Οι κατάφρακτοι ήταν μονάδα βαρέος ιππικού του βυζαντινού στρατού (αλλά όχι μόνο). Οι κατάφρακτοι ιππείς εμφανίζονται ως στρατιωτική μονάδα και ως όρος στην ιστορία, στο βασίλειο των Πάρθων, τον 3ο αι.π.Χ..
Φωτογραφία By John Tremelling – http://www.remountdepot.com/, GFDL, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=9819386
Στη συνέχεια χρησιμοποιούνται τόσο από το βασίλειο των Σελευκιδών, όσο και από τους Σασσανίδες της Περσίας, αλλά και από τους Ρωμαίους.
Στην Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία (Βυζαντινή), παρότι δεν έπαψε ποτέ η χρήση διαφόρων μορφών βαρέος ιππικού, επανεμφανίζονται τον 10ο αιώνα. Ονομάζονται κατάφρακτοι ή κλιβανοφόροι ή λωρικάτοι. Οι τακτικές τους παρουσιάζουν ομοιότητες με τους Εταίρους της αρχαίας Μακεδονίας, με τους κατάφρακτους να είναι μια πολύ πιο θωρακισμένη μορφή τους.
Οι κατάφρακτοι αποτέλεσαν ουσιαστικό συστατικό των νικηφόρων πολέμων του Βυζαντίου κατά την περίοδο της λεγόμενης «βυζαντινής εποποιίας» (950-1025).
Ήταν τόση δε η φήμη τους και ο τρόμος που προκαλούσαν στους αντιπάλους,με αποτέλεσμα και μόνο το άκουσμα της άφιξης τους να αρκεί πολλές φορές για την υποχώρηση του εχθρού (όπως έγινε επί Βασιλείου Β’, όταν λύθηκε η πολιορκία του Χαλεπίου από τους Φατιμίδες της Αιγύπτου, και το 1030 σε ανάλογη πορεία στη Συρία). Οι κατάφρακτοι ακολούθησαν την παρακμή της αυτοκρατορίας, μειούμενοι συνεχώς σε αριθμό, λόγω των οικονομικών δυσκολιών και της χρήσης μισθοφόρων.
.
.