Ο Καθηγητής Ι. Μάζης, τον Ιούνιο του 1997, στην Εισήγησή του στο Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Διεθνή Συλλογικά Συστήματα Ασφαλείας και ο ρόλος τους στη Ν/Α Μεσόγειο», Κέρκυρα, 27, 28, 29 Ιουνίου, Ιονικό Συνεδριακό Κέντρο, περιέγραψε, μία «φόρμουλα η οποία μάλλον φαίνεται να επικρατεί, ότι το Αιγαιο τείνει να θεωρηθεί ως «Διεθνές Θαλάσσιο Στενό» και όχι «Θάλασσα» στην οποία έχουν δικαιώματα και τα δύο παράκτια κράτη».
- Ευστράτιος Ζηκόπουλος – Msc Γεωπολιτικής στο ΕΚΠΑ, Υπ. Δρ Γεωπολιτικής ΕΚΠΑ
Κατά τον Μάζη, «αυτό σημαίνει ότι το Αιγαίο πρέπει να διέπεται από “ειδικό καθεστώς” το οποίο θα επιτρέπει μέσω “ειδικών συμφωνιών” την ελεύθερη διέλευση σε όλους τους πιθανούς χρήστες». Και τόνιζε παράλληλα «ότι πόρρω απέχει το διεθνές αυτό καθεστώς από εκείνο του “Θαλάσσιου Στενού” το οποίο διαθέτει δεσμευτικούς κανονισμούς από το κράτος ή τα κράτη στα οποία ανήκει, όπως συμβαίνει μέχρι σήμερα με τα Δαρδανέλια».
Συνεχίζοντας ο Καθηγητής, προέβλεψε ότι, μερίδα του ΥΠΕΘΑ των ΗΠΑ, θεωρεί πως «πάνω απ’ όλα ο κυρίαρχος ρόλος του Ο.Η.Ε. στο Αιγαίο θα άλλαζε τη μέχρι σήμερα διμερή εικόνα και θα απελευθέρωνε τις Η.Π.Α. από την ευθύνη της ακατόρθωτης επιδίωξης για επινόηση και επιβολή συμβιβαστικών λύσεων σε αυτούς τους δύο ‘στενόκαρδους’ ανταγωνιστές. Οι “στενόκαρδοι” ανταγωνιστές, κατά τους κύκλους αυτούς, είμαστε εμείς και οι Τούρκοι. Είμαι αναγκασμένος όμως, στο σημείο αυτό να κάνω ένα σχόλιο: είναι μάλλον δύσκολο να θεωρήσω ως γεωπολιτικός αναλυτής, και μάλιστα της Ρεαλιστικής Σχολής, ως δεδομένο την αντικειμενικότητα του Ο.Η.Ε. και ιδιαιτέρως του Συμβουλίου Ασφαλείας του, το οποίο και μόνον από τη σύνθεσή του, (βλ. πέντε μόνιμα μέλη) καταστρατηγεί την έννοια της ισότιμης συμμετοχής των κρατών μελών του στη λήψη των αποφάσεων για την τύχη των εθνών […].
Έτσι, επιμένοντας λίγο περισσότερο σ’ αυτό που οι ανωτέρω κύκλοι του αμερικανικού Υπ. Εθ. Αμ. ονομάζουν “κυρίαρχο ρόλο του Ο.Η.Ε.”. οδηγούμεθα με μαθηματική ακρίβεια στην απόφαση για μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στο συλλογικό Σύστημα Ασφαλείας που λέγεται ΝΑΤΟ και το οποίο, ως γνωστόν αποτελεί οικείο περιβάλλον για την αγγλοσαξονική πολιτική αντίληψη των Ναυτικών – και συνάμα Πυρηνικών – Δυνάμεων».
Το συμπέρασμα που παρουσίασε τότε ο Καθηγητής, ως προκύπτον από την Εισήγησή του (το 1997 στην Κέρκυρα), ήταν ότι «το Αιγαίο δεν θα ανήκει ως Περιοχή Ευθύνης στην Ελλάδα, θα είμαστε όμως αρμόδιοι για την άμυνα των νησιών μας και των χωρικών μας υδάτων». […], και ότι «Είναι εμφανές ότι η έννοια της Περιοχής Ευθύνης με τη μορφή διοικήσεως και ελέγχου που έχουμε γνωρίσει και που το ΝΑΤΟ, βασιζόμενο στις τουρκικές εμπλοκές, μας εμπόδισε να αποκτήσουμε, υποβαθμίζεται σημαντικά με τη νέα αρχιτεκτονική της Συμμαχίας. Στις θαλάσσιες επιχειρήσεις θα εφαρμοσθεί το λεγόμενο Task Forces Concept σύμφωνα με το οποίο οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ θα δρουν κυριαρχικά στο κεντρικό Αιγαίο, επί του οποίου θα έχουν και τον επιχειρησιακό έλεγχο. Στα ζητήματα αεραμύνης και ανταλλαγής πληροφοριών (Cross Tel) είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι Τούρκοι θα προσπαθήσουν να προωθήσουν το γεωγραφικό όριο Ανταλλαγής πληροφοριών στο μέσον του Αιγαίου! Κάτι τέτοιο θα σήμαινε, εάν θα γίνει αποδεκτό φυσικά, την απώλεια του Αιγαίου».
Το 2022, ο εκδότης της έγκυρης Εστίας, Μανώλης Κοττάκης, στο φύλλο της 15ης Μαρτίου [Οὐδέτερη ζώνη Αἰγαῖο – Μεσόγειος, ἀνοικτός διάδρομος μεταφορᾶς ἀερίου! | ΕΣΤΙΑ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΕΦΗΜΕΡΙΣ (estianews.gr)], αναρωτιέται: «…Τώρα τί; Γιά νά ἀνακοπεῖ ἡ περαιτέρω ρωσσική κάθοδος στήν Μεσόγειο καί τήν Μέση Ἀνατολή θά πρέπει νά δεχθοῦμε νά γίνει γκρίζο τό Καστελόρριζο, οὐδέτερο τό Αἰγαῖο –ὅπως προέβλεψε ὁ καθηγητής Μάζης τό 1997 σέ ἄλλες συνθῆκες– ἀχνό τό γαλάζιο χρῶμα τῆς κυριαρχίας μας καί νά τεθεῖ σέ κίνδυνο μέ τόν ἀφοπλισμό ἡ ἐδαφική ἀκεραιότητα τῶν νησιῶν-ἀεροπλανοφόρων; Πολύ βαρύ τίμημα γιά μιά πρόσκαιρη Εἰρήνη! Ἄς τό ἔχουν ὑπ’ ὄψιν ὅσοι θέλουν νά μᾶς ἐπιβάλουν Ἑλσίνκι 2».
Ο Καθηγητής Ι. Μάζης, συμβάλλοντας στην αποδοτική εκμετάλλευση των «παραθύρων ευκαιρίας», την 30ή Οκτωβρίου 2021, πρότεινε την «Σωστή τοποθέτηση της Ελλάδας στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον που δημιουργείται» [Ιωάννης Μάζης: Στρατηγικό παράθυρο ευκαιρίας για Ελλάδα-Κύπρο (infognomonpolitics.gr)]. Σε συνέντευξή του [https://youtu.be/s8AeB7m0iME], ανέλυσε το «νέο γεωπολιτικό τοπίο που αναδύεται με τη διαμόρφωση ενός μεγάλου διαδρόμου-“άξονα” από τη Γαλλία μέχρι την Ινδία με το “πράσινο φως” των ΗΠΑ». Πιο αναλυτικά, περιέγραψε την «διαδρομή της ζεύξεως μεταξύ Ανατολικής Μεσογείου και Ειρηνικού! [ως] Στρατηγικό παράθυρο ευκαιρίας για Ελλάδα και Κύπρο. Η Ελλάδα πρέπει να τοποθετηθεί σωστά σε αυτό το νέο δημιουργούμενο γεωπολιτικό περιβάλλον. Εφόσον Ελλάς και Γαλλία έχουν αυτήν τη σχέση και είναι εγγυήτρια της Κύπρου πρέπει να μεταφέρει μέρος της συνδρομής και της συνεργασίας στην Κύπρο. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνουμε να αναβιώσουμε τον ενιαίο αμυντικό δόγμα Ελλάδας-Κύπρο με τη συνεργασία της Γαλλίας. Συμπληρωματικές οι συμφωνίες με Γαλλία και ΗΠΑ. Ό,τι λείπει από την ελληνοαμερικανική σύμβαση συμπληρώνεται από την ελληνογαλλική».
Προσφάτως, την 30η Ιουλίου 2023, οι κκ. Αλέξανδρος Διακόπουλος, Πέτρος Λιάκουρας, Κώστας Υφαντής και Κωνσταντίνος Φίλης, σε κοινό άρθρο τους, στην Καθημερινή, [Ελληνοτουρκικά: Ιχνηλατώντας τον δρόμο για τη Χάγη | Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ (kathimerini.gr)], περιγράφουν ένα υποθετικό παράθυρο ευκαιρίας, όπως οι ίδιοι αναφέρουν, ότι «…αν λοιπόν υπάρχει ένα παράθυρο ευκαιρίας, έστω και μικρό, χρήσιμο είναι να το αξιοποιήσουμε. Δεν θα διαπραγματευτούμε από φόβο ή αδυναμία, …», ώστε κλείνοντας τα θέματα με την Τουρκία να ξεκινήσει μια περίοδος καταλλαγής, ελλείψεως απειλών και εντάσεων που, κατά τους τέσσερις υπογράφοντες το άρθρο, θα οδηγήσει σε μια εποχή ευημερίας και ειρήνης στην περιοχή.
Απαντώντας στο ανωτέρω άρθρο, ο Καθηγητής Μάζης, [ΕΣΤΙΑ, Κυριακή, 6 Αυγούστου 2023], επεμβαίνει με την εξής ερώτηση: «Πόθεν το γνωρίζουν, πως είναι σίγουροι και το εκλαμβάνουν ως δεδομένο της εκθέσεών των, και του περαιτέρω σχεδιασμού των, όσοι αναλυτές συνάδελφοι θεωρούν ότι η Τουρκία, μόλις εισπράξει το δήθεν επίδικον του κατευνασμού του ‘παραθύρου ευκαιρίας’ (sic), αντί να το σεβαστεί και αντί να ικανοποιηθεί και έτσι να ‘κάτσει φρόνιμα’ για τον επόμενο ‘αιώνα’ του μέλιτος, δεν θα σπεύσει να εγείρει και νέες αξιώσεις με νέες απειλές και νέες προκλήσεις; Ειδικά εφόσον είδε ότι οι προηγούμενες (τόσο με την ίδια, αλλά και με άλλους, όπως με τα Σκόπια, ή με την Κύπρο κλπ.) της απέφεραν απτά δικαιϊκά, διπλωματικά, και εν τέλει γεωπολιτικά οφέλη; Από πού αντλούν αυτή την σιγουριά, έχοντας δεδομένο άλλωστε ότι αυτός ήταν ουσιαστικά ο λόγος που τόσοι άλλοι Πρωθυπουργοί με ισχυρή μάλιστα εντολή (Κωνσταντίνος Καραμανλής, Α. Παπανδρέου, Κ. Μητσοτάκης, Κ. Καραμανλής, Α. Σαμαράς), ακόμη και οι πλέον διατεθειμένοι να ‘κατευνάσουν’ νεότεροι (Σημίτης, Τσίπρας) δεν απεδέχθησαν τελικώς την ίδια ρύθμιση, κατά το παρελθόν;». Και μάλιστα η ερώτηση του Μάζη «δεν είναι απλώς μια καλόπιστη απορία ενός γεωπολιτικώς ανησυχούντος, αλλά είναι μια εύλογη ανησυχία που ερείδεται στην προϊστορία της τουρκικής ιμπεριαλιστικής συμπεριφοράς όχι απλά ετών, ή δεκαετιών, αλλά – θα έλεγα – …αιώνων! Τόσων μάλιστα αιώνων, όσων τροφοδοτούν το νεο-οθωμανικόν διακύβευμα των τούρκων αναθεωρητών και «πηδαλιούχων» της Τουρκίας. Να υπενθυμίσω μόνο το πώς ο νέος τούρκος ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν κατά την τελετή παράδοσης παραλαβής του ΥΠΕΞ, ανέφερε ότι αναλαμβάνει το «οφίκιο» του ΥΠΕΞ, κατονομάζοντάς το με την παλαιά οθωμανική και όχι τη σύγχρονη τουρκική ορολογία».
Η ένσταση του Μάζη είναι «καθαρά γεωπολιτικού χαρακτήρος και αφορά στο ότι διαφαίνεται ότι επιχειρείται να χρησιμοποιηθεί η Χάγη ως ‘πλυντήριο’ μιας επιμέρους διευθετήσεως κατευναστικού χαρακτήρος με την Τουρκία, αποβλέποντας στην ‘οριστική’ (sic) ικανοποίηση των όποιων άλλων επεκτατικών της βλέψεων στην περιοχή». Ο Μάζης συμπερασματικά συντάσσεται με «την ανάλυση και εκτίμηση του δικαιϊκού πλαισίου διαπραγματεύσεως της μιας και μόνης (κατά την Αθήνα, τουλάχιστον μέχρι σήμερα…) νομικής διαφοράς με την Τουρκία (για την οριοθέτηση Υφαλοκρηπίδος-ΑΟΖ και την κατάρτιση της δεούσης νομικής επιχειρηματολογίας)». Όμως αυτή «θα πρέπει να την συνθέσουμε με βάση, φυσικά, την επιστήμη του Διεθνούς Δικαίου. Η αξιολόγηση όμως του όποιου κόστους (από πιθανές «παρεκκλίσεις/υποχωρήσεις» από αυτήν την πιθανή στάση των Αθηνών), η στάθμιση του όποιου οφέλους και η απόφανση περί της όποιας σκοπιμότητος αποδοχής ή απορρίψεως των τουρκικών απαιτήσεων θα πρέπει πάντοτε να γίνεται μέσω της γεωπολιτικής σταθμίσεως κόστους-οφέλους, αξιολογώντας την γεωπολιτική πραγματικότητα του Συμπλόκου της Μεσογείου, Κεντρικής Ασίας, Ευξείνου Πόντου και Ευρυτέρας Μέσης Ανατολής και της εξ αυτής προκυπτούσης γεωστρατηγικής συγκυρίας».
Ως επίλογο του άρθρου μου αυτού, επιστρέφω από εκεί που ξεκίνησα, δηλαδή στο 1997, και σας παραπέμπω στις προβλέψεις του Μάζη, κατά τις οποίες θα ισχύσει «η φόρμουλα η οποία μάλλον φαίνεται να επικρατεί, ότι το Αιγαίο τείνει να θεωρηθεί ως ‘Διεθνές Θαλάσσιο Στενό’ και όχι ‘Θάλασσα’ στην οποία έχουν δικαιώματα και τα δύο παράκτια κράτη».
Κάτι τέτοιο, κατά τον Καθηγητή Μάζη, «θα σήμαινε, εάν θα γίνει αποδεκτό φυσικά, την απώλεια του Αιγαίου»!
Και ας μη ξεχνάμε το κατά Μάζη ρηθέν, ότι «Αἰγαῖο εἶναι σημαντικώτατος παράγων γεωπολιτικῆς ἰσχύος καὶ ἐλέγχου πρὸς ὄφελος αὐτῆς τῆς δυνάμεως, ἡ ὁποία δύναται νὰ ἀσκήσει ἐπ’ αὐτοῦ κυριαρχικὰ δικαιώματα. Τὸ κύριο χαρακτηριστικὸν τοῦ χώρου αὐτοῦ εἶναι ἡ ἰδιότης του ὡς ἐμπορευματικῆς διόδου»,
και ότι «Αἰγαῖο χωρὶς ‘Στενὰ’ εἶναι ἄνευ οὐσίας».