Ο Λαχανάς είναι ένα ιστορικό χωριό της Θεσσαλονίκης που βρίσκεται σε υψόμετρο 600 μέτρων και συνορεύει με τους Νομούς Σερρών και Κιλκίς. Αποτελεί την ιστορική έδρα του Δήμου Λαγκαδά λόγω της ομώνυμης μάχης που έγινε εκεί κατά την περίοδο του Β΄ Βαλκανικού πολέμου, στις 19-21 Ιουνίου 1913.
Οι περισσότεροι κάτοικοι προέρχονται από πρόσφυγες του Πόντου.
Το όνομα του χωριού σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή προέρχεται από τον Σαμιώτη αγωνιστή Κωνσταντίνο Λαχανά (1769-1842).
Ο Λαχανάς το 1805 μετέβη στη Θεσσαλονίκη όπου συνάντησε τον Νικοτσάρα και πήρε την υπαρχηγία ενός σώματος κλεφταρματολών. Κάποια στιγμή περικυκλώθηκε μαζί με το σώμα του από τους Τούρκους και για να γλιτώσει έσπασε τις αλυσίδες που ένωναν τη γέφυρα, άνοιξε δρόμο και έφυγε.
Από τότε η τοποθεσία ονομάστηκε Λαχανάς. Δεύτερη εκδοχή θέλει το όνομα του χωριού να προέρχεται από την Τουρκική ονομασία Αλλάχ-ανά που σημαίνει η μητέρα του θεού χάρη στην εκκλησία της Αγίας Άννας που βρισκόταν στο Βυζαντινό κάστρο όταν ήρθαν οι Τούρκοι.
Ο ιστορικός χώρος του Λαχανά όπου επικεντρώθηκε η κύρια επιθετική προσπάθεια των Ελλήνων εναντίον των Βουλγάρων κατά τον Β΄ Βαλκανικό πόλεμο το 1913, περιλαμβάνει Μουσείο και επιβλητικό μνημείο πεσόντων που αναπαριστά έναν άγγελο και έναν στρατιώτη.
Στο Μουσείο που βρίσκεται στη βάση του ιστορικού λόφου παρουσιάζονται δείγματα του ατομικού και ομαδικού οπλισμού των δύο αντιπάλων, εικόνες της μάχης μέσα από πίνακες του Κενάν Μεσαρέ και ‒το πιο σημαντικό από τα εκθέματα‒ η διάτρητη στολή του Συνταγματάρχη Ιωάννη Παπακυριαζή πουέπεσε ηρωικά μαχόμενος στο πεδίο της μάχης.
Επίσης ο επισκέπτης μπορεί να αποκτήσει οπτικά στοιχεία του περιβάλλοντος της μάχης και να παρακολουθήσει οπτικοακουστικά τη διεξαγωγή της από μακέτα του γεωγραφικού χώρου. Κάθε χρόνο στις 21 Ιουνίου η επέτειος της Μάχης του Λαχανά γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα.
Στο χωριό διοργανώνονται επίσης κάθε χρόνο, το ποντιακό γλέντι την ημέρα που γιορτάζει ο πολιούχος του χωριού Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τα ποντιακά φιλέματα που αφορούν την έκθεση ποντιακών φαγητών και γίνονται συνήθως το καλοκαίρι, οι εκδηλώσεις της Καθαρά Δευτέρας, πολιτιστικές και αθλητικές εκδηλώσεις.
Στρατιωτικό Νεκροταφείο Λαχανά, Μάχη του Λαχανά.
Μάχη του Λαχανά. Η φονικότερη σύγκρουση των Βαλκανικών Πολέμων, όπου οι Έλληνες νίκησαν τους Βούλγαρους «δια της λόγχης»….
Η νικηφόρα έκβαση του Α’ Βαλκανικού Πολέμου για τον ελληνικό στρατό με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, δεν έθεσε τέλος στις διαφορές με τη Βουλγαρία, που εξακολουθούσε να οραματίζεται τη «Μεγάλη Βουλγαρία». Έτσι η σύγκρουση μεταξύ των μέχρι πρότινος συμμάχων ήταν αναπόφευκτη στο Β Βαλκανικό πόλεμο..
Η ελληνική πλευρά είχε προετοιμαστεί για τη σύγκρουση με τη Βουλγαρία, υπογράφοντας συνθήκη συμμαχίας με τη Σερβία και μεταφέροντας τον κύριο όγκο του ελληνικού στρατού στην κεντρική Μακεδονία μετά τη λήξη των επιχειρήσεων κατά των Οθωμανών στην Ήπειρο.
Το 1913 η Βουλγαρία είχε σκοπό να επεκταθεί σε ολόκληρη τη Μακεδονία και ανάγκασε τη Σερβία να παρακάμψει την αρχική τους συμφωνία η οποία όριζε ίση κατανομή εδαφών. Οι Σέρβοι, που υπολόγιζαν στα εδάφη της Αλβανίας, κατάλαβαν ότι πλέον δεν μπορούσαν να υπολογίζουν σε αυτά.
Η οριστική ρήξη ήρθε όταν αναγνώρισαν τα δικαιώματα της Ελλάδας στα εδάφη τα οποία είχε απελευθερώσει ο Ελληνικός Στρατός, ενώ η Βουλγαρία επεδίωκε να εκδιώξει την Ελλάδα από αυτά και να ιδρύσει τη μεγάλη Βουλγαρία της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου του 1878. Έτσι στις 19 Μαΐου 1913, Ελλάδα και Σερβία ένωσαν τις αμυντικές τους δυνάμεις, ενώ η Βουλγαρία έχει αποφασίσει να κάνει αιφνιδιαστική έφοδο.
Όντως, τα ξημερώματα της 17ης Ιουνίου οι Βούλγαροι επιτέθηκαν και κατέλαβαν τη Γευγελή, κόβοντας κάθε επικοινωνία με την Ελλάδα και τη Σερβία. Στη συνέχεια, επιχείρησαν άνοδο προς τη Θεσσαλονίκη που σταμάτησε ατυχώς, αφού οι Σέρβοι ανέκοψαν την πορεία τους πέρα από τον Αξιό. Αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν στα γύρω υψώματα, στη γραμμή Κιλκίς – Λαχανά. Λόγω των αμυντικών πλεονεκτημάτων της περιοχής, όπως το έδαφος που ήταν τελείως ακάλυπτο και παρείχε άριστη παρατήρηση και πεδία βολής, οι Βούλγαροι κατάφεραν να προφυλάξουν τις Σέρρες, το Σιδηρόκαστρο, τη Δοϊράνη και τη Γευγελή. Διατήρησαν επίσης και τη γέφυρα του Στρυμόνα, η οποία ήταν πολύ σημαντική για τον ανεφοδιασμό τους.
Οι Έλληνες ήρθαν αντιμέτωποι με 32 Τάγματα Πεζικού, 1 Σύνταγμα Ιππικού και 62 πυροβόλα. Η συνολική δύναμη του Ελληνικού Στρατού ανερχόταν σε 73 Τάγματα Πεζικού, 33 Πεδινές Πυροβολαρχίες, 9 Ορειβατικές, 8 Ιλες και 8 Ημιλαρχίες.
Η μάχη ξεκίνησε στις 19 Ιουνίου 1913 και ύστερα από τρία μερόνυχτα ακατάπαυστων συγκρούσεων και 5.652 απωλειών στο πεδίο της μάχης, οι Έλληνες ανάγκασαν τους Βούλγαρους να τραπούν σε άτακτη φυγή. Η νίκη υπήρξε σημαντική και προδίκασε την έκβαση του 2ου Βαλκανικού Πολέμου. Από το Κιλκίς τα ελληνικά στρατεύματα προχώρησαν στη Δοϊράνη, την Κερκίνη, τη Στρώμνιτσα, το Δελή Ρισαρ και στα στενά της Κρέσνας.
Η μάχη του Κιλκίς-Λαχανά, η οποία άνοιξε τον δρόμο προς τον βορρά και διέλυσε τη φήμη του αήττητου βουλγαρικού στρατού, θεωρείται, μια από τις φονικότερες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Οι απώλειες του ελληνικού στρατού ανήλθαν συνολικά στους 8.828 νεκρούς και τραυματίες. Μόνο στο Κιλκίς οι απώλειες ήταν 5.662 νεκροί και τραυματίες, ενώ στον Λαχανά 2.701. Οι Βούλγαροι είχαν 6.971 νεκρούς και 6.000 αιχμαλώτους. Οι βαριές απώλειες οφείλονται στο ότι πολλές από τις επιθέσεις έγιναν κατά μέτωπο και σε ακάλυπτο έδαφος, υπό τα πυρά του βουλγαρικού πυροβολικού, ενισχυμένου από Αυστριακούς αξιωματικούς, και εναντίον καλά προετοιμασμένων θέσεων.
Μάχη Κιλκίς-Λαχανά – Στρατιωτικό Νεκροταφείο Λαχανά
Η Μάχη Κιλκίς-Λαχανά (19-21 Ιουνίου 1913) διεξήχθη μεταξύ ελληνικών και βουλγαρικών δυνάμεων κατά τη διάρκεια του Β’ Βαλκανικού Πολέμου.
Στις 17 Ιουνίου, οι βουλγαρικές δυνάμεις κατείχαν την γραμμή Βερτίσκος-Πολύκαστρο, ενώ παράλληλα σχεδίαζαν και σχέδιο κατάληψης της Θεσσαλονίκης στις 19 του ίδιου μήνα. Ο ελληνικός στρατός αντέδρασε έγκαιρα και με επιθετικές ενέργειες ανάγκασε τη βουλγαρική πλευρά σε άμυνα στην τοποθεσία Κιλκίς-Λαχανά. Η μορφολογία της τοποθεσίας προσφερόταν για αποτελεσματικό αμυντικό αγώνα, ενώ ταυτόχρονα παρουσίαζε μεγάλες δυσκολίες στις κινήσεις τμημάτων πεζικού προς βορρά και ανατολή.
Το σχέδιο επίθεσης των ελληνικών δυνάμεων προέβλεπε την προέλαση βόρεια και ανατολικά: οι 2η, 3η, 4η, 5η και 10η Μεραρχίες, καθώς και η Ταξιαρχία ιππικού θα κατευθύνονταν προς τον τομέα του Κιλκίς, ενώ οι 6η και 7η Μεραρχίες προς τον Λαχανά. Η 2η βουλγαρική στρατιά εγκατέστησε αμυντικά μια μεραρχία και τρεις ταξιαρχίες πεζικού, ενώ διέθετε και ένα σύνταγμα ιππικού για την εκτέλεση αντεπιθέσεων.
Λόγω της απόκλισης των κατευθύνσεων επίθεσης προς τα βόρεια (Κιλκίς) και ανατολικά (Λαχανά) το πεδίο της μάχης διαχωρίζονταν στους δύο αυτούς ξεχωριστούς τομείς.
Τα ελληνικά τμήματα απώθησαν τις βουλγαρικές προφυλακές από το πρωί της 19ης Ιουνίου. Το βράδυ της ίδιας μέρας οι ελληνικές μεραρχίες είχαν καταλάβει το ύψωμα Γερμανικό, το χωριό Όσσα Θεσσαλονίκης και την περιοχή Σκεπαστού. Το πρωί της επομένης εξαπολύθηκε η κύρια ελληνική επίθεση. Καθόλη τη διάρκεια της μάχης οι 1η και 6η Μεραρχίες[3] προσπάθησαν με σκληρότατους αγώνες να πλησιάσουν σε απόσταση εφόδου την κύρια βουλγαρική τοποθεσία. Τα πυρά όμως της βουλγαρικής πλευράς υπήρξαν φονικότατα, καθώς η περιοχή ήταν εντελώς ακάλυπτη και ευνοούσε την άριστη παρατήρηση για τον αμυνόμενο με εκτεταμένα πεδία βολής. Παρ’ όλα αυτά η 7η Μεραρχία συνέχισε επιτυχώς την προέλαση και εισήλθε στη Νιγρίτα.
Στις 21 Ιουνίου το μεσημέρι το ελληνικό πεζικό έφτασε σε απόσταση εφόδου και εξαπέλυσε γενική εφόρμηση δια της λόγχης. Στις 16.00 ο ελληνικός στρατός εισήλθε στον Λαχανά καταδιώκοντας τα υποχωρούντα βουλγαρικά τμήματα μέχρι τα τελευταία υψώματα προς την πλευρά της κοιλάδας του Στρυμώνα.
Η συντριβή των βουλγαρικών τμημάτων θα ήταν ολοκληρωτική αν η 7η Μεραρχία καταλάμβανε εγκαίρως την γέφυρα του Στρυμώνα και απέκοπτε έτσι την βουλγαρική υποχώρηση προς τις Σέρρες.
Ηγετικό ρόλο στη μάχη αυτή είχε και ο Φωκίων Διαλέτης ως διοικητής του 1ου συντάγματος πεζικού.
Η Μάχη Κιλκίς-Λαχανά υπήρξε από τις φονικότερες της νεώτερης ελληνικής ιστορίας. Οι απώλειες του ελληνικού στρατού ήταν 8.828 νεκροί και τραυματίες. Παράλληλα η Μάχη αποτελεί από τις πιο ένδοξες σελίδες της, που επιτεύχθηκε ως απόρροια του υψηλού ηθικού, ηρωισμού και ανδρείας των ελληνικών τμημάτων.
Τις επόμενες ημέρες ο ελληνικός στρατός συνέχισε την προέλαση του βόρεια προς τη Δοϊράνη.
πηγή: ellinismos.gr
πηγή: mixanitouxronou.gr
πηγή: wikipedia.org
Παραγωγή: “©wind-up team”