Είναι γνωστό πως οι αυτοκράτειρες πάντα βαρούσαν σημαντικό ρόλο σε κάθε αυτοκρατορία. Ιδιαίτερα στο Βυζάντιο, μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού, είχαν συχνά επιρροή στους συζύγους τους και κάποιες κατάφεραν να κυβερνήσουν μόνες τους.
Σ’ αυτό το άρθρο θα βρείτε τις 10 πιο πανούργες αυτοκράτειρες στο Βυζάντιο:
10. Ειρήνη Δούκαινα
Η Ειρήνη Δούκαινα ήταν κόρη του Ανδρόνικου Δούκα και της Μαρίας της Βουλγαρίας. Γεννήθηκε το 1066. Παντρεύτηκε τον Αλέξιο Α΄ τον Κομνηνό όταν ήταν μόλις έντεκα ετών. Η πεθερά της, Άννα Δαλασσηνή, ορκισμένη εχθρός των Δουκών, πίεζε τον Αλέξιο να τη χωρίσει για να παντρευτεί τη Μάρθα (Μαρία) της Αλανίας, χωρίς αποτέλεσμα. Παρά το γεγονός ότι ο Αλέξιος φέρεται να είχε ως ερωμένη του τη Μάρθα κατά τα πρώτα χρόνια του γάμου τους, αγαπούσε πραγματικά την Ειρήνη, σύμφωνα τουλάχιστον με την κόρη τους, Άννα Κομνηνή. Η ίδια η Ειρήνη περιγράφτηκε ως ντροπαλή και απολάμβανε να ασχολείται με την αγιογραφία.
«Και πού είναι η πανουργία;» Λοιπόν, η Ειρήνη προσπάθησε μάταια να πείσει τον σύζυγό της να αποκληρώσει τον γιο τους, Ιωάννη, και να τον διαδεχθεί η κόρη τους, Άννα με τον σύζυγό της Νικηφόρο Βριέννιο. Όταν δε πέθανε ο Αλέξιος, η Ειρήνη αισθάνθηκε γνήσια θλίψη. Παρ’ όλα αυτά, συνωμότησε εναντίον του Ιωάννη με την κόρη της Άννα. Η συνωμοσία απέτυχε και μάνα και κόρη εξορίστηκαν στο μοναστήρι της Κεχαριτώμενης. Δεν ήταν μια σκληρή εξορία, και η Ειρήνη ζούσε εκεί ειρηνικά, διανέμοντας φαγητό στους φτωχούς και εκπαιδεύοντας μικρά ορφανά κορίτσια.
9. Θεοδότη
Η Θεοδότη ήταν μία κυρία επί των τιμών της αυτοκράτειρας Ειρήνης της Αθηναίας (μεγάλη ιστορία), η οποία ήταν η μητέρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΣΤ΄. Ο τελευταίος αντιπαθούσε τη γυναίκα του, Μαρία, την οποία είχε επιλέξει η μητέρα του. Έτσι, εύκολα ερωτεύτηκε τη Θεοδότη κι εκείνη έγινε ερωμένη του. Έτσι, ανάγκασε τη Μαρία να κλειστεί σε μοναστήρι, ίσως με την ελπίδα ότι θ’ αποκτούσε έναν νόμιμο γιο (η Μαρία είχε κάνει μόνο κόρες). Δεν είναι γνωστή η θέση της Ειρήνης για το θέμα, πάντως δεν αντιστάθηκε καθόλου (σύμφωνα με τον Θεοφάνη, ίσως αυτή να είχε σπρώξει τον Κωνσταντίνο στην αγκαλιά της Θεοδότης…) Όπως και να ‘χει, ο Κωνσταντίνος παντρεύτηκε τη Θεοδότη.
Το γεγονός όμως πως η Μαρία ζούσε κι ο Κωνσταντίνος είχε ήδη παντρευτεί μια άλλη θεωρήθηκε μοιχεία και προκάλεσε την εξέγερση του θείου της Θεοδότης, Πλάτωνα, ηγούμενου της μονής του Στουδίου, και του ξαδέλφου της, Θεόδωρου (επίσης μοναχό στη μονή του Στουδίου). Η νέα πεθερά της Θεοδότης, Ειρήνη, ενθάρρυνε τους μοναχούς εναντίον του γιου της. Τελικά, ο Πλάτωνας φυλακίστηκε κι οι άλλοι μοναχοί εξορίστηκαν στη Θεσσαλονίκη.
Μετά την τύφλωση του συζύγου της και την εκθρόνισή του, η Θεοδότη έγινε μοναχή. Και οι δύο γιοι που είχε με τον Κωνσταντίνο δεν έφτασαν στην ενηλικίωση.
8. Προκοπία
Η Προκοπία ήταν κόρη του Νικηφόρου Α΄, σύζυγος του Μιχαήλ Α΄ κι αδερφή του Σταυράκιου. Όταν ο πατέρας της πέθανε σε μάχη εναντίον του Κρουμ της Βουλγαρίας στη μάχη της Πλίσκα. Ανάμεσα στους λίγους επιζώντες είναι ο Σταυράκιος, αδερφός της Προκοπίας. Ήδη άρρωστος όταν ανέλαβε τον θρόνο, ο Σταυράκιος αποφάσισε να παραιτηθεί. Κάποιοι ήθελαν να τον διαδεχθεί η σύζυγός του, Θεοφανώ η Αθηναία. Ωστόσο, η Προκοπία κι ο σύζυγός της κατάφεραν να τον απειλήσουν, με αποτέλεσμα να τους δώσει τον θρόνο και να παραιτηθεί παράλληλα. Ύστερα, ο Σταυράκιος και η σύζυγός του αποσύρθηκαν σε μοναστήρια.
Στις 2 Οκτωβρίου του 811 ο Μιχαήλ διαδέχτηκε τον θρόνο και η Προκοπία έγινε αυτοκράτειρα. Φέρεται να κυριάρχησε συστηματικά στο βασίλειο κατά τη διάρκεια της σύντομης βασιλείας της. Επέμενε να ακολουθεί τον σύζυγό της στις εκστρατείες του, η παρουσία της όμως, σύμφωνα με κάποιες πηγές, δεν έγινε δεκτή από τα στρατεύματα. Ο Μιχαήλ έδωσε γενναιόδωρες δωρεές στον στρατό, τη γραφειοκρατία και την Εκκλησία σε μια προσπάθεια να εδραιώσει το θρόνο του. Έκανε μια συμφωνία με τον Καρλομάγνο, στην οποία τον αναγνώρισε ως αυτοκράτορα. Με μια άλλη συμφωνία με τον Κρουμ, κατάφερε να πάρει και την Ανατολική Θράκη.
Όμως, στις 22 Ιουνίου του 813, ο Μιχαήλ ηττήθηκε από τον Κρουμ. Λιγότερο από έναν μήνα αργότερα, ο Μιχαήλ παραιτήθηκε υπέρ του Λέοντα Ε΄. Η Προκοπία προσπάθησε να πάρει ένοπλα τον θρόνο, χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά, εξορίστηκε σε μοναστήρι.
Με τον Μιχαήλ είχαν τρεις γιους: τον Θεοφύλακτο, που εξορίστηκε σε μοναστήρι, τον Σταυράκιο, που πέθανε πριν την παραίτηση του πατέρα του και τον Νικήτα, που αργότερα έγινε Πατριάρχης. Είχαν επίσης δυο κόρες, τη Θεοφανώ και τη Γοργώ (που εξορίστηκαν μαζί με τη μητέρα τους).
7. Ευσεβία
Η Ευσεβία ήταν η δεύτερη σύζυγος του Κωνστάντιου Β΄, και κόρη του Φλάβιου Ευσέβιου. Όπως και ο σύζυγός της, φέρεται να ήταν πιστή μιας αιγυπτιακής αίρεσης. Παρ’ όλο που η Ευσεβία συμπαθούσε τον Ιουλιανό (τον Παραβάτη) και είχε πείσει τον Κωνστάντιο να τον κάνει Καίσαρα, προκάλεσε πολλές αποβολές στη σύζυγό του Ελένη για να μην έχει απογόνους. Η Ελένη πέθανε μετά από μια από τις αποβολές.
Η ίδια η Ευσεβία πέθανε από ένα φάρμακο που πήρε για την ανικανότητά της να μείνει έγκυος.
6. Σοφία
Η Σοφία ήταν η σύζυγος του Ιουστίνου Β’ κι ανιψιά της αυτοκράτειρας Θεοδώρας. Μετά τον θάνατο του Ιουστίνου, τον διαδέχτηκε ο Τιβέριος Β΄, καίσαρας. Ήταν ήδη παντρεμένος με την Ινώ κι είχαν δυο κόρες. Η Σοφία απαγόρεψε στις πατρικίες να επισκέπτονται την Ινώ και τις κόρες της και στην ουσία της απομόνωσε. Η Ινώ έφυγε από την Κωνσταντινούπολη, φοβούμενη για την ζωή της.
Η Σοφία προσπάθησε να πείσει τον Τιβέριο να παντρευτεί εκείνη ή την κόρη της, Αραβία. Ο Τιβέριος αρνήθηκε και δήλωσε πως θα την έχει σαν «μητέρα του» και της επέτρεψε να διατηρήσει τον τίτλο της Αυγούστας. Παράλληλα, η Ινώ στέφτηκε επίσης Αυγούστα εν αγνοία της Σοφίας. Αργότερα, η τελευταία αναγκάστηκε να συμβιβαστεί.
Όταν πέθανε ο Τιβέριος, η Σοφία έβαλε στον θρόνο τον Μαυρίκιο, ο οποίος παντρεύτηκε την κόρη του Τιβέριου και της Ινούς, Κωνσταντίνα, με την οποία η Σοφία είχε συμφιλιωθεί.
5. Μάρθα (Μαρία) της Αλανίας
Κόρη του Γεωργιανού μονάρχη Μπαγκράτ Δ΄, η πεντάχρονη Μάρθα στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη για να συνεχίσει την εκπαίδευσή της στο βυζαντινό δικαστήριο υπό την αιγίδα της αυτοκράτειρας Θεοδώρα το 1056. Ωστόσο, η τελευταία πέθανε αργότερα μέσα στο έτος και η Μάρθα επέστρεψε στη Γεωργία. Το 1065 παντρεύτηκε τον μελλοντικό αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ΄, γιο του Κωνσταντίνου Δούκα, και έγινε αυτοκράτειρα όταν ο Μιχαήλ ανέβηκε στον θρόνο το 1071. Ένα πραξικόπημα το 1078 απομάκρυνε τον Μιχαήλ και ενθρόνισε τον Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη. Ο Μιχαήλ αναγκάστηκε να γίνει μοναχός στη Μονή του Στουδίου και η Μάρθα πήγε σε ένα μοναστήρι του Πέτριον με τον γιο της Κωνσταντίνο, χωρίς να γίνει καλόγρια.
Παντρεύτηκε τον Νικηφόρο Γ΄ Βοτανειάτη μετά τον θάνατο της συζύγου του. Ο Νικηφόρος αρχικά υποσχέθηκε ότι θα ονομάσει τον μικρό Κωνσταντίνο Καίσαρα, όμως δεν τήρησε την υπόσχεσή του. Η Μάρθα συνωμότησε με τον Αλέξιο Κομνηνό (με τον οποίο φημολογείται ότι ήταν εραστές) κατά του Νικηφόρου. Ο Αλέξιος ανάγκασε τον Νικηφόρο να παραιτηθεί από το θρόνο και ο ίδιος στέφθηκε αυτοκράτορας το 1081. Ο Αλέξιος είχε κηρύξει τον Κωνσταντίνο κληρονόμο στο θρόνο και αργότερα αρραβώνιασε την κόρη του, την Άννα Κομνηνή, στον Κωνσταντίνο. Η κατάσταση αυτή άλλαξε δραστικά όταν ο Αλέξιος έκανε ένα γιο, τον μελλοντικό αυτοκράτορα Ιωάννη Β΄, από τον αυτοκράτορα Ειρήνη Δούκαινα το 1087. Ο αρραβώνας της Άννας με τον Κωνσταντίνο διαλύθηκε, ο τελευταίος στερήθηκε από το καθεστώς του κληρονόμου και η Μάρθα αναγκάστηκε να αποσυρθεί σε μοναστήρι. Στη Μάρθα ανατέθηκε επίσης η φροντίδα της πριγκίπισσας Άννας Κομνηνής, η οποία την αγαπούσε πολύ και μοιράστηκε όλα τα μυστικά της με την πρώην αυτοκράτειρα.
Μετά την εκθρόνισή της και μια περίοδο σε ένα μοναστήρι, η Μάρθα ζούσε στο ανάκτορο της Μανγκάνα, όπου διοργάνωσε «εναλλακτικό βασίλειο» ως μητέρα του συν-αυτοκράτορα και πεθερά της μεγαλύτερης κόρης του αυτοκράτορα. Παρά το γεγονός ότι ήταν επίσημα μοναχή και φορούσε πέπλο, αυτή η μετάβαση δεν άλλαξε καθόλου τον τρόπο ζωής της Μαρίας και συνέχισε τις συνήθεις φιλανθρωπικές της δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων των δωρεών προς το Γεωργιανό μοναστήρι του Ιβήρου στο Άγιο Όρος.
Μετά το θάνατο του γιου της, Κωνσταντίνου, το 1096, εγκαταστάθηκε τελικά σε ένα μοναστήρι, κατά πάσα πιθανότητα σε μια περιοχή με έντονη γεωργία, όπως η Βορειοανατολική Ανατολία. Έμεινε σεβαστή στη μητρική της Γεωργία, με αποτέλεσμα την αύξηση των μελλοντικών γάμων μεταξύ των γεωργιανών και βυζαντινών βασιλείων και την ενίσχυση των δεσμών μεταξύ των δύο χωρών.
4. Φαύστα
Η Φαύστα ήταν κόρη του Μαξιμιανού και της Ευτροπίας, σύζυγος του Κωνσταντίνου Α΄. Για χατήρι της, ο σύζυγός της χώρισε την πρώην γυναίκα του, Μινερβίνη. Ο Μαξιμιανός καταπάτησε τις συμφωνίες που είχε υπογράψει με τον Κωνσταντίνο και εμπιστεύτηκε τα σχέδιά του στην Φαύστα. Η Φαύστα πρόδωσε τον πατέρα της στον Κωνσταντίνο, ο οποίος συνέλλαβε τον πεθερό του, χωρίς να έχει σκοπό να τον σκοτώσει. Η Φαύστα όμως, ως «καλή κόρη», λέει στον σύζυγό της να εκτελέσει τον πατέρα της, πράγμα που έγινε.
Οι σχέσεις της με τον Κωνσταντίνο ήταν καλές, μέχρι που συκοφάντησε τον γιο του με τη Μινερβίνη Κρίσπο ότι επιχείρησε να τη βιάσει. Ο Κωνσταντίνος την άκουσε κι εκτέλεσε τον Κρίσπο. Επειδή όμως τίποτα δεν μένει κρυφό, η πεθερά της Φαύστας Ελένη ζήτησε από τον γιο της να ερευνήσει τα γεγονότα και μαθεύτηκε η αλήθεια, με αποτέλεσμα την εκτέλεση της Φαύστας.
3. Θεοφανώ
Η Θεοφανώ ήταν μια Λακωνικής καταγωγής κόρη ενός ταβερνιάρη, που ονομαζόταν Κρατερός. Αρχικά ονομαζόταν Αναστασία, ή πιο οικεία Αναστασώ. Ο διάδοχος του θρόνου Ρωμανός Β΄ την ερωτεύτηκε και την παντρεύτηκε κι η Αναστασία άλλαξε το όνομά της σε Θεοφανώ. Λόγω της ταπεινής καταγωγής της, η Θεοφανώ ήταν αντιδημοφιλής στα πεθερικά της κι όταν πέθανε ο πεθερός της, Κωνσταντίνος Ζ΄, υπήρξαν φήμες πως τον δηλητηρίασε εκείνη. Στη συνέχεια, έστειλε την πεθερά της Ελένη Λεκαπηνή και τις κουνιάδες της (Θεοδώρα, Ζωή, Θεοφανώ, Άννα και Αγάθη) σε μοναστήρι.
Το 963, ο Ρωμανός πέθανε σε ηλικία μόλις είκοσι έξι ετών. Και πάλι κάποιοι κατηγόρησαν τη Θεοφανώ, όμως η ίδια δεν είχε κανένα συμφέρον από τον θάνατό του, καθώς ήταν μόλις λίγες μέρες μετά τη γέννα της κόρης της, Άννας. Σε μια προσπάθεια να κρατήσει τον θρόνο, η Θεοφανώ παντρεύτηκε τον ηλικιωμένο Νικηφόρο Φωκά, ανεβάζοντάς τον στον θρόνο, παρά τις διαμαρτυρίες του Πατριάρχη Πολύευκτου.
Αργότερα, όταν ο Νικηφόρος άρχισε να γίνεται αντιπαθής προς τον λαό, η Θεοφανώ συνωμότησε εναντίον του μαζί με τον ανιψιό του, Ιωάννη, με τον οποίο ήταν εραστές και τον βοήθησε με την προϋπόθεση να παντρευτούν. Μετά τη δολοφονία του Νικηφόρου, ο Ιωάννης έγινε αυτοκράτορας. Ο Πατριάρχης Πολύευκτος αρνήθηκε τον στέψει αυτοκράτορα, εκτός και αν ο Ιωάννης τιμωρούσε εκείνους που τον βοήθησαν στη δολοφονία κι αν εξόριζε τη Θεοφανώ. Ο Ιωάννης δέχτηκε κι η Θεοφανώ εξορίστηκε στο νησί της Πρώτης.
Αργότερα δραπέτευσε και συνωμότησε εναντίον του Ιωάννη, αλλά και πάλι συνελήφθη κι εξορίστηκε στην Αρμενία. Χρόνια αργότερα, οι γιοι της Βασίλειος Β΄ και Κωνσταντίνος Η΄ την έβγαλαν από το μοναστήρι και πέθανε στο παλάτι.
2. Μαρτίνα
Πρόκειται για μια από τις πιο μισητές ηγέτιδες του Βυζαντίου και μια από τις πιο μανιασμένες αυτοκράτειρες όλων των εποχών. Πρόκειται για τη Μαρτίνα, η οποία παντρεύτηκε τον αυτοκράτορα Ηράκλειο μετά τον θάνατο της εξαιρετικά δημοφιλούς συζύγου του, Φαβίας Ευδοκίας, από επιληψία.
Για να κάνει τα πράγματα χειρότερα, η Μαρτίνα, η οποία ήταν πολύ νεότερη από τον Ηράκλειο, ήταν ανιψιά του, κόρη της αδερφής του, Μαρίας, από τον πρώτο γάμο της με έναν συγκεκριμένο Μαρτίνο. Αυτή η αιμομικτική σχέση έρχεται ενάντια σε όλες τις αποφάσεις της εκκλησίας και προκάλεσε βίαιες αντιδράσεις τόσο από τους κληρικούς όσο και από το λαό. Τα μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας εξέφρασαν επίσης τις αντιρρήσεις τους, με τον αδελφό του Ηρακλείου (και τον θείο της Μαρτίνας) Θεόδωρο να επικρίνει συνεχώς τον Ηράκλειο λόγω αυτής της σχέσης και λέγοντας ότι «η αμαρτία είναι μόνιμα μπροστά του». Αυτή η προσβολή ήταν διπλή, όχι μόνο με στόχο τον αιμομικτικό αυτό γάμο, αλλά και με την ασυνήθιστη συνήθεια της Μαρτίνας να ταξιδεύει με τον Ηράκλειο και το στρατό.
Ο Ηράκλειος και η Μαρτίνα ήταν σαφώς ένα πολύ στενό ζευγάρι: σπάνια χωρίζονταν, είχαν τουλάχιστον δέκα παιδιά: τον Φάβιο, τον Θεοδόσιο, τον Κωνσταντίνο, τον Ηρακλεωνά, τον Δαβίδ (Τιβέριο), τον Μαρτίνο ή Μαρίνο, την Αυγουστίνα, την Αναστασία ή/και τη Μαρτίνα, και τη Φεβρωνία. Από αυτά, λόγω της αιμομιξίας, τουλάχιστον δύο ήταν με ειδικές ανάγκες.
Μετά τον θάνατο του Ηρακλείου, δηλητηρίασε τον προγονό της, Κωνσταντίνο Γ΄. Αυτή και οι μόνοι επιζώντες γιοι της (Μαρτίνος, Δαβίδ, Θεοδόσιος και Ηρακλεωνάς) ακρωτηριάστηκαν, (εκτός από τον Θεοδόσιο, που ήταν κωφός) και στάλθηκαν για εξορία στην Ρόδο.
1. Ειρήνη η Αθηναία
Η Ειρήνη η Αθηναία ήταν μια ορφανή κοπέλα την οποία πάντρεψε ο εικονομάχος Κωνσταντίνος Ε΄ με τον γιο του Λέοντα Δ΄. Μετά τον θάνατο του πεθερού και του συζύγου της, η Ειρήνη κυβέρνησε στο όνομα του ανήλικου γιου της, Κωνσταντίνου κι αναστήλωσε τις εικόνες. Όταν ο γιος της ενηλικιώθηκε, η Ειρήνη έκανε ό,τι μπορούσε για να μην πάρει τον θρόνο. Διέλυσε τον αρραβώνα του με την Ροτρούδη, κόρη του Καρλομάγνου, για να μην κερδίσει κύρος ο γιος της και τον πάντρεψε με τη Μαρία της Άμνιας, την οποία αντιπαθούσε. Αργότερα ανάγκασε τη Μαρία να πάει σε μοναστήρι και παντρεύτηκε τη Θεοδότη, μια πατρικία της μητέρας του, πράγμα που προκάλεσε αντιδράσεις.
Όταν όμως ο Κωνσταντίνος απέκτησε γιο με τη Θεοδότη, η Ειρήνη αποφάσισε να βάλει ένα τέλος. Έτσι, συνέλαβε τον Κωνσταντίνο, ο οποίος μεταφέρθηκε στο δωμάτιο της Πορφύρας, στο δωμάτιο που γεννήθηκε και τον τύφλωσαν, με διαταγή της Ειρήνης. Αργότερα υπέκυψε από τα τραύματά του. Ο Νικηφόρος Α΄, στρατηγός, κατέλαβε τον θρόνο κι έκλεισε την Ειρήνη σε μοναστήρι.
Παρ’ όλα όσα έκανε, ανακηρύχθηκε Αγία επειδή αναστύλωσε τις εικόνες.
Παραπομπές
http://www.roman-emperors.org/indexxxx.htm
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%BF%CE%B4%CF%8C%CF%84%CE%B7
https://en.wikipedia.org/wiki/Prokopia
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CF%85%CF%83%CE%B5%CE%B2%CE%AF%CE%B1
http://www.roman-emperors.org/indexxxx.htm
https://en.wikipedia.org/wiki/Maria_of_Alania
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%B1%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B1
https://en.wikipedia.org/wiki/Theophano_(10th_century)
http://www.roman-emperors.org/indexxxx.htm
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CF%81%CE%AE%CE%BD%CE%B7_%CE%B7_%CE%91%CE%B8%CE%B7%CE%BD%CE%B1%CE%AF%CE%B1
Εικόνες
https://en.wikipedia.org/wiki/Irene_Doukaina
https://www.geni.com/people/Eusebia-Augusta/337583936630006109
https://www.vcoins.com/en/stores/celeste_jones_mining/243/product/unusually_fine_byzantine_follis_of_justin_ii_and_wife_sophie_ngc_xf_extra_fine/801678/Default.aspx
https://en.wikipedia.org/wiki/Maria_of_Alania
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%B1%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B1
http://ellinondiktyo.blogspot.gr/2015/09/blog-post_19.html
http://www.roman-emperors.org/indexxxx.htm
http://vizantinaistorika.blogspot.gr/2016/04/pala-d-oro-httpleipsanothiki.html