Ως Εθνικοί ευεργέτες, χαρακτηρίζονται οι πλούσιοι Έλληνες, που προσέφεραν μέρος ή και ολόκληρη την περιουσία τους για κοινωφελείς σκοπούς, για ίδρυση σχολείων, νοσοκομείων κ.α., συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της χώρας μας σε ποικίλους τομείς. Προς τιμήν τους, αναφέρουμε 12 εθνικούς ευεργέτες με γενναιοδωρία και μεγάλα σχέδια.
1. Ιωάννης Δόμπολης (1976 – 1850)
Ιδρυτής Πανεπιστημίου Αθηνών (Καποδιστριακό). Με αίτημα στη διαθήκη του, ζήτησε να διατεθούν 815.000 χάρτινα ρούβλια «προς ανίδρυσιν εν Αθήναις ή εν οιαδήποτε άλλη πόλει ήτις έσται πρωτεύουσα της Ελλάδος, τω 1906, Πανεπιστημίου ονομασθησομένου Καποδιστριακού», χρηματοδοτώντας όχι μόνο την ίδρυση αλλά και τη συντήρηση του Πανεπιστημίου.
Κοινώς, άφησε στο ελληνικό δημόσιο το σύνολο της περιουσίας του με τον όρο να χρησιμοποιηθεί για την ίδρυση και λειτουργία πανεπιστημίου με την ονομασία «Καποδιστριακό», το οποίο θα έπρεπε να εφοδιαστεί με επιστημονικά όργανα, εργαστήρια και παρεκκλήσιο.
Ζήτησε δε, τη συγκεκριμένη ονομασία για το Πανεπιστήμιο, ώστε να ικανοποιήσει την υπόσχεσή του προς τον I. Καποδίστρια, να δοθούν τα μέγιστα για τη δημόσια εκπαίδευση στην Ελλάδα.
2. Απόστολος Αρσάκης (1792 – 1874)
Ο Απόστολος Αρσάκης διετέλεσε Υπουργός των Εξωτερικών και Πρόεδρος του Υπουργικού Συμβουλίου της Ρουμανίας.
Ιδρυτής της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, το 1836. Με δικές του δαπάνες συνέβαλε στην αποπεράτωσητου Μεγάρου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, διαθέτοντας αρχικά 250.000 δραχμές και έπειτα 560.000 δραχμές για τη συντήρησή του. Το κτίριο αυτό, ονομάστηκε προς τιμήν του «Αρσάκειο».
Χρηματοδότησε υποτροφίες διδασκάλων. Δώρισε μεγάλα ποσά για την ανέγερση σχολείων και ναών στη πατρίδα του, τη Βόρεια Ήπειρο.
3. Γεώργιος Αβέρωφ (1815 – 1899).
Ένας από τους σημαντικότερους εθνικούς μας ευεργέτες.
Υπεύθυνος για την ανέγερση σχολείου στο Μέτσοβο.
Ιδρυτής Σχολής Βιοτεχνίας, Γυμνασίου, Παρθεναγωγείου, στην ελληνική παροικία της Αλεξάνδρειας.
Ναυπηγεί το μεγαλόπρεπο θωρηκτό «Αβέρωφ».
Χρηματοδοτεί την αποπεράτωση του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου
Κτίζει τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, όπως επίσης και το Αβερώφειο Εφηβείο.
Υπεύθυνος αναμόρφωσης του Παναθηναϊκού Σταδίου.
Ιδρυτής των φυλακών Αβέρωφ (στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, σημερινή τοποθεσία του Αρείου Πάγου).
Συνέβαλε με τις δωρεές του στη φιλοτεχνία ανδριάντων του Ρήγα Φεραίου (1872) και του Γρηγορίου Ε (1871).
Όταν ανακοινώθηκε πτώχευση κατά την κυβέρνηση του Χαρίλαου Τρικούπη (1893) δώρισε στο ελληνικό κράτος 70.000 λίρες.
4. Ευάγγελος Ζάππας (1800-1865) και Κωνσταντίνος Ζάππας (1817-1892)
Πρόκειται για δυο ξαδέρφια που φρόντισαν για την ανέγερση του Ζαππείου Μεγάρου, στο άλσος της Αθήνας. Έξω από το Μέγαρο, στέκονται μαρμάρινοι ανδριάντες του Ευάγγελου και Κωνσταντίνου Ζάππα, προς τιμήν τους.
Ο Ευάγγελος Ζάππας, προσέφερε το 1856, 400 μερίσματα της «Εθνικής Ατμοπλοΐα», προκειμένου να χρησιμοποιηθούν τα κέρδη για την ίδρυση των Ολυμπιακών αγώνων, την Ολυμπιάδα και για τα βραβεία των νικητών των αγώνων. Ο ίδιος και ο ξάδερφός του, Κωνσταντίνος Ζάππας, συνέβαλαν στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων.
5. Ιωάννης Πάγκας (1814 -1895)
Ο Ιωάννης Πάγκας είναι από τους ελάχιστους εθνικούς ευεργέτες που προσέφεραν την περιουσία τους στο κράτος εν ζωή και όχι μετά θάνατον.
Τα έτη 1887-88 χορήγησε με μεγάλα ποσά τη συνέχιση της λειτουργίας της ελληνικής σχολής Κορυτσάς, των διδακτηρίων και της βιβλιοθήκης της.
Έκτισε ένα μέγαρο στην πλατεία Ομονοίας, το γνωστό ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος».
Με συμβολαιογραφική πράξη που ο ίδιος συνέταξε το 1889, δώρισε όσο ζούσε ακόμη το σύνολο της περιουσίας του στο κράτος (το ιλιγγιώδες ποσό 2.000.000 δραχμών), για «εθνωφελή και φιλάνθρωπα έργα», κρατώντας για τον εαυτό του μόνο 1.000 δραχμές το μήνα για τα καθημερινά έξοδα.
Ο Πρόεδρος της Ελληνικής κυβέρνησης συνέστησε την «Μπάγκειο Επιτροπή» προκειμένου να διαχειριστεί το τεράστιο ποσό των δύο εκατομμυρίων δραχμών.
Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, δώρισε και το σπίτι του στην Αθήνα στο ελληνικό κράτος, έργο του Τσίλλερ, καθώς και ένα ακόμα κτιριακό μέγαρο με την ονομασία «Μπάγκειον», στην Ομόνοια.
6. Οι γιοι του Χατζή-Παναγιώτη Ζωσιμά: Αναστάσιος, Ιωάννης, Ζώης, Μιχαήλ, Θεοδόσιος, Νικόλαος (έτη γέννησης μεταξύ 1754 και 1762)
Διέθεσαν όλη την περιουσία τους για την ίδρυση των:
Ζωσιμαία Σχολή, Ζωσιμαία Παιδαγωγική Ακαδημία, Ζωσιμαία Βιβλιοθήκη, στα Ιωάννινα.
Ανακαίνισαν πέντε εκκλησίες στα Γιάννενα, στο ορφανοτροφείο και στο ελληνικό σχολείο Πάτμου.
7. Γιώργος Σίνας (1783-1853)
Ο Γιώργος Σίνας, με καταγωγή από τη Μοσχόπολη, ήταν επιχειρηματίας και τραπεζίτης.
Με τη δωρεά του, ίδρυσε το Αστεροσκοπείο στο λόφο των Νυμφών της Αθήνας και συνέβαλε στον εξοπλισμό του με μετεωρολογικά και αστρονομικά όργανα. Για αυτή την προσφορά του τιμήθηκε με το μεγαλόσταυρο του Τάγματος του Σωτήρος.
Ενίσχυσε με χρηματικά ποσά την ελληνική παροικία της Βιέννης και τη Μοσχόπολη.
Προσέφερε τεράστιες δωρεές σε ιδρύματα του ελληνικού κράτους: Λύκειο Θηλέων της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας (το γνωστό «Αρσάκειο»), Πανεπιστήμιο Αθηνών, Οφθαλμιατρείο, Αρχαιολογική Εταιρεία.
8. Ζώης Καπλάνης (1736-1806)
Ο εθνικός ευεργέτης από την Ήπειρο, δώρισε όση περιουσία απέκτησε σε Βουκουρέστι και Μόσχα, σε εκκλησίες και σχολεία στα Γιάννινα.
Ίδρυσε την Καπλάνειο Σχολή στα Ιωάννινα το 1797, που γέμισε με εργαλεία Φυσικής και βιβλιοθήκη.
Με αιτήματα στη διαθήκη του δώρισε μεγάλα χρηματικά ποσά στις σχολές της Πάτμου και του Αγίου Όρους.
Δώρισε κληροδότημα για το νοσοκομείο των Ιωαννίνων και στο Βασιλικό Ορφανοτροφείο της Μόσχας, με στόχο την ενίσχυση των φτωχών κατοίκων του Γραμμένου και της Ζοντίλας.
9. Σωτήριος Ανάργυρος (1849-1918)
Ο εθνικός ευεργέτης που προσέφερε πολλά στις Σπέτσες:
Το 1907 κατασκεύασε με δικά του έξοδα, το πρώτο Υδραγωγείο των Σπετσών.
Κατά το 1913, αγόρασε μεγάλη έκταση και φρόντισε στην αναδάσωσή τη, δημιουργώντας το πευκοδάσος των Σπετσών.
Φρόντισε για το άνοιγμα περιφερειακών δρόμων.
Το 1927 ίδρυσε την Αναργύρειο –Κοργιαλένειο Σχολή, μαζί με το Μαρίνο Κοργιαλένη.
Προσέφερε δωρεές στο ελληνικό κράτος για την αγορά αεροπλάνων και για ανάπηρους πολέμου.
10. Έλενα Σκυλίτση Στεφάνοβικ – Βενιζέλου (1874-1959)
Πρόκειται για τη γενναιόδωρη γυναίκα του Ελευθέριου Βενιζέλου.
Ιδρύτρια του μαιευτηρίου «ΜΑΡΙΚΑ ΗΛΙΑΔΗ». Το 1958 έχτισε και παρεκκλήσι στο μαιευτήριο, όπου σήμερα φυλάσσεται μέσα σε μία λάρνακα η καρδιά της Έλενας Βενιζέλου.
Ιδρύτρια του Σκυλίτσειου Νοσοκομείου Χίου.
Συνέβαλε στην ανέγερση του νοσοκομείου του Ερυθρού Σταυρού.
Ιδρύτρια της Σχολής Νοσοκόμων – Μαιών Βιργινίας Σκυλίτση.
Δωρήτρια του οικήματος της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο στο ελληνικό δημόσιο.
Επίσης προσέφερε υποτροφίες σε Χανιώτες φοιτητές για σπουδές στο εξωτερικό.
11. Αριστοτέλης Ωνάσης (1906-1975)
Χωρίς να χρειάζονται συστάσεις, αναφέρουμε πως μετά θάνατον, σύμφωνα με τη διαθήκη του δημιουργήθηκε το Ίδρυμα Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης.
Σκοπός της λειτουργίας του είναι η ανάπτυξη κοινωφελούς δραστηριότητας, εκπονώντας εκπαιδευτικά και πολιτιστικά προγράμματα, χρηματοδοτώντας κοινωφελή έργα, απονέμοντας διεθνή βραβεία. Χαρακτηριστικό έργο του είναι το Καρδιοχειρουργικό Κέντρο Ωνάσειο και η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.
12. Σταύρος Σ. Νιάρχος (1909-1996)
Ένας από τους σημαντικούς σύγχρονους ευεργέτες και φιλάνθρωπους Έλληνες. Κυριότερο κοινωφελές έργο του, είναι το Ίδρυμα ΣΤΑΥΡΟΣ ΝΙΑΡΧΟΣ, με δράση στη χώρα μας αλλά και στο εξωτερικό. Το Ίδρυμα ξεκίνησε τις ενέργειες του το 1996, επιδεικνύοντας ευαισθησία στην Παιδεία, την Υγεία, την Κοινωνική Πρόνοια και τον Πολιτισμό.
Συνολικά, οι δωρεές του Ιδρύματος από το 1996 μέχρι τον Οκτώβριο του 2014, φτάνουν το ύψος των 1.129.969.000 ευρώ.
Παράλληλα το ίδρυμα χρηματοδοτεί εξ ολοκλήρου το έργο που θα αλλάξει το Φαληρικό Δέλτα με την κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού που θα στεγάσει την Εθνική Λυρική Σκηνή και την Εθνική Βιβλιοθήκη της Αθήνας.