα στην Αυλώνα και ένα στην τουριστική πόλη του Δυρραχίου. Για 16 χρόνια, ο Κουρέτα ζούσε στο Karmiel, στη Γαλιλαία του Ισραήλ, αλλά αποφάσισε να επιστρέψει στην πατρίδα του την Αλβανία το 2007. Ο 82χρονος πατέρας και η 76χρονη μητέρα του εξακολουθούν να βρίσκονται στο Karmiel.
«Ανησυχώ πολύ», είπε ο Κουρέτα, ο οποίος μιλά άπταιστα Εβραϊκά. «Όλοι ξέρουν ότι έχω οικογένεια στο Ισραήλ και όλοι με παίρνουν τηλέφωνο και με ρωτάνε για αυτούς. Οι άνθρωποι εδώ βλέπουν πολλά στην τηλεόραση για τη Γάζα. Δεν νομίζω ότι το Ισραήλ εξήγησε καλά τον εαυτό του. Φυσικά κατηγορώ τη Χαμάς, αλλά στο τέλος της ημέρας, είναι πόλεμος. Μερικές φορές δεν έχουμε άλλη επιλογή».
Ο Μπλέντι Γκόντζε, επικεφαλής του κυβερνητικού γραφείου που επιβλέπει τις υπηρεσίες οδικών μεταφορών της Αλβανίας, είπε στο Εβραϊκό Τηλεγραφικό Πρακτορείο ότι το Ισραήλ ήταν απολύτως δικαιολογημένο να χτυπήσει τη Χαμάς μετά την αιματηρή σφαγή της.
«Τα πράγματα πρέπει να φαίνονται όπως είναι», είπε ο Γκόντζε. «Αν δείτε πόσα χρήματα έχει ξοδέψει η Χαμάς για την προετοιμασία αυτής της επίθεσης, θα καταλάβετε γιατί η Γάζα είναι τόσο φτωχή. Δεν μπορείς να φτιάχνεις τούνελ και εκτοξευτές πυραύλων σε μια πολυσύχναστη γειτονιά και μετά να παραπονιέσαι για τον βομβαρδισμό αυτής της γειτονιάς ή να ζητάς από αυτούς στους οποίους επιτέθηκες να σου παρέχουν νερό και ηλεκτρισμό».
Μια ιστορία δύο μουσείων
Όταν τα ναζιστικά στρατεύματα κατέλαβαν τη χώρα, οι κάτοικοι της Αλβανίας έδωσαν καταφύγιο σε ντόπιους Εβραίους καθώς και πρόσφυγες, κρύβοντάς τους στα σπίτια τους, ντύνοντάς τους με τοπική ενδυμασία και δίνοντάς τους ακόμη και μουσουλμανικά ονόματα για να εξαπατήσουν τους Γερμανούς – σύμφωνα με την παράδοση της Μπέσα. Για να τιμήσει αυτή την παράδοση, η Αλβανία χτίζει το Μουσείο Besa, το οποίο θα είναι αφιερωμένο στις ιστορίες Αλβανών πολιτών που έσωσαν Εβραίους κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος.
Το μουσείο, το οποίο θα βρίσκεται σε αυτό που σήμερα είναι ένα ερειπωμένο σπίτι στα Τίρανα, ανακοινώθηκε τον Μάρτιο από τον Ράμα κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Ιερουσαλήμ. Ωστόσο, λίγες λεπτομέρειες είναι διαθέσιμες και ένας φύλακας στον χώρο αρνήθηκε να αφήσει έναν δημοσιογράφο να μπει για να τραβήξει φωτογραφίες του χώρου.
«Εδώ και 30 χρόνια, το ονειρευόμουν αυτό. Ποτέ δεν πίστευα ότι η ιδέα μου για ένα εβραϊκό μουσείο θα γινόταν στην πραγματικότητα», είπε η Άννα Κοέν, συνταξιούχος οδοντίατρος από τη Νέα Υόρκη και συγγραφέας της αυτοβιογραφίας The Flower of Vlora: Growing Up Jewish in Communist Albania. Τώρα είναι 78 ετών στη Φλόριντα, αλλά πρότεινε την ιδέα του μουσείου στους τοπικούς αξιωματούχους πριν από χρόνια.
Το Εβραϊκό Μουσείο της Αλβανίας, έκτασης 21.000 τετραγωνικών μέτρων, που αναμένεται να ανοίξει το 2025, θα ανεγερθεί σύντομα στον σημερινό χώρο του Εθνογραφικού Μουσείου της Αυλώνας, το οποίο βρίσκεται στη μέση μιας μικρής πλατείας. Προς το παρόν, τα γκράφιτι είναι σαν γκράφιτι σε κοντινούς τοίχους κοντά στο Sophie Caffé και σε άλλα καταστήματα.
Το έργο της Αυλώνας 2,5 εκατομμυρίων δολαρίων χρηματοδοτείται από το Αλβανοαμερικανικό Ταμείο Ανάπτυξης (AADF) και σχεδιάζεται από τον Ισραηλινό αρχιτέκτονα Etan Kimmel, του οποίου η εταιρεία στο Τελ Αβίβ κέρδισε τέσσερις ευρωπαϊκές εταιρείες για τη νικήτρια προσφορά.
«Πάντα γνωρίζαμε ότι ήταν απαραίτητο να έχουμε κάτι που να υπενθυμίζει στους ανθρώπους τη μακροχρόνια σχέση μεταξύ της Αλβανίας και των Εβραίων», δήλωσε η υπεύθυνη του προγράμματος AADF Alketa Kurrizo.
«Αυτό θα είναι ένα εβραϊκό μουσείο του 21ου αιώνα που θα μιλά όχι μόνο για την ιστορία και το τι έχουμε κάνει, αλλά και για την εβραϊκή ιστορία της Αλβανίας που πηγαίνει πίσω στους μεσαιωνικούς χρόνους. Αυτό το μουσείο είναι ένα μουσείο για το οποίο θα είμαστε όλοι περήφανοι και είμαστε σίγουροι ότι και άνθρωποι από το Ισραήλ θα έρθουν να το επισκεφτούν».
Με την ολοκλήρωση, το μουσείο θα αποτελείται από έναν υπόγειο όροφο και τέσσερις ορόφους πάνω από το έδαφος ως μια σύγχρονη γυάλινη επέκταση στο υπάρχον ιστορικό κτίριο. Εκτός από μόνιμο εκθεσιακό χώρο, προβλέπεται να διαθέτει αίθουσες διδασκαλίας, χώρο γραφείων, βιβλιοθήκη και αμφιθέατρο.
«Αυτό θα είναι το πρώτο μας μουσείο εκτός Ισραήλ», είπε ο Κίμελ, τα έργα του οποίου περιλαμβάνουν το Εθνικό Μνημείο στο Όρος Χερτζλ, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Τελ Αβίβ και το Μουσείο Πύργου του Δαβίδ της Ιερουσαλήμ, καθώς και πολλές ισραηλινές πρεσβείες σε όλη τη χώρα. κόσμος.
Και τα δύο προγραμματισμένα μουσεία χρηματοδοτούνται από φορολογούμενους στην Αλβανία, η οποία παρά τη δραματική αύξηση του τουρισμού φέτος, παραμένει μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης.
Ο πρίγκιπας Λέκα επιμένει ότι είναι σημαντικό για τους Αλβανούς να γνωρίζουν το παρελθόν τους για να αποτρέψουν μελλοντικές φρικαλεότητες – ειδικά στην Ευρώπη, όπου οι βίαιες επιθέσεις εναντίον Εβραίων και συναγωγών, καθώς και άλλων εβραϊκών τοποθεσιών, έχουν αυξηθεί από τότε που άρχισαν τον τρέχοντα πόλεμο στη Γάζα.
«Έχουμε μεγάλη συμπάθεια για το Ισραήλ σήμερα», είπε ο πρίγκιπας Λέκα. «Αυτό που συνέβη στις 7 Οκτωβρίου δεν ήταν στρατιωτική επίθεση, ήταν τρομοκρατική επίθεση. Οι στρατοί δεν βιάζουν γυναίκες, δεν κακοποιούν παιδιά. Όποιος δικαιολογεί αυτές τις εγκληματικές πράξεις βρίσκεται στη λάθος πλευρά της ιστορίας».
Gazeta Dita
—