Ανεξάρτητα πότε και πώς θα γίνουν οι εκλογές σε Ελλάδα και Τουρκία, οι επόμενες κινήσεις για την επανάληψη και εξακολούθηση των διμερών συνομιλιών στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ δρομολογούνται από τώρα.
- Από την Κύρα Αδάμ
Αθήνα και Αγκυρα έχουν ήδη συμφωνήσει για διμερείς διαπραγματεύσεις σε επίπεδο ΝΑΤΟ, μετά τη συνάντηση Καλίν – Σουρανή στο Βερολίνο το 2020 και, όπως έσπευσε ο Τσαβούσογλου «να πει στο αυτί» του Αμερικανού ΥΠΕΞ Μπλίνκεν, στην πρόσφατη συνάντησή τους στην Αγκυρα, η Τουρκία έχει ήδη προτείνει «…να αποστρατιωτικοποιηθούν τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου και την ασφάλεια των νήσων να αναλάβει το ΝΑΤΟ…».
Οι πληροφορίες από καλά ενημερωμένες διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι η Τουρκία επιμένει ακατέβατα ότι οι ελληνοτουρκικές διαπραγματεύσεις στο ΝΑΤΟ, μετά τις εκλογές, θα γίνουν σε στρατιωτικό επίπεδο, ο επικεφαλής της αντιπροσωπίας θα είναι ο στρατιωτικός επίτροπος (Αμερικανός), και το κύριο θέμα θα είναι η αποστρατιωτικοποίηση των νήσων του ανατολικού Αιγαίου.
Η τουρκική αυτή θέση είναι εξόχως επικίνδυνη για την ασφάλεια και το ελληνικό ιδιοκτησιακό καθεστώς των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων στο Αιγαίο.
Οι, μετά τις εκλογές, συζητήσεις στο ΝΑΤΟ, ώστε να αναλάβει και να εγγυηθεί την ασφάλεια των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων στο Αιγαίο είναι εξόχως επικίνδυνες, διότι μετατρέπουν την ελληνική κυριαρχία σε γκρίζες ζώνες και τούτο διότι η λέξη «ασφάλεια» περιλαμβάνει πλήθος παραμέτρων, όπως εδαφική ακεραιότητα, ασφάλεια κατοίκων, ασφάλεια από φυσικά και καιρικά φαινόμενα, ασφάλεια για έρευνα και διάσωση κ.λπ.
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η παραχώρηση ασφάλειας και κυριαρχίας σε Οργανισμό, όπως το ΝΑΤΟ, ή σε άλλο κράτος, καθιστά την περιοχή ουδέτερη ζώνη (neutral zone). Ετσι παρέχεται αυτόματα το δικαίωμα στην Τουρκία, ως χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ, να επεμβαίνει μονομερώς για την ασφάλεια των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων του ανατολικού Αιγαίου, ακόμα και για θαλάσσια έρευνα και διάσωση, μολονότι η κυριαρχία του ανατολικού Αιγαίου δεν της ανήκει. Με την πρόταση ανάληψης και εγγύησης ασφαλείας νήσων, νησίδων και βραχονησίδων του ανατολικού Αιγαίου από το ΝΑΤΟ, διευκολύνεται η Τουρκία, σε εύθετο χρόνο, να θέσει θέμα αναθεώρησης των συνθηκών, ειδικά της Λωζάννης, «με αρωγό» το ίδιο το ΝΑΤΟ.
Βεβαίως, η ελληνικότητα των νήσων, νησίδων και βραχονησίδων του ανατολικού Αιγαίου δεν αμφισβητείται, διότι έχουν αποδοθεί στην Ελλάδα και με τις Συνθήκες Λωζάννης και Παρισίων και με διεθνείς συμφωνίες, που περιλαμβάνουν εκείνα τα νησιά, νησίδες και βραχονησίδες που δεν περιλαμβάνονται στις δύο συνθήκες. Ομως η αμφισβήτηση της ελληνικότητας των νήσων από την Τουρκία έχει ενισχυθεί από την άστοχη και απρόσεκτη ελληνική θέση στον ΟΗΕ, με την οποία η κυβέρνηση Μητσοτάκη ισχυρίζεται ψευδώς και έωλα και απρόσεκτα ότι οι νησίδες και βραχονησίδες είναι ελληνικές διότι περιλαμβάνονται στις συνθήκες, ενώ αυτές περιλαμβάνονται σε διεθνείς συμφωνίες.
Συνομιλίες από το 2000
Από το 2000, επί κυβέρνησης Σημίτη και ΥΠΕΞ Γ. Παπανδρέου, αλλά και το 2018, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και ΥΕΘΑ Π. Καμμένου και το 2019, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και ΥΕΘΑ Αποστολάκη, οι ελληνικές κυβερνήσεις φλέρταραν πολύ σοβαρά με δύο προτάσεις της κυβέρνησης Ερντογάν στις συζητήσεις για μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Οι συζητήσεις αυτές είχαν προχωρήσει σημαντικά σε πολιτικό επίπεδο, αλλά δεν έφτασαν στο στάδιο της πλήρους και μόνιμης υλοποίησης λόγω των σοβαρών -και εγγράφως- αντιδράσεων του ΥΕΘΑ.
Οι δύο προτάσεις της Τουρκίας, μόνιμες, από το 2000 είναι:
- Το DFS (Πρόγραμμα καθημερινών τουρκικών πτήσεων στο Αιγαίο), και
- Δίαυλος CROSS-TELL μεταξύ του ΑΤΑ Λάρισας και του 1ου ΑΤΑ Εσκί Σεχίρ, στην Τουρκία, με εφαρμογή στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.
Η τουρκική πρόταση DFS αφορά σε καθημερινές πτήσεις τουρκικών αεροσκαφών στο FIR Αθηνών, χωρίς κατάθεση σχεδίου πτήσης, δηλαδή η Αγκυρα θα ήταν υποχρεωμένη να στέλνει το πρόγραμμα πτήσεών της στο Αιγαίο χωρίς να γίνεται καμιά αναφορά και σεβασμός στο FIR Αθηνών/Κωνσταντινούπολης, ώστε η Ελλάδα να μην αναχαιτίζει τα τουρκικά αεροσκάφη έτσι ώστε να μειωθούν οι αναχαιτίσεις και ο κίνδυνος πρόκλησης τυχαίου ατυχήματος.
Το τουρκικό αίτημα για DFS αποτελεί πονηρή τουρκική πολιτική σε βάρος της Ελλάδας, διότι σε αυτό το «τουρκικό πρόγραμμα πτήσεων στο Αιγαίο» δεν θα αναγράφονται οι συντεταγμένες εισόδου – εξόδου στο FIR Αθηνών από τα τουρκικά αεροσκάφη, ούτε το δρομολόγιό τους εντός του FIR Αθηνών ούτε και το αεροδρόμιο αναχώρησης – επιστροφής των τουρκικών μαχητικών. Δι’ αυτού του τρόπου η Τουρκία έθετε στα άχρηστα τα ελληνικά δικαιώματα, συμφέροντα και αρμοδιότητες της Ελλάδας στο FIR Αθηνών, έτσι ώστε να μετατραπεί το Αιγαίο σε κοινό οικόπεδο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
Το Υπουργείο Αμυνας το 2000 απέρριψε τα DFS ως εξόχως επικίνδυνα για το Αιγαίο, με αποτέλεσμα για ένα διάστημα η κυβέρνηση Σημίτη να παρουσιάζει μια τραγελαφική εικόνα, με την πολιτική ηγεσία να αποδέχεται τα DFS που υπέβαλε η Τουρκία, αλλά το τότε Υπουργείο Αμυνας αναχαίτιζε κανονικά τα τουρκικά αεροσκάφη, επειδή δεν κατέθεταν σχέδια πτήσης.
Η Τουρκία επιχείρησε να περάσει τα DFS μέσω NATO και μάλιστα μέσω του τότε εν ισχύ αεροπορικού στρατηγείου στη Νάπολη, στο οποίο υπάγονται το 7 CAOC στη Λάρισα και το 6CAOC στο Εσκί Σεχίρ. Ωστόσο, το 7CAOC Λάρισας (που υπάγεται στο Yπουργείο Αμυνας) απέστειλε επείγον σήμα στο ΝΑΤΟ και στην Αγκυρα, τον Δεκέμβριο του 2001, απορρίπτοντας τα DFS.
Το επείγον σήμα ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «…οι ελληνικές Αρχές ενημέρωσαν το 7 CΑΟC ότι το θέμα του τουρκικού DFS δεν διασφαλίζει τα σημαντικότατα θέματα στην περιοχή, όπως η ασφάλεια των πτήσεων, η έρευνα και διάσωση μέσα στο FIR Αθηνών, η αποτροπή τρομοκρατικών ενεργειών – αρμοδιότητες ευθύνης αναγνώρισης αεροσκαφών, ασκήσεις, περιοχές ΝΟΤΑΜ, εναέρια κυκλοφορία πολιτικών αεροσκαφών, ελληνικές αεροπορικές επιχειρήσεις, θέματα εθνικής ασφάλειας, κανόνες και διαδικασίες ICAO κ.λπ. Με βάση τα ανωτέρω το τουρκικό DFS θεωρείται από τις ελληνικές Αρχές ως μη υπάρχον…»
Η δεύτερη πρόταση
Η δεύτερη πρόταση της Τουρκίας για τον δίαυλο CROSS-TELL μεταξύ ΑΤΑ Λάρισας και 1ου ΑΤΑ Εσκί Σεχίρ στην Τουρκία αφορά την αλληλοενημέρωση με χρήση ραντάρ μεταξύ των δύο ΑΤΑ για την κίνηση αεροσκαφών. Ο δίαυλος αυτός εφαρμόζεται μόνο στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και για συγκεκριμένη περιοχή ελέγχου.
Επομένως για να υπάρξει και να λειτουργήσει ο δίαυλος επικοινωνίας για ενημέρωση πτήσεων μεταξύ ΑΤΑ Λάρισας και 1ου ΑΤΑ Τουρκίας είναι απαραίτητο να υπάρχει συγκεκριμένη και καθορισμένη περιοχή αεροπορικού ελέγχου ενός εκάστου ΑΤΑ (AIR POLICING AREA-APA), έτσι ώστε να αποφευχθεί η συνδιαχείριση της περιοχής. Η Τουρκία σταθερά από το 2000 μέχρι και σήμερα επιμένει να μην υπάρξει διαχωριστική γραμμή όπου θα γίνεται η μεταβίβαση των αεροσκαφών από το ένα ΑΤΑ στο άλλο και η οποία θα διαχωρίζει την περιοχή ελέγχου και ευθύνης (APA) Ελλάδας – Τουρκίας.
Η πονηρή Τουρκία επιμένει να υπάρχουν δύο διαχωριστικές γραμμές 40 ν.μ. εκατέρωθεν του FIR Αθήνας/Κωνσταντινούπολης. Δι’ αυτού του τρόπου η Τουρκία επιμένει να δημιουργηθεί μια περιοχή ευθύνης μέσα στο Αιγαίο, κατά μήκος και δυτικά του FIR Αθηνών, που θα είναι μη ελεγχόμενη και στην οποία Ελλάδα και Τουρκία θα ενεργούν κατά βούληση ή σε συνδιαχείριση.
Οπως φαίνεται στον χάρτη, εκατέρωθεν του FIR Αθηνών/Κωνσταντινούπολης (με μαύρη συνεχή γραμμή), η ζώνη 40 ν.μ. μέσα στο Αιγαίο οριοθετείται με κόκκινο χρώμα και η ζώνη 40 ν.μ. ανατολικά του FIR Αθηνών μέσα στην Τουρκία οριοθετείται με μπλε χρώμα.
Ομως μόνο η περιοχή 40 ν.μ. δυτικά του FIR Αθηνών μέσα στο Αιγαίο θα είναι μη ελεγχόμενη και θα υπάρχει συνδιαχείριση Ελλάδας – Τουρκίας, και τούτο διότι στην περιοχή 40 ν.μ. ανατολικά του FIR Αθηνών, δηλαδή εντός Τουρκίας, δεν μπορεί να υπάρξει συνδιαχείριση, διότι αποτελεί τουρκική κυριαρχία και επομένως δεν μπορεί να εισέλθει ελληνικό αεροσκάφος, διότι αυτομάτως θα κάνει παραβίαση τουρκικού εναερίου χώρου, δεδομένου ότι το FIR Αθηνών/ Κωνσταντινούπολης αποτελεί τα δυτικά σύνορα της Τουρκίας.
Αυτό συμβαίνει διότι η περιοχή 40 ν.μ. δυτικά του FIR Αθηνών περιλαμβάνει και διεθνή εναέριο χώρο, ενώ η περιοχή 40 ν.μ. ανατολικά του FIR δεν περιλαμβάνει διεθνή εναέριο χώρο, παρά μόνο τουρκικό εθνικό εναέριο χώρο. Αυτό σημαίνει ότι μόνο τα τουρκικά αεροσκάφη θα μπορούν να πετάνε ανεξέλεγκτα δυτικά του FIR Αθηνών, διότι μόνο το Αιγαίο έχει διεθνή εναέριο χώρο, ενώ αντιθέτως τα ελληνικά αεροσκάφη δεν θα μπορούν να πετάξουν ανατολικά του FIR διότι θα μπαίνουν παράνομα σε τουρκική επικράτεια.
Η τουρκική πρόταση αυτή για CROSS-TELL στην πραγματικότητα περιορίζει την Ελλάδα να ελέγχει την περιοχή μόνο μέχρι τον 25ο μεσημβρινό – μέση του Αιγαίου, ενώ η περιοχή μέχρι το FIR Αθηνών/Κωνσταντινούπολης θα αποτελεί ένα ξέφραγο αμπέλι με συνδιαχείριση Ελλάδας – Τουρκίας, δηλαδή στην πράξη συμφωνημένη κατάργηση του FIR Αθηνών.
Επιπροσθέτως η τούρκικη πρόταση εγκλωβίζει όλα τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου (και αυτά που αναφέρονται στις Συνθήκες Λωζάννης και Παρισίων, αλλά και τα νησιά, νησίδες και βραχονησίδες εκτός συνθηκών, που όμως περιλαμβάνονται σε διεθνείς συμφωνίες) μέσα στην ανεξέλεγκτη ζώνη των 40 ν.μ. στο Αιγαίο (όπως φαίνεται στον χάρτη η περιοχή που οριοθετείται μεταξύ κόκκινου και μπλε χρώματος).
Επομένως, οποιοδήποτε ελληνικό αεροσκάφος (με μπλε χρώμα στον χάρτη – τα τουρκικά αεροσκάφη με κόκκινο χρώμα), μέχρι τα 40 ν.μ. δυτικά του FIR Αθηνών θα ελέγχεται από την Ελλάδα και μετά θα μεταβιβάζεται στην Τουρκία και θα μπαίνει στην ανεξέλεγκτη περιοχή μέχρι το όριο του FIR Αθηνών. Επομένως το ελληνικό αεροσκάφος για να πάει στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου θα πρέπει να πάρει… βίζα από την Τουρκία, η οποία θα μπορεί άνετα και ανά πάσα στιγμή να εγείρει θέματα ιδιοκτησιακού καθεστώτος νήσων, νησίδων και βραχονησίδων που δεν περιλαμβάνονται στις συνθήκες…