Πώς η τεχνητή νοημοσύνη και τα social media αλλάζουν τις εκλογές

Επιστήμονες εξηγούν στους Data Journalists με ποιους τρόπους επηρεάζεται και αντιδρά η κοινή γνώμη. Τι πραγματικά έγινε στις κάλπες της 21ης Μαΐου

Πού μας οδήγησε η έρευνα:

• Στην κοινή διαπίστωση τριών επιστημόνων ότι η πραγματικότητα και τα social media είναι δυο διαφορετικοί κόσμοι 
• Αντώνης Γαλανόπουλος (Πολιτικός Επιστήμων): Τα Social Media αντανακλούν την κοινωνία: Ένα σαφέστατο ψέμα!
• Γιώργος Κυρίτσης (Επιστήμων στη Μηχανική Μάθηση): Η νέα πραγματικότητα διαμορφώνει ένα τέλειο περιβάλλον για χειραγώγηση από τα πολιτικά κόμματα
• Πέτρος Ιωαννίδης (Πολιτικός Αναλυτής, «Aboutpeople»): «Κινούμενοι μέσα σε πρόσωπα και πράγματα της δικής μας «φυλής» στα social media, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τι πραγματικά συμβαίνει έξω απ’ αυτήν. Αφουγκραζόμαστε μέρος της πραγματικότητας κι όχι το σύνολο της»

Μας είπαν ακόμα οι επιστήμονες:

• «Η προσπάθεια να μην δημιουργήσουνε μόνο ένα καταναλωτικό προφίλ στα social media, αλλά ένα πολιτικό ιδεολογικό προφίλ, καθίσταται επικίνδυνη».
• «Τα κόμματα μέσω των αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να εισβάλουν αποτελεσματικά στα social media για άντληση ψηφοφόρων».
• «Τα μοντέλα και οι παλιές στατιστικές μέθοδοι για την πρόβλεψη των ποσοστών των κομμάτων, δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν στην σύγχρονη κοινωνία»
• «Λόγω των αλγόριθμων, μάλλον σκεφτόμαστε όλο και λιγότερο, με συνέπεια να χειραγωγούμαστε όλο και περισσότερο» 

Των Βασίλη Γαλούπη και Πάνου Κατσαχνιά απο το datajournalists.co.uk

Ο Μορφέας έδωσε την επιλογή στον «Εκλεκτό» να επιλέξει το «Μπλε χάπι» ή το «Κόκκινο χάπι». Αν έπαιρνε το πρώτο, ο Νίο θα ξεχνούσε τα πάντα, θα επέστρεφε στο «Matrix» και θα συνέχιζε τη ζωή του σαν να μην είχε συμβεί ποτέ τίποτα. Αν όμως επέλεγε το δεύτερο, τότε θ’ αφυπνιζόταν. Με το τίμημα της αφύπνισης όμως να είναι μεγάλο, αφού εκτός των άλλων, εάν επέλεγε το «Κόκκινο χάπι», ο Νίο δεν θα μπορούσε να επιστρέψει ποτέ στην προηγούμενη του κατάσταση, αν άλλαζε γνώμη.

Σε αντίθεση όμως με την ιστορία που αφηγείται η ταινία «Matrix» του 1999, η ελληνική πραγματικότητα του 2023 δεν φαίνεται να έχει happy end… Με αφορμή το εκλογικό αποτέλεσμα της 21^ης Μαΐου φανερώθηκε η ύπαρξη δύο ή περισσοτέρων εκλογικών σωμάτων. Παράλληλοι κόσμοι, δηλαδή, που ως τέτοιοι δεν έρχονται ποτέ σε επαφή.

Οι «φούσκες» των social media και ο πολιτικός τους μικρόκοσμος, είναι ακριβώς εκείνα τα οικοσυστήματα που κάνουν τους χρήστες να αισθάνονται άνετα με ένα αφήγημα ή με κάτι που πιστεύουν, θεωρώντας ότι αυτό είναι πλειοψηφικό ρεύμα και έξω στην κοινωνία.

Οι Data Journalists απευθύνθηκαν σε ειδικούς της τεχνητής νοημοσύνης και των social media προκειμένου να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε τι ακριβώς συνέβη στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές, με τα αποτελέσματα – έκπληξη που αιφνιδίασαν ακόμα και τους πιο έμπειρους δημοσκόπους, όπως, βέβαια, και τα κόμματα.

Κάτω από τα social media «κρύβεται» η πραγματικότητα

Θα περίμενε κανείς ότι τα κομματικά επιτελεία θα μπορούσαν να διαβάσουν εγκαίρως την πραγματική εικόνα, πέρα από εκείνες που παρουσιάζουν τα social media. Όπως για παράδειγμα ότι πολλοί νέοι στράφηκαν στα μικρά κόμματα. Ή ότι το επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ ουδέποτε αντιλήφθηκε πως έχανε το ένα τρίτο των ψηφοφόρων του, απόδειξη ότι δεν είχε πραγματική «γείωση» με την κοινωνία.  Τι στα αλήθεια συνέβη στις εκλογές της 21^ης Μαϊου;

«Στα social media σηκώνουν θόρυβο οι πιο «θυμωμένοι»» παρατηρεί ο Πολιτικός Αναλυτής Πέτρος Ιωαννίδης, κάνοντας λόγο για μια πλασματική εικόνα που δημιουργήθηκε. «Η κοινωνία είναι τελικά ανασφαλής, κι όχι θυμωμένη», συμπεραίνει.

Γεννιούνται σε έναν ψηφιακό κόσμο για να μεγαλώσουν στον πραγματικό

Η πραγματικότητα ως πολύπλοκο μωσαϊκό πολλών απόψεων, εμφανίζεται μόνο όταν βγαίνουμε στον υλικό κοινωνικό μας κόσμο. Ενώ οι ψηφιακές «φούσκες» διατηρούνται ως τέτοιες μόνο στα social media.

“Όσο πιο πολύ χρησιμοποιούμε τις εφαρμογές αυτές η προσωποποίηση αυτή φτάνει σε πολύ μεγάλο βαθμό, μοιάζοντας ολοένα και περισσότερο στον εαυτό μας, με αποτέλεσμα να χτίζεται γύρω μας μια «φούσκα» μέσα στην οποία τελικά ο χρήστης κλειδώνεται χάνοντας την επαφή με το πραγματικό περιβάλλον», επισημαίνει ο Πολιτικός Επιστήμονας, Αντώνης Γαλανόπουλος.

«Τα social media έχουν την τάση να ομαδοποιούν τον κόσμο και να επηρεάζουν την κοινή γνώμη. Μπορούν εύκολα να το κάνουν. Νομίζω ότι τα μοντέλα και οι παλιές στατιστικές μέθοδοι για την πρόβλεψη των ποσοστών των κομμάτων δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν στην σύγχρονη κοινωνία», μάς λέει από την πλευρά του ο ειδικός στην τεχνητή νοημοσύνη Γιώργος Κυρίτσης και προσθέτει:

«Στα social media oι άνθρωποι έρχονται σε επαφή μόνο με το περιεχόμενο που επιβεβαιώνει τις σκέψεις τους. Οι άνθρωποι τείνουν να κάνουν ό,τι και ο άνθρωπος τον οποίο συμπαθούν. Γι’ αυτό και μπορούν να χειραγωγηθούν πιο εύκολα».

«Εκκλησία του Δήμου» Α.Ε.

Λειτουργώντας μέσα στις ψηφιακές «φούσκες», όντας απομονωμένοι και μέσα σ’ ένα φιλικό για τις απόψεις τους περιβάλλον, ξεχνώντας επίσης ότι το like δεν είναι ψήφος, οι χρήστες φαίνεται να μπερδεύουν το ψηφιακό περιβάλλον με εκείνο της αρχαίας «Εκκλησίας του Δήμου» ή της «Αγοράς». Ξεχνούν ότι στην πραγματικότητα αλληλοεπιδρούν σε ψηφιακές πλατφόρμες που ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρίες- κολοσσούς. Οι οποίες και παίρνουν τις αποφάσεις για το ποιους παίζουν και ποιους όχι, όπως έγινε με τον Ντόναλντ Τραμπ και το Twitter, αλλά και τι περιεχόμενο παίζουν ή δεν παίζουν. Αναρτήσεις που κατεβαίνουν και χρήστες που μπλοκάρονται για χρονικό διάστημα, γιατί παραβιάζουν τους όρους και τους κανόνες της εταιρείας.

«Η αλληλουχία των αλγορίθμων τροφοδοτείται από τις επιλογές του κάθε χρήστη σε αυτό το περιβάλλον. Από το ποια σελίδα θα επισκεφτεί, πόσο χρόνο θα κάτσει σε αυτήν, πως θα αντιδράσει, θετικά ή αρνητικά, όλα αυτά είναι στοιχεία που τροφοδοτούν την αλληλεπίδραση με το σύστημα», δηλώνει ο κ. Γαλανόπουλος.

Οι εταιρείες αυτές και ενισχύουν το κλείσιμο του κάθε χρήστη στη φούσκα του και περιορίζουν το δικαίωμα λόγου του, αφού δεν πρόκειται για κάποιο δημόσιο χώρο διαλόγου, αλλά για ιδιωτικές επιχειρήσεις. Οι χρήστες χρησιμοποιούν δηλαδή τον χώρο που τους προσφέρει, αλλά την κυριότητα την κρατούν οι εταιρείες αυτές εσαεί. Ενώ παράλληλα, διατηρούν το δικαίωμα κάποιες απόψεις να τις πριμοδοτούν, ενώ κάποιες άλλες να τις κόβουν.

Τα fake news

Προς υπεράσπιση των social media έρχονται τουλάχιστον δύο επιχειρήματα: Ότι για τα μηνύματα των χρηστών δεν είναι υπεύθυνο το Μέσο Κοινωνικής Δικτύωσης που τα προβάλει και ότι τα fake news μεταδίδονται έξι φορές γρηγορότερα στο διαδίκτυο από τις αληθινές ειδήσεις. Την τελευταία αυτή «ιδιότητα» άλλωστε είναι που εκμεταλλεύονται και ομάδες απόψεων όπως αυτή της «επίπεδης γης» για να μεγαλώνουν το κοινό τους παγκοσμίως και κατ’ επέκταση τα έσοδά τους, αφού εισπράττουν χρήματα από τα views των βίντεο και των podcast που ανεβάζουν.

Το πρόβλημα είναι ότι τα fake news μπορούν να κατευθύνουν τους χρήστες στην μία ή στην άλλη κατεύθυνση κι αυτό γιατί είναι προσαρμοσμένα να μοιάζουν στο περιεχόμενο εκείνο που είναι αρεστό στον εκάστοτε χρήστη. Αν για παράδειγμα ο χρήστης τοποθετείται στη μια ή στην άλλη πλευρά του πολιτικού φάσματος, τότε θα πιστέψει οποιαδήποτε είδηση του επιβεβαιώνει την ορθότητα της τοποθέτησης του αυτής. Θα τη θεωρήσει αντικειμενική και όχι μόνο δεν θα προσπαθήσει να τη διασταυρώσει, αλλά ακριβώς επειδή τον βρίσκει σύμφωνο, θα την κοινοποιήσει (share) κιόλας διαδίδοντας την έτσι ακόμα περισσότερο. Κι εδώ δεν υπάρχει διάκριση Αριστεράς – Δεξιάς, αφού την πατάνε εξίσου και οι δύο.

Είμαστε όλοι δημοσιογράφοι

Tη λεγόμενη «διασταύρωση της είδησης» δεν κάνει ο ίδιος ο φορέας πριν τη δημοσίευση, αλλά καλείται να κάνει ο ίδιος ο χρήστης. Πράγμα που δεν γίνεται, μιας και ο κάθε χρήστης δεν μπορεί να μετατραπεί σε ερευνητή-δημοσιογράφο που τηρεί τις αρχές δεοντολογίας πριν από κάθε δημοσίευσή του. Όλα αυτά λειτουργούν ως βρόγχος ανατροφοδότησης ή κατά το κοινώς λεγόμενον: λούπα, στην οποία εμπλέκονται όλοι. Η πλατφόρμα, ο δημιουργός του περιεχομένου, ο καταναλωτής του και οι διαφημιζόμενοι. Και όλοι, εκτός από τον χρήστη ο οποίος απλά χάνει το χρόνο του, κερδίζουν χρήματα. «Εάν δεν πληρώνεις για το προϊόν, τότε είσαι ο ίδιος το προϊόν…». Οπότε στην περίπτωση αυτή, ο χρήστης με την κάλυψη ότι ψυχαγωγείται, προσφέρει το χρόνο και τα δεδομένα του, αποτελώντας παράλληλα και διαφημιστικό στόχο, ενώ με την όλη συμμετοχή του ανεβάζει την αξία των μετοχών των εταιρειών που εμπλέκονται με τα social media.

Games που δεν είναι …παιχνίδι

Κάποιος που χαζεύει μια σελίδα με όπλα, γιατί παίζει ένα παιχνίδι στρατηγικής στο διαδίκτυο, δεν συνειδητοποιεί ότι τη συγκεκριμένη στιγμή δίνει κρίσιμα στοιχεία της ψυχοσύνθεσης ή της ευρύτερης ιδεολογικής του ταυτότητας σε τρίτα μέρη, γεμίζοντας τις αχανείς δεξαμενές των big data και δίχως να γνωρίζει πώς θα χρησιμοποιηθούν μέσω τεχνητής νοημοσύνης και από ποιους.

Αν, για παράδειγμα, κάποιος χρήστης – παίκτης ενδιαφέρεται στις αναζητήσεις του για το μεταναστευτικό, τον φράχτη στον Έβρο, τα οπλικά συστήματα και τον Ερντογάν, τότε θα «συναντηθεί» με τα ανάλογα εκπεμπόμενα μηνύματα από προεκλογικές καμπάνιες κομμάτων με αυτή ή παρόμοια την ατζέντα. Θα βομβαρδίζεται με θέματα αυτών των κατηγοριών, ώστε να κατευθυνθεί προς τη συγκεκριμένη επιλογή.

Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε ως τώρα, οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες το 2016 δεν χρειαζόντουσαν να χακάρουν κανέναν στις ΗΠΑ ή τη Βρετανία για να πετύχουν τους σκοπούς τους. Αρκούσε να καθοδηγούν τα κοινά που θέλανε, προς τα εκεί που θέλανε, προβάλλοντας στοχευμένα την κατάλληλη, κάθε φορά για το σκοπό που θέλανε να επιτύχουν, θεματολογία.

Οι Data Journalists με αφορμή το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα και εν αναμονή του «2^ου Γύρου» στις 25 Ιουνίου, μίλησαν με τρεις ειδικούς, προκειμένου με τις γνώσεις και την εμπειρία τους να βοηθήσουν στην σωστή κατανόηση και εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων.

Ο Αντώνης Γαλανόπουλος

Αντώνης Γαλανόπουλος: Τα Social Media αντανακλούν την κοινωνία: Ένα σαφέστατο ψέμα!

Ο Αντώνης Γαλανόπουλος είναι Πολιτικός Επιστήμονας και υποψήφιος Διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης στο ΑΠΘ. Μας εξηγεί γιατί διαψεύσθηκαν για μια ακόμα φορά οι δημοσκοπήσεις αλλά και πώς επίδρασαν τα social media στις τελευταίες εκλογές.

• Κύριε Γαλανόπουλε, γιατί ήταν εντυπωσιακό το εκλογικό αποτέλεσμα;

«Το κυριότερο είναι η μεγάλη διαφορά ανάμεσα στη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ που μας γυρίζει πίσω στο πρώτο εκλογικό αποτέλεσμα της μεταπολίτευσης ανάμεσα στο πρώτο (ΝΔ) και το δεύτερο κόμμα (ΠΑΣΟΚ). Με το αποτέλεσμα της 21^ης Μαΐου είναι η δεύτερη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο.

Εξίσου σημαντικό είναι ότι κανείς δεν περίμενε μια τόσο μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο πρώτο -κυβερνών- κόμμα (ΝΔ) και τον δεύτερο (ΣΥΡΙΖΑ), με τις μετρήσεις που το κατέγραφαν να αμφισβητούνται ως υπερβολικές στις εκτιμήσεις τους, για να έρθει το τελικό αποτέλεσμα να είναι δύο και τρεις φορές μεγαλύτερο από αυτές. Υπήρξε δηλαδή, τεράστια απόσταση του πως βίωνε κάποιος την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα, με αυτή που αποτυπώθηκε εντέλει στο εκλογικό αποτέλεσμα».

• Γιατί διαψεύσθηκαν οι δημοσκοπήσεις, ακόμα και το ExitPoll;

«Η αποτυχία έγκειται στην υπερτίμηση του ΣΥΡΙΖΑ, πρώτη φορά από το 2012 κατά το οποίο τον υποτιμούσαν, γιατί σταθμίστηκε με λάθος τρόπο το αστάθμητο δείγμα των απαντήσεων στις δημοσκοπήσεις. Έκαναν δηλαδή την επιλογή -θεωρώντας ότι υποτιμούν τον ΣΥΡΙΖΑ- να σταθμίσουν το δείγμα με βάση το ποσοστό που είχε πάρει τον Ιούλιο του 2019 και όχι με εκείνο που είχε πάρει στις Ευρωεκλογές του Μαρτίου του 2019. Κι έτσι είχαμε αυτή την απόκλιση. Έκαναν δηλαδή το λάθος, να θεωρήσουν ως βάση το περίπου 32% που έλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ τον Ιούλιο και όχι το περίπου 24% που έλαβε τον Μάρτιο. Και με βάση αυτό υπολόγιζαν και τη συσπείρωση και τους αναποφάσιστους.

Και με το Exit Poll συνέβη αυτό, γιατί συνέχισαν να λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο. Έκαναν λάθος στη στάθμιση, θεωρώντας ότι η διαφορά που έβρισκαν ήταν εξωπραγματική (δηλώσεις Δημήτρη Μαύρου της MRB την επομένη των εκλογών) και ότι αν την έβγαζαν θα είχαν πρόβλημα. Και με αυτή τη λογική κατ’ άλλους συνέχισαν να κάνουν λάθος ή κατ’ άλλους συνέχισαν να πειράζουν τα δεδομένα ενώ δεν έπρεπε».

• Εξακολουθεί η πολιτική (ως πρόταση, περιεχόμενο κ.λπ.) να είναι ο πυρήνας των κομμάτων, ή πλέον καθοριστικό ρόλο παίζει η επικοινωνία;

«Η επικοινωνία είναι μέρος της πολιτικής. Το πώς επικοινωνεί κάποιος τις θέσεις του, είναι καθοριστικό για την πολιτική του. Αν θα το κάνεις με έναν επαγγελματικό τρόπο παραδείγματος χάρη, αυτό μπορεί να φανερώνει ότι απευθύνεσαι στους ειδικούς κάθε φορά κάνοντας μια εξαιρετική προεκλογική καμπάνια. Μπορεί να το κάνεις όπως το ΚΚΕ που λέει ότι εμείς δεν χρησιμοποιούμε επικοινωνιολόγους. Αυτό επικοινωνιακά μπορεί αλλού να πετύχει όπως με τον Γ.Γ. Δημήτρη Κουτσούμπα, αλλού όχι. Αυτά είναι επιλογές που δεν είναι άσχετες με την πολιτική. Το ότι η επικοινωνία παίζει σημαντικό ρόλο είναι δεδομένο. Ζούμε σε μια εποχή που δεν μπορείς να την αποφύγεις. Γιατί δεν τρέχει μόνο από τα τηλεοπτικά κανάλια, όπως ήταν στο παρελθόν. Εδώ και καιρό έχουμε τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (social media) που όπως έχει αποδειχθεί πλέον και με έρευνες παίζουν καθοριστικό ρόλο. Αφού φαίνεται να είναι μια από τις βασικές ή και η βασική πηγή ενημέρωσης για τους νέους κάτω των 35. Όχι απαραίτητα μέσο, αλλά ως τόπος που βρίσκει τα άλλα μέσα. Αν κάποιο κόμμα δεν το καταλάβει αυτό θα έχει πρόβλημα πολιτικό, όχι επικοινωνιακό…».

• Στρατηγικές, πολιτικές και επικοινωνιακές οι αστοχίες που εξηγούν ένα τέτοιο αποτέλεσμα;

«Το ύφος για παράδειγμα είναι μια διάσταση της επικοινωνίας. Πολλές φορές στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ έχουν κατηγορηθεί για αλαζονεία, ασκώντας αντιπολίτευση. Ο τρόπος δηλαδή, με τον οποίο εμφανίζονταν στη δημόσια σφαίρα, ήταν τουλάχιστον προβληματικός, φανερώνοντας μια έπαρση. Ακόμη κι αν πιστεύει κάποιος ότι έχει δίκιο, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να το επικοινωνήσει. Με τον καθένα από αυτούς να αντανακλά κάτι. Σίγουρα η αλαζονεία δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να επικοινωνήσει κάποιος οποιαδήποτε θέση, αφού βάζει τον δέκτη σε μία απόσταση. Η ουσία της πολιτικής επικοινωνίας είναι να κάνει αυτόν που σε παρακολουθεί ή σε διαβάζει να νιώσει κοντά σου. Να μειώσει δηλαδή, την όποια απόσταση.

Ο Αλέξης Τσίπρας σε μια από τις συνεντεύξεις του σε lifestyle εκπομπές, δήλωσε ότι όταν προσπαθείς να υποδυθείς κάτι που δεν είσαι, γίνεσαι «cringe». Στα βίντεο του όμως στο TikTok δεν κατάφερε ο ίδιος να το αποφύγει και να μην γίνει, αφού ο ΣΥΡΙΖΑ δεν φάνηκε καλά διαβασμένος κι ας ήθελε να απευθυνθεί στα πλέον νεανικά κοινά του συγκεκριμένου μέσου. Ερασιτεχνικό αποτέλεσμα με κακή ποιότητα εικόνας και βίντεο, μ’ ένα λεξιλόγιο περασμένων δεκαετιών και αστεία επιπέδου ελληνικών ταινιών και λογοπαίγνια που δεν είναι της εποχής πλέον. Πόσω μάλλον όταν το κοινό του συγκεκριμένου μέσου είναι 17 με 24 χρονών. Ενώ κατά κοινή ομολογία, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε μια πολύ καλή καμπάνια στο TikTok. Ήτανε άμεση, χαλαρή, με οικεία θέματα, με προβολή της οικογένειας, διαδραστική, χωρίς να κρύψει ποτέ ότι ήταν άκρως επαγγελματική.

Άλλο παράδειγμα είναι εκείνο της Αφροδίτης Λατινοπούλου, που με επαγγελματικά φτιαγμένα βίντεο έχει χιλιάδες followers στο Tik Tok, νούμερα που ανταποκρίνονται σ’ εκείνα ενός πολιτικού αρχηγού».

• Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης είναι σε θέση να επηρεάσουν το εκλογικό αποτέλεσμα;

«Εδώ και πολύ καιρό και σε πολύ μεγάλο βαθμό. Κι αυτό γιατί είναι κρίσιμα τοποθετημένα. Το αν θα ανοίξουμε την τηλεόραση για να ενημερωθούμε είναι μια επιλογή που γίνεται ολοένα και λιγότερο. Το κινητό μας όμως που έχει όλες τις εφαρμογές μας ακολουθεί παντού και κάποια στιγμή ή στιγμές της μέρας θα μπούμε μέσα στα social media από αυτό. Εφαρμογές που έχουν δομηθεί να γίνονται προσωποποιημένες όσο τις χρησιμοποιούμε κι αυτό είναι που δημιουργεί το πρόβλημα με τα social media.

Όσο πιο πολύ χρησιμοποιούμε τις εφαρμογές αυτές, η προσωποποίηση φτάνει σε πολύ μεγάλο βαθμό, μοιάζοντας ολοένα και περισσότερο στον εαυτό μας, με αποτέλεσμα να χτίζεται γύρω μας μια «φούσκα» μέσα στην οποία τελικά ο χρήστης κλειδώνεται χάνοντας την επαφή με το πραγματικό περιβάλλον. Ερχόμενοι συνεχώς σε επαφή με απόψεις που συμφωνούν με τις δικές του, ο χρήστης φτάνει στο σημείο να νομίζει ότι αυτές είναι πλειοψηφικές μέσα στην κοινωνική πραγματικότητα που όμως δεν ερχόμαστε σε μεγάλη επαφή. Κι αυτό γίνεται γιατί έτσι αισθάνεται ωραία.

Όπως δηλαδή, οι εταιρείες χτίζουν σύμφωνα με το προφίλ τους τις διαφημίσεις που θα δούνε στα social media, έτσι και οι χρήστες έχουν χτίσει τις πολιτικές και κοινωνικές αξίες που πιστεύει ο περίγυρός μας στα Social Media. Κι όταν μερικές φορές αυτό σπάει -όπως με το πρόσφατο εκλογικό αποτέλεσμα- κάποιοι σοκάρονται».

Αυτή η εικονική πραγματικότητα χτίζεται από τους χρήστες, ή από την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ) των εταιρειών που διαχειρίζονται τα προγράμματα;

«Ισχύει το «Συν Αθηνά και χείρα κίνει», αφού σε πολύ μεγάλο βαθμό το εικονικό περιβάλλον χτίζεται από τους ίδιους τους χρήστες. Υπάρχει μια εύλογη δυσανεξία στις αντίθετες απόψεις. Η πλειοψηφία μπαίνει στη διαδικασία να διαγράφει χρήστες, τα σχόλια των οποίων δεν συμφωνούν με τα δικά τους. Γιατί δεν θεωρούν ότι είναι υποχρεωμένοι να καταναλώνουν τον χρόνο που αφιερώνουν για την περιήγηση τους στα social media, διαβάζοντας πράγματα με τα οποία δεν συμφωνούν. Αυτό όμως σημαίνει ότι χτίζουν το περιβάλλον τους κι ότι σιγά-σιγά νομίζουν ότι οι απόψεις με τις οποίες δεν συμφωνούνε, δεν υπάρχουν.

Η αλληλουχία λοιπόν των αλγορίθμων τροφοδοτείται από τις επιλογές του κάθε χρήστη σε αυτό το περιβάλλον. Από το ποια σελίδα θα επισκεφτεί, πόσο χρόνο θα κάτσει σε αυτήν, πως θα αντιδράσει, θετικά ή αρνητικά, όλα αυτά είναι στοιχεία που τροφοδοτούν την αλληλεπίδραση με το σύστημα. Ο κάθε χρήστης δηλαδή, του λέει τι του αρέσει κι αυτό του δίνει αυτό που του αρέσει, προκειμένου να τον κρατάει περισσότερη ώρα μέσα σε αυτό, αποκομίζοντας αφενός περισσότερες προσωπικές πληροφορίες (εμπορεύσιμες) για τον ίδιο και αφετέρου προβάλλοντας του περισσότερες διαφημίσεις. Κι αν στις δοκιμαστικές του προτάσεις προς τον χρήστη το σύστημα κάνει λάθος, γιατί αυτές δεν θα επιβεβαιωθούνε από τον ίδιο, τότε θα τις πάρει πίσω και δεν θα τις ξαναεμφανίσει.

Η προσπάθεια λοιπόν, να μην δημιουργήσουνε μόνο ένα καταναλωτικό προφίλ, αλλά ένα πολιτικό ιδεολογικό προφίλ, καθίσταται επικίνδυνη. Όλο αυτό γίνεται ιδιαίτερα επικίνδυνο δηλαδή, όταν μιλάμε για ελευθερίες και δικαιώματα.

Το είδαμε το 2016 με το Brexit τις εκλογές στις ΗΠΑ και την ανάδειξη του Ντόναλντ Τραμπ, τις κατηγορίες για ανάμειξη της Ρωσίας, στοχεύοντας συγκεκριμένα μηνύματα σε συγκεκριμένες κατηγορίες. Όχι σε εκείνους που ήταν ήδη πεισμένοι και ψήφιζαν ένα κόμμα, ή ήταν ήδη προσηλυτισμένοι σε μια ιδεολογία ή ένα σκοπό, αλλά σε κοινωνικές ομάδες που θα μπορούσαν να προσελκυθούν. Όπως άνθρωποι π.χ. που ένιωθαν μια ανασφάλεια, ή αγαπούσαν τα όπλα και δεν τους κατέγραφαν οι δημοσκοπήσεις. Σε αυτούς δεν στοχεύουν προβάλλοντας τους κομματικές διαφημίσεις, αλλά μηνύματα πολιτικά που θα τους οδηγήσουν έμμεσα εκεί που θέλουν. Έτσι γίνεται επικίνδυνη για τη Δημοκρατία η ύπαρξη αλγορίθμων που μετατρέπουν τους χρήστες σε καθοδηγούμενους στόχους».

Ο Γιώργος Κυρίτσης

Γιώργος Κυρίτσης: Η νέα πραγματικότητα διαμορφώνει ένα τέλειο περιβάλλον για χειραγώγηση από τα πολιτικά κόμματα

Ο Γιώργος Κυρίτσης είναι επιστήμων στην «Μηχανική Μάθηση» (Machine Learning Engineer). Γεννήθηκε στο Χολαργό το 1987 και αποφοίτησε από την Σχολή Ικάρων Μηχανικών (ΣΜΑ). Στη συνέχεια αποφάσισε να επεκτείνει τις γνώσεις του με ένα μεταπτυχιακό στην Πολυτεχνική σχολή της Λωζάννης (EPFL) στην Επιστήμη Υπολογιστών (Computer Science), με ειδίκευση στην Επιστήμη Δεδομένων (Data Science) και στην Χρηματοοικονομική Μηχανική (Financial Engineering).

Η μηχανική μάθηση (Machine Learning) ασχολείται με την ανάπτυξη αλγορίθμων και μοντέλων που επιτρέπουν σε υπολογιστές και συστήματα να μαθαίνουν από τα δεδομένα, χωρίς να χρειάζεται να προγραμματιστούν αυστηρά. Η ιδέα είναι ότι τα συστήματα μπορούν να αναπτύξουν αυτόνομα την ικανότητα να αναγνωρίζουν πρότυπα, να κάνουν προβλέψεις και να προβαίνουν σε αποφάσεις με βάση τα δεδομένα που τους παρέχονται.

Μεταξύ άλλων λέει, μιλώντας στους Data Journalists με αφορμή τις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές και τα αποτελέσματα – έκπληξη:

• «Κύριε Κυρίτση, ένας ειδικός στην τεχνητή νοημοσύνη, όπως εσείς, μπορούσε να διακρίνει την τάση που διαμορφωνόταν στις ελληνικές εκλογές της 21^ηςΜαϊου και που τα αποτελέσματα εξέπληξαν δημοσκόπους και κόμματα; Ποια ήταν τα «σημάδια»; Τα lockdowns και ο φόβος για την πανδημία, θεωρείτε ότι επηρέασαν; 

«Ασφαλώς κι ένας επιστήμονας της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να εντοπίσει αυτές τις καινούργιες τάσεις. Τα μοντέλα μηχανικής μάθησης και ανάλυσης δεδομένων μπορούν να αποτελέσουν ισχυρά εργαλεία για την πρόβλεψη και την ανίχνευση τάσεων σε πολιτικές εκλογές. Ωστόσο, όταν ένα μοντέλο παρουσιάζει σημαντικές αποκλίσεις από προηγούμενα αποτελέσματα, όπως στην περίπτωση των εκλογών της 21^ης Μαΐου, είναι φυσικό να προκαλεί αμφιβολίες και επιφυλάξεις. Ίσως να «κατηγορηθεί» ότι προσπαθεί να χειραγωγήσει τους πολίτες».

• Όταν λέτε μοντέλο, είναι διαφορετικό από αυτό των δημοσκόπων; Είναι κάτι άλλο; Μπορείτε να μας το εξηγήσετε; Τι ακριβώς κοιτάτε; 

«Στην δουλειά μου αυτό που γίνεται στην ουσία είναι να εκπαιδεύουμε ένα μοντέλο, που προσπαθεί να βρει κάποια μοτίβα σε παρελθοντικά δεδομένα, ώστε στη συνέχεια χρησιμοποιώντας τα να μπορεί να προβλέψει το μέλλον. Άρα όπως καταλαβαίνετε η προβλεπτική ικανότητα του μοντέλου βασίζεται στη διαθεσιμότητα και την ποιότητα των δεδομένων που χρησιμοποιούνται. Επιπλέον φροντίζουμε τα δεδομένα που χρησιμοποιούμε να παρουσιάζουν ποικιλία καθότι η ποικιλία και η ποσότητα των δεδομένων επηρεάζουν την προβλεπτική ικανότητα του μοντέλου. Όσο πιο πλήρης και αντιπροσωπευτική είναι η διαθέσιμη πληροφορία, τόσο πιο ακριβείς μπορούν να γίνουν οι προβλέψεις για το μέλλον».

• Οι βάσεις δεδομένων προέρχονται από τα social media, για παράδειγμα;

«Ναι, μπορεί να προέρχονται κι από εκεί. Τα social media αποτελούν μια πλούσια πηγή πληροφοριών. Εκατομμύρια άνθρωποι δημοσιεύουν και ανταλλάσσουν πληροφορίες, απόψεις και αισθήματα μέσω αυτών. Με τη χρήση τεχνικών εξόρυξης δεδομένων και ανάλυσης κοινωνικών δικτύων, είναι δυνατόν να συλλεχθούν δεδομένα από διάφορες πλατφόρμες κοινωνικών μέσων, όπως το Facebook, το Twitter, το Instagram και άλλα. Αυτά τα δεδομένα μπορούν να περιλαμβάνουν κείμενα, σχόλια, φωτογραφίες, βίντεο και άλλα περιεχόμενα που δημοσιεύονται από τους χρήστες.

Ωστόσο η χρήση δεδομένων από τα social media εγείρει ζητήματα απορρήτου και ηθικής. Οι ερευνητές πρέπει να τηρούν τους κανονισμούς προστασίας προσωπικών δεδομένων και να εξασφαλίζουν την ανωνυμία και την ασφάλεια των δεδομένων που χρησιμοποιούν. Αν και πλέον π.χ. το facebook δεν σου δίνει δεδομένα από private λογαριασμούς αλλά μόνο από public».

• Πώς βλέπατε να διαμορφώνεται η τάση; Έδειχνε ο κόσμος μέσα από τα social media ή από τα δικά σας δεδομένα ότι κινείται προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση; Και πότε διαμορφωνόταν αυτή η τάση; Στα lockdowns; Πιο μετά;

«H διαμόρφωση των τάσεων και η επίδραση των social media είναι ένα πολύπλοκο φαινόμενο και επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Ο κόσμος γενικά είναι και αναποφάσιστος. Αποφασίζει τελευταία στιγμή. Είναι πολύ δύσκολο να πιάσουν αυτή την τάση τα μοντέλα, βασικά πρέπει να τα προετοιμάσεις κατάλληλα για να πιάνουν αυτές τις τάσεις. Ειδικά με τους νέους που αποφασίζουν τελευταία στιγμή. Τα lockdowns δεν μπορώ να γνωρίζω αν έπαιξαν ρόλο στο αποτέλεσμα».

• Πόσο επηρεάζει η τεχνολογική εξέλιξη τις εκλογές έως τώρα και πόσο εκτιμάτε ότι θα επηρεάσει με την εκτίναξη της τεχνητής νοημοσύνης; Τι να περιμένουμε σε σχέση με  σήμερα; 

«Η τεχνολογική εξέλιξη έχει επηρεάσει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι εκλογές. Πλέον μέσω του διαδικτύου τα πολιτικά κόμματα μπορούν να έρθουν σε επαφή με έναν μεγάλο αριθμό ατόμων. Τα κόμματα μέσω των αλγορίθμων τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να εισβάλουν αποτελεσματικά στα social media για άντληση ψηφοφόρων. Δημοσκοπικά, μπορεί τα αποτελέσματα των εκλογών στο μέλλον να είναι πολύ πιο απρόβλεπτα από ό,τι ήταν στο παρελθόν.

Τα social media έχουν την τάση να ομαδοποιούν τον κόσμο και να επηρεάζουν την κοινή γνώμη. Μπορούν εύκολα να το κάνουν. Νομίζω ότι τα μοντέλα και οι παλιές στατιστικές μέθοδοι για την πρόβλεψη των ποσοστών των κομμάτων δεν μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν στην σύγχρονη κοινωνία. Ίσως καλύτερα οι παλιές στατιστικές μέθοδοι θα έπρεπε να εμπλουτιστούν με εργαλεία που είναι ικανά να αναλύουν και να επεξεργάζονται μεγάλο όγκο δεδομένων (big data)».

• Ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων, ειδικά νέων, καταναλώνουν ειδήσεις μόνο από τα social media. Ουσιαστικά αυτό που καταναλώνουν ως πληροφόρηση είναι όσα «ανεβάζουν» οι φίλοι τους. Ένας μικρόκοσμος. Τι είδους ψηφοφόρους δημιουργεί αυτή η πραγματικότητα; Και πως μπορεί να «εισβάλλει» σε αυτόν τον μικρόκοσμο ένα κόμμα που θέλει να προωθήσει τις δικές του θέσεις; 

«Ισχύει αυτό. Τα social media για να αυξήσουν την αλληλεπίδραση και την παραμονή σου στην πλατφόρμα προσπαθούν να σου σερβίρουν περιεχόμενο με το οποίο συμφωνείς ή συμφωνούν οι φίλοι σου. Δηλαδή, οι άνθρωποι έρχονται σε επαφή μόνο με το περιεχόμενο που επιβεβαιώνει τις σκέψεις τους. Οι άνθρωποι τείνουν να κάνουν ό,τι και ο άνθρωπος τον οποίο συμπαθούν. Γι’ αυτό και μπορούν να χειραγωγηθούν πιο εύκολα.

Αυτή η  πραγματικότητα μπορεί να δημιουργήσει ψηφοφόρους που είναι επιρρεπείς στην επιβεβαίωση των απόψεων τους και δυσκολεύονται να λάβουν υπόψη πληροφορίες που έρχονται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις τους. Αυτή η πραγματικότητα διαμορφώνει ένα τέλειο περιβάλλον για χειραγώγηση από τα πολιτικά κόμματα. Για παράδειγμα, υπάρχουν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης που μπορούν να επεξεργαστούν έναν μεγάλο όγκο κειμένου με στόχο την συμπύκνωση της πληροφορίας σε κάποια bulletpoints. Τα bulletpoints θα είναι τα κυρίαρχα θέματα και οι απόψεις των χρηστών σε αυτόν τον μικρόκοσμο. Άρα ένα πολιτικό κόμμα θα μπορούσε να εισβάλει σε αυτόν τον μικρόκοσμο με περιεχόμενο που είναι «κοντά» σε αυτά τα bulletpoints».

• Πρακτικά, χειραγωγούνται από τον αλγόριθμο του π.χ. του facebook και του twitter ή από τον εαυτό τους, δηλαδή απ’ αυτό που θέλουνε να βλέπουνε; 

«Ο αλγόριθμος δεν ενδιαφέρεται να χειραγωγήσει, απλώς έχει έναν στόχο (objective). Ο αλγόριθμος θέλει να μείνεις στην πλατφόρμα όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Άρα, ο αλγόριθμος προσπαθώντας να μεγιστοποιήσει τον χρόνο που καταναλώνεις στην πλατφόρμα, προσπαθεί να σου σερβίρει άρθρα και posts με βάση τα likes των φίλων σου. Αυτό δημιουργεί την ομαδοποίηση. Ο άνθρωπος τείνει να βλέπει στο ίντερνετ αυτά με τα οποία συμφωνεί. Κι έτσι ενισχύεται περισσότερο η άποψή του. Νομίζει ότι εκείνο που πιστεύει αυτός είναι κι αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία».

• Ένας ειδικός μπορεί να δει τις τάσεις που διαμορφώνονται απ’ όλους αυτούς τους μικρόκοσμους; Ότι η μεν τάση έχει μεγαλύτερη διείσδυση στην κοινωνία, η δε όχι. Υπάρχει τρόπος να ξέρει κάποιος τι πραγματικά συμβαίνει; Να βλέπει την μεγάλη εικόνα απ’ όλα αυτά τα υποσύνολα;

«Ναι υπάρχει. Για όποιον χειρίζεται τα big data, βέβαια. Υπάρχουν εργαλεία ανάλυσης δεδομένων που μπορούν να εντοπίσουν τάσεις και αλληλεπιδράσεις μεταξύ των χρηστών. Θες πολλά δεδομένα όμως. Γι’ αυτό ανέφερα τον όρο big data, για να εξάγεις μια όσο το δυνατόν αντικειμενική άποψη για την δυναμική όλων των τάσεων».

• Ένας ερευνητής της τεχνητής νοημοσύνης είναι πιο εύκολο σήμερα να διακρίνει τις τάσεις που κυριαρχούν συγκριτικά με έναν κλασικό δημοσκόπο;

«Είναι δύσκολο να το απαντήσω αυτό. Ίσως ναι. Αρκεί να έχει πρόσβαση σε μεγάλα δεδομένα και ποιοτικά δεδομένα».

• Οι αλγόριθμοι καθορίζουν τι θα δεις. Και βλέποντας τι πατάς δημιουργούν ένα σύμπαν πληροφόρησης στα μέτρα του καθένα μας. Η δική μας «φούσκα». Ποιοι είναι οι κίνδυνοι, αφενός πολιτικά κι αφετέρου κοινωνικά;

«Μπορεί να υπάρξει η κυριαρχία μια ή δυο απόψεων και να μην υπάρχει πολυφωνία. Υποτίθεται ότι είμαστε στην φάση της υπερπληροφόρησης, όμως. Όπως είπατε οι αλγόριθμοι προσαρμόζουν το περιεχομένου με βάση τα ενδιαφέροντα, τις προτιμήσεις και τη συμπεριφορά του κάθε χρήστη. Οι άνθρωποι έχουν την τάση να προτιμούν και να δίνουν περισσότερη βαρύτητα σε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν αυτό που πιστεύουν, ενώ αγνοούν πληροφορίες που αμφισβητούν τις προκαταλήψεις τους. Άρα ο καθένας μας βρίσκεται σε ένα πολύ προσαρμοσμένο/προσωποποιημένο περιβάλλον.

Πολιτικά, αυτό μπορεί να ενισχύσει την πόλωση και τη διάχυση ψευδών ειδήσεων, καθώς οι χρήστες εκτίθενται μόνο σε περιεχόμενο που ταιριάζει στις προκαταλήψεις τους. Κοινωνικά, αυτό το φαινόμενο μπορεί να οδηγήσει σε μια ενίσχυση των υπαρχόντων ανισοτήτων. Οι άνθρωποι μπορεί να έχουν περιορισμένη έκθεση σε πληροφορίες και απόψεις που διαφέρουν από τις δικές τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην ενίσχυση των προκαταλήψεων και την απομόνωση από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες.

Πολλές φορές, βέβαια, ο αλγόριθμος διευκολύνει κιόλας. Όπως στις πλατφόρμες streaming που σου προτείνει με επιτυχία τραγούδια ή ταινίες που σου αρέσουν. Από την άλλη, όμως, μάλλον σκέφτεσαι όλο και λιγότερο, με συνέπεια να χειραγωγείσαι όλο και περισσότερο». .

• Ο κόσμος εκπαιδεύεται σε ένα μοτίβο «βλέπω τίτλο, σκρολ». Αν και αυτά τα μέσα βγάζουν τα λεφτά τους με το να σου τραβάνε την προσοχή, ουσιαστικά σε εκπαιδεύουν να έχεις μειωμένη προσοχή π.χ. να διαβάσεις μια είδηση, να ξεχωρίσεις τι είναι ένα έγκυρο ρεπορτάζ από ένα fakenews. Ο κόσμος γίνεται λιγότερο ή περισσότερο χειραγωγίσιμος; 

«Περισσότερο χειραγωγίσιμος. Γι’ αυτό η εκπαίδευση του κοινού σε θέματα αξιοπιστίας των πληροφοριών και αναγνώρισης των fake news είναι ένα σημαντικό ζήτημα. Όντως αυτός ο τρόπος λειτουργίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως η προβολή τίτλων που τραβάνε την προσοχή και η συνεχής ροή πληροφοριών, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της προσοχής και την μείωση της κριτικής ικανότητας».

• Μπορεί να μπει ένα όριο στα fake news ή τις φωτογραφίες που έχουν παραχθεί από την τεχνητή νοημοσύνη;

«Ναι, είναι δυνατό να τεθούν όρια στα fake news και στις φωτογραφίες που παράγονται από την τεχνητή νοημοσύνη. Γίνονται προσπάθειες για την ανάπτυξη αλγορίθμων που μπορούν να ανιχνεύσουν την παραπληροφόρηση και την ανακοίνωση ψευδών πληροφοριών. Στο μέλλον ίσως και οι άνθρωποι να είναι πιο έμπειροι στην αναγνώριση των fake news. Όσον αφορά στις φωτογραφίες που παράγονται από την τεχνητή νοημοσύνη, μπορούν να εφαρμοστούν τεχνικές ανάλυσης εικόνας και επαλήθευσης για τον εντοπισμό πιθανών παραπλανητικών ή παραποιημένων εικόνων».

Πέτρος Ιωαννίδης: Σεισμός σε δύο ημίχρονα

«Κινούμενοι μέσα σε πρόσωπα και πράγματα της δικής μας «φυλής», δεν μπορούμε να γνωρίζουμε -τουλάχιστον με ακρίβεια- τι πραγματικά συμβαίνει έξω» μάς εξηγεί ο Πέτρος Ιωαννίδης, Πολιτικός Αναλυτής και Διευθυντής της εταιρείας «Aboutpeople»:

• Κύριε Ιωαννίδη, πως αποτιμάτε το εκλογικό αποτέλεσμα;

«Σε κάθε περίπτωση μιλάμε για μια μεγάλη νίκη για τη ΝΔ, αφού το ποσοστό του 41% είναι μεγαλύτερο από αυτό που είχε πάρει το 2019. Κάτι που δεν έχει ξανασυμβεί. Κόμμα δηλαδή, μετά από 4ετη κυβερνητική θητεία, να ξανακερδίζει τις εκλογές με μεγαλύτερο ποσοστό από την προηγούμενη φορά.

Συντριπτική ήττα για τον ΣΥΡΙΖΑ, που έχασε 11,5 μονάδες περίπου από αυτό που είχε πάρει το 2019.

Η αύξηση που κατέγραψε το ΠΑΣΟΚ, σε ποσοστό σχεδόν 50% από αυτό που είχε πάρει το 2019 κατατάσσει το κόμμα του κ. Ανδρουλάκη στους νικητές της αναμέτρησης. Εκτιμώ όμως ότι σε συνάρτηση με το ποσοστό απωλειών του ΣΥΡΙΖΑ η αύξηση αυτή θα μπορούσε να είναι ακόμα μεγαλύτερη.

Για τα τρία κόμματα που πλησίασαν (ΝΙΚΗ, ΠΛΕΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, ΜέΡΑ25), αλλά δεν κατάφεραν να υπερβούν το 3%, ώστε να μπούνε στη Βουλή, θα πρέπει να περιμένουμε το αποτέλεσμα των εκλογών στις 25 Ιουνίου για να δούμε τελικά τι θα συμβεί. Συνήθως τα κόμματα που δεν μπαίνουν την πρώτη φορά στη Βουλή τη δεύτερη δυσκολεύονται. Όμως επειδή το σκηνικό είναι πάρα πολύ ρευστό ακόμα, μιας και το αποτέλεσμα της προηγούμενης κάλπης, προκάλεσε έναν «σεισμό», είναι ανοιχτό το τι θα γίνει τελικά.

Τρία είναι τα στοιχήματα της επόμενης εκλογικής διαδικασίας:

1. Το αν η ΝΔ θα διατηρήσει τα πολύ υψηλά ποσοστά της
2. Το τι θα γίνει στο χώρο της Κεντροαριστεράς: Θα πλησιάσει το ΠΑΣΟΚ τον ΣΥΡΙΖΑ, θα αυξήσει ή θα μειώσει το ποσοστό του ο ΣΥΡΙΖΑ, ποιος θα είναι δηλαδή ο συσχετισμός δυνάμεων στην Κεντροαριστερά μετά τις επόμενες εκλογές
3. Το τι θα συμβεί με τα τρία κόμματα που παλεύουν για να μπουν στη Βουλή».

• Γιατί οι δημοσκοπήσεις έπεσαν για ακόμη μια φορά έξω στην πρόβλεψή τους;

«Οι δημοσκοπήσεις δεν είναι προβλεπτικά εργαλεία. Προβλεπτικό εργαλείο είναι το ExitPoll. Οι δημοσκοπήσεις καταγράφουν τάσεις της στιγμής. Απόψεις δηλαδή των πολιτών που στην πορεία μπορεί και α’ αλλάξουν. Κάτι που φάνηκε και τώρα αφού περίπου το 1/5 των πολιτών αποφάσισε την τελευταία εβδομάδα. Θα έλεγα ότι οι δημοσκοπήσεις έπιασαν την γενική τάση, όχι όμως την τεράστια καθίζηση του ΣΥΡΙΖΑ».

• Όμως και το Exit Poll που είναι προβλεπτικό εργαλείο δεν έπεσε μέσα.

«Το Exit Poll που βγαίνει αμέσως μόλις κλείσουν οι κάλπες (19:00) είναι σε ποσοστό 80%, αφού δεν συμπεριλαμβάνει εκείνους που ψηφήσαν το απόγευμα. Μια ώρα μετά (20:00) βγαίνει το τελικό. Σε αυτό οι προβλέψεις έπεσαν έξω μόνο ως προς το εύρος της πτώσης του ΣΥΡΙΖΑ».

• Η «βουβή» όπως χαρακτηρίστηκε προεκλογική περίοδος συντέλεσε σε αυτό;

««Βουβές» εκλογές ήταν σίγουρα. Επίσης, δεν υπήρχε έντονη προσδοκία του κόσμου σε κάτι στις εκλογές αυτές. Το 2015 υπήρχαν ψηφοφόροι -από την μεριά του ΣΥΡΙΖΑ κυρίως- που έλπιζαν σε μια αλλαγή. Το 2019 υπήρχαν ψηφοφόροι -από την μεριά της ΝΔ κυρίως- που έλπιζαν και εκείνοι. Σε αυτές τις εκλογές δεν υπήρχε τάση αλλαγής, δεν βλέπαμε ενθουσιασμό και ελπίδα στο σύνολο του εκλογικού σώματος».

• Η παραλίγο αυτοδυναμία της ΝΔ (41%) και το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ (20%) ήταν γνωστά;

«Εκτός από την περίοδο του σιδηροδρομικού δυστυχήματος των Τεμπών, όλες οι δημοσκοπήσεις αποτύπωναν σταθερά -σίγουρα όχι της τάξης του 20%- το προβάδισμα της ΝΔ. Στο Poll of Pollsτο ποσοστό της διαφοράς ήταν γύρω στο 7-8%, άρα έπιασε την τάση».

• Ποιοι παράγοντες έκριναν το αποτέλεσμα των εκλογών;

«Τέσσερις βασικοί:

1. Η ΝΔ συνολικά (και ο Κυριάκος Μητσοτάκης και τα στελέχη του), εξέφρασε ένα καθαρό και συγκροτημένο μήνυμα ενόψει εκλογών
2. Ο ΣΥΡΙΖΑ στην προεκλογική του καμπάνια, άλλαζε συνεχώς το δικό του μήνυμα μπερδεύοντας τους πολίτες
3. Ο ΣΥΡΙΖΑ καθ’ όλη τη διάρκεια της 4ετίας έκανε μια αντιπολίτευση που έμοιαζε θυμωμένη, διαβάζοντας λάθος την κοινωνία που στην πραγματικότητα ήταν αγχωμένη και ανασφαλής. Οπότε και η αντιπολιτευτική του τακτική δεν έπιανε τον παλμό της κοινωνίας.
4. Το εκλογικό σύστημα της απλής αναλογικής. Όπου οι ψηφοφόροι της ΝΔ, ακούγοντας τον Κυριάκο Μητσοτάκη ο οποίος έκανε λόγο για αυτοδύναμη κυβέρνηση, ψήφισαν με τη λογική της ενισχυμένης αναλογικής ,ενώ οι ψηφοφόροι των υπολοίπων κομμάτων ψήφισαν με τη λογική της απλής αναλογικής και των κυβερνητικών συνεργασιών. Γι’ αυτό και είχαμε κι ένα μεγάλο ποσοστό (16%) στα κόμματα εκτός Βουλής, όταν το 2019 ήταν 8%».

• Ηττήθηκε το σύστημα της Απλής Αναλογικής;

«Το σύστημα της Απλής Αναλογικής είναι θα μπορούσαμε να πούμε υπό προϋποθέσεις το πιο δημοκρατικό σύστημα. Δεν ηττήθηκε λοιπόν το σύστημα της Απλής Αναλογικής, ηττήθηκε ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίστηκαν το σύστημα της Απλής Αναλογικής τα κόμματα».

• Εξακολουθεί να θεωρείται η ελληνική κοινωνία ως προοδευτική με «αντιδεξιό» πρόσημο;

«Για δεκαετίες, εάν συγκρίναμε τα ποσοστά των κομμάτων με δεξιό πρόσημο με τα «αντιδεξιά» -ακόμα και τις περιόδους που η ΝΔ ήτανε κυβέρνηση- τα δεύτερα υπερτερούσαν. Μετά τις εκλογές της 21^ης Μαΐου αυτό δείχνει να αλλάζει, αλλά ας περιμένουμε και τις επόμενες εκλογές την 25^η Ιουνίου για να έχουμε την οριστική αποτύπωση της εικόνας.

Το πώς θα καταλήξει το σύστημα στην Κεντροαριστερά με τα ποσοστά που θα λάβουν ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ, θα καθορίσει και το μετέπειτα κεντρικό πολιτικό σκηνικό, αφού υπάρχει το ενδεχόμενο να έχουμε ένα μόνο μεγάλο πολιτικό κόμμα και δύο πλέον μεσαία ν’ ακολουθούν. Δεν θα έχουμε δηλαδή πλέον την κλασική έως τώρα μορφή δικομματισμού στην Ελλάδα».

•  Στις εκλογές αυτές υπήρχαν λόγω Social Media παράλληλα εκλογικά σώματα;

«Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης στα οποία κινείται ο καθένας μας αντιπροσωπεύουν μια πραγματικότητα (εικονική ή μη) σίγουρα όμως όχι την πραγματική κατάσταση στο σύνολο της. Είναι μια «φούσκα» μέσα στην οποία συνομιλούμε με χρήστες και διαβάζουμε πράγματα με τα οποία κατά κύριο λόγο συμφωνούμε. Άρα κινούμενοι μέσα σε πρόσωπα και πράγματα της δικής μας «φυλής», δεν μπορούμε να γνωρίζουμε -τουλάχιστον με ακρίβεια- τι πραγματικά συμβαίνει έξω απ’ αυτήν. Αφουγκραζόμαστε μέρος της πραγματικότητας κι όχι το σύνολο της».

• Μπορεί μια πλασματική εικόνα να παράξει μετρήσιμα αποτελέσματα;

«Στα social media σηκώνουν θόρυβο οι πιο «θυμωμένοι». Άρα δεν αποκλείω ο ΣΥΡΙΖΑ να παρασύρθηκε από αυτό και να νόμισε ότι οι συγκεκριμένοι εκφράζουν το σύνολο της κοινωνίας. Ίσως η πλασματική αυτή εικόνα επηρέασε, στο να μην βλέπει ο ΣΥΡΙΖΑ την πραγματική και να νομίζει ότι η κοινωνία είναι «θυμωμένη», ενώ είναι ανασφαλής. Οδηγούμενος έτσι σε μια «θυμωμένη» αντιπολίτευση και άρα στοχεύοντας λάθος. Αυτό φάνηκε και με τις πολιτικές διαφημίσεις του ΣΥΡΙΖΑ που ήταν λάθος γιατί ήταν «μαύρες» και δεν έβγαζαν μια αισιοδοξία και προοπτική».

• Όλα αυτά φανερώνουν και μια υστέρηση της πολιτικής έναντι της επικοινωνίας;

«Ο ΣΥΡΙΖΑ κατέθεσε πρόγραμμα, αλλά δεν στάθηκε τόσο στην συζήτηση για το μέλλον, αλλά στην σκληρή κριτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Αυτό ήταν και επικοινωνιακό λάθος -γιατί οι πολίτες ψηφίζουν κυρίως για το αύριο- αλλά και λάθος πολιτικής εκτίμησης».

• Με βάση το πρώτο αποτέλεσμα μπορεί να προβλεφθεί το αποτέλεσμα της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης;

«Όπως λένε Μητσοτάκης, Τσίπρας και Ανδρουλάκης «η κάλπη είναι άδεια» μπροστά στις επόμενες εκλογές. Αυτή τη στιγμή είναι ακόμα νωρίς, δεν μπορούν να γίνουν προβλέψεις για το ακριβές αποτέλεσμα, αλλά είναι σαφές ότι η ΝΔ έχει ένα τεράστιο προβάδισμα».

• Μπορούμε πλέον να μιλάμε για κανονικότητα μετά τον «κύκλο» των εκλογικών αποτελεσμάτων του 2012 και του 2023;

«Όχι. Η κανονικότητα θα ήταν ο νέος δικομματισμός (ΝΔ – ΣΥΡΙΖΑ) να ήταν σε υψηλά ποσοστά της τάξης του 30 και 35%, το κάθε ένα, αφού ο παλιός έφτανε αθροιστικά το 80-85%. Με βάση το εκλογικό αποτέλεσμα της 21^ης Μαΐου δεν μπορούμε να μιλάμε για επιστροφή στο παρελθόν μετά την νέα ανακατάταξη που καταγράφηκε. Συνολικά για τη νέα εικόνα που διαμορφώνεται, θα μπορούμε να συζητήσουμε μετά την 25^η Ιουνίου και τα τότε εκλογικά αποτελέσματα. Σε κάθε περίπτωση εν μέσω 2 εκλογικών αναμετρήσεων είναι παρακινδυνευμένο να γίνεται λόγος για επιστροφή στην όποια κανονικότητα, ας κάνουμε υπομονή λίγες εβδομάδες για να έχουμε την πλήρη εικόνα».

• Ποιο αναμένετε να είναι το ποσοστό συμμετοχής στις επόμενες εκλογές που γίνονται πια μέσα στο καλοκαίρι;

«Εκλογές τέλος Ιουνίου και μια εκλογική αναμέτρηση που δεν φαίνεται ότι θα έχει ισχυρό διακύβευμα με βάση το αποτέλεσμα της 21^ης Μαΐου. Λογικά η συμμετοχή θα είναι μικρότερη. Αναμένουμε…».