Η βλάβη που παρουσίασε το αεροσκάφος τακτικών μεταφορών C-130Η Hercules με αριθμό σειράς «747», που πριν από περίπου μία εβδομάδα επρόκειτο να μεταφέρει από τη Θεσσαλονίκη στα Αδανα της Τουρκίας κλιμάκιο της 2ης Ειδικής Μονάδας Αντιμετώπισης Καταστροφών (ΕΜΑΚ) του Πυροσβεστικού Σώματος για να συνδράμει στις προσπάθειες διάσωσης των θυμάτων του σεισμού, αποκάλυψε ανησυχητικές, διαχρονικές παθογένειες στον κρίσιμο τομέα της εθνικής άμυνας.
- Του Περικλή Ζορζοβίλη
Χρόνια αναποτελεσματικότητα με σοβαρές επιχειρησιακές επιπτώσεις, έλλειψη βούλησης και πρωτοβουλίας, κατασπατάληση των χρημάτων των φορολογουμένων και καταφανής λανθασμένη ιεράρχηση των προτεραιοτήτων από την πολιτική ηγεσία και τη στρατιωτική γραφειοκρατία. Ενώ η διαθεσιμότητα των C-130 στην καλύτερη περίπτωση κυμαίνεται περίπου στο 14%, ο στόλος των αεροσκαφών μεταφοράς υψηλών προσώπων (VIP) καταγράφει ποσοστά πολύ υψηλότερα, σχεδόν 100%!
Απαντες εμφανίστηκαν να καταλαμβάνονται εξαπίνης και να κινητοποιούνται, με πρώτη και καλύτερη την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία των Ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων, που είναι οι καθ’ ύλην αρμόδιοι. Σύμφωνα με τη «διαρροή» που είδε το φως της δημοσιότητας, το βράδυ της Δευτέρας 13 Φεβρουαρίου ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλοςσυγκάλεσε σύσκεψη στο γραφείο του με βασικό θέμα τα C-130.
Στη σύσκεψη, κατά τη «διαρροή», συμμετείχαν ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Δρ Θάνος Ντόκος, που πλέον φαίνεται ότι έχει αναλάβει πλήρη καθήκοντα πρωθυπουργικού επιτηρητή του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Εθνικής Αμυνας (ΓΕΕΘΑ), στρατηγός Κωνσταντίνος Φλώρος, ο υπαρχηγός ΓΕΕΘΑ, αντιναύαρχος Φραγκίσκος Λελούδας, ο διοικητής της Διοίκησης Αεροπορικής Υποστήριξης (ΔΑΥ), αντιπτέραρχος (Ι) Δημοσθένης Γρηγοριάδης και άλλοι επιτελείς.
Το καταπληκτικό είναι ότι όλοι οι παραπάνω, ίσως με την πιθανή εξαίρεση του συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας, το πρωί κάθε ημέρας, όπως αποτελεί πάγια πρακτική για δεκαετίες, ενημερώνονται πλήρως για τη διαθεσιμότητα όλων των κύριων οπλικών συστημάτων και μέσων που επιχειρούν οι Ενοπλες Δυνάμεις της χώρας, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα C-130.
Για να το διατυπώσουμε απερίφραστα, το πόσο χάλια είναι η διαθεσιμότητα των C-130 ήταν σε όλους τους γνωστό από την πρώτη στιγμή που ανέλαβαν τα συγκεκριμένα καθήκοντα και κατά συνέπεια η έκτακτη σύσκεψη είναι αμφίβολο αν εξυπηρετούσε οτιδήποτε άλλο πλην της επικοινωνιακής διαχείρισης του θέματος. Εξάλλου, πριν από λίγους μήνες, την περασμένη άνοιξη, είχε ξανασυμβεί το ίδιο φαινόμενο. Επειδή τα δύο διαθέσιμα ελληνικά C-130 είχαν καθηλωθεί λόγω συντήρησης, χρησιμοποιήθηκαν αεροσκάφη της Βασιλικής Αεροπορίας του Καναδά για τη μεταφορά της ελληνικής στρατιωτικής βοήθειας προς την Ουκρανία. Η διαφορά είναι ότι τότε δεν είχε γίνει σύσκεψη!
Ομως η πραγματικότητα είναι ότι παρά την προσπάθεια το ζήτημα να «χρεωθεί» στην παρούσα κυβέρνηση, η πολύ χαμηλή διαθεσιμότητα του στόλου των αεροσκαφών τακτικών μεταφορών C-130Β/-Η Hercules και των C-27J Spartan, δηλαδή ένα ως δύο αεροσκάφη ανά τύπο, δεν είναι τωρινό φαινόμενο, αλλά έχει ηλικία περίπου μία δεκαετία. Ας σημειωθεί ότι έως το 2010 δεν υπήρχε τέτοιο πρόβλημα διαθεσιμότητας και μάλιστα ένα αεροσκάφος C-130 βρισκόταν σε ετοιμότητα στο αεροδρόμιο της Λάρισας για τις ανάγκες του Αρχηγείου Τακτικής Αεροπορίας. «Οταν είχαμε και τρίτο C-130 διαθέσιμο για πτήσεις, ανοίγαμε σαμπάνιες» μας ανέφερε χαρακτηριστικά απόστρατος αεροπόρος, που τα τελευταία χρόνια καθημερινά αντιμετώπιζε τη δύσκολη εξίσωση ικανοποίησης της ανάγκης εκτέλεσης επιχειρησιακών και εκπαιδευτικών αποστολών με μόλις δύο αεροσκάφη.
Η οδυνηρή πραγματικότητα που κόβει τα φτερά της Π.Α.
Σήμερα -σύμφωνα με πηγές- η Πολεμική Αεροπορία (Π.Α.) επιχειρεί 15 αεροσκάφη C-130, 10 της έκδοσης C-130H (τα εναπομείναντα από τα αρχικά 12 που η παραλαβή τους άρχισε το 1975), πέντε της έκδοσης C-130B (παραχωρήθηκαν από την αεροπορία των ΗΠΑ το 1992) και οκτώ αεροσκάφη C-27J, των οποίων η ύψους 272.000.000 δολαρίων ΗΠΑ σύμβαση προμήθειας 12 αεροσκαφών του τύπου υπεγράφη στις 29 Ιανουαρίου 2003 με τη LMATTS, κοινοπραξία της ιταλικής Alenia και της αμερικανικής Lockheed Martin.
Σήμερα, σύμφωνα με πληροφορίες, εκ των 15 αεροσκαφών C-130:
- Δύο βρίσκονται σε πτητική κατάσταση, επιχειρώντας με την 356 Μοίρα Τακτικών Μεταφορών (356 ΜΤΜ) από την αεροπορική βάση Ελευσίνας.
- Τρία βρίσκονται εντός των υποστέγων της Ελληνικής Αεροπορικής Βιομηχανίας (ΕΑΒ) για εργασίες εργοστασιακής συντήρησης.
- Επτά βρίσκονται σε υπαίθρια αποθήκευση στην ΕΑΒ, αναμένοντας την εργοστασιακή συντήρησή τους.
- Ενα υπόκειται σε εργασίες εργοστασιακής συντήρησης από την εταιρία OGMA, στην Πορτογαλία. Πρόκειται για το πρώτο από τα δύο αεροσκάφη του τύπου για τα οποία έχει συναφθεί σύμβαση με Οργανισμό Υποστήριξης και Προμηθειών του ΝΑΤΟ (NSPA: NATO Support and Procurement Organisation), ύψους περί τα 23.000.000 ευρώ. Πληροφορίες για το πότε προβλέπεται η ολοκλήρωση των εργασιών στο εν λόγω αεροσκάφος και η έναρξη των εργασιών στο δεύτερο δεν υπάρχουν, όμως αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν υπάρχουν διαθέσιμες θέσεις (slot) στο πρόγραμμα εργασιών διάφορων επισκευαστικών κέντρων αεροσκαφών C-130 πριν από το 2026.
- Ενα υπόκειται σε εργασίες τριετούς επιθεώρησης στο Κρατικό Εργοστάσιο Αεροσκαφών (ΚΕΑ) στην αεροπορική βάση της Ελευσίνας, όπου το προσωπικό της Π.Α. δίνει μεγάλο αγώνα για την ταχεία ολοκλήρωσή τους.
- Ενα «σαπίζει» πλησίον του πύργου ελέγχου του αεροδρομίου Ελευσίνας.
Δυστυχώς, ενώ το διάστημα των περίπου 10 ετών το πρόβλημα της πολύ χαμηλής διαθεσιμότητας δεν επιλύθηκε, την ίδια περίοδο η Π.Α. συστηματικά καταβάλλει προκαταβολικά στην ΕΑΒ ποσά για την εργοστασιακή συντήρηση των αεροσκαφών του τύπου. Μάλιστα, κατά την πάροδο των ετών το ποσοστό της προκαταβολής αυξήθηκε από το 50% στο 80% του κόστους της εργοστασιακής συντήρησης.
Στην ΕΑΒ
Σύμφωνα με πηγές από τον ενταγμένο εργοστασιακό φόρτο (δηλαδή το σύνολο των εργασιών εργοστασιακής συντήρησης), που έχει αναθέσει η Π.Α. στην ΕΑΒ, περί τα 80.000.000 ευρώ αφορούν τα 10 C-130 που βρίσκονται στις εγκαταστάσεις της. Δηλαδή, η εργοστασιακή συντήρησή τους έχει προπληρωθεί, αλλά τα αεροσκάφη δεν έχουν επιστραφεί στον χρήστη σε πτητική κατάσταση. Ο λόγος είναι ότι οι προαναφερθείσες προκαταβολές που αφορούσαν τόσο το κόστος των αναγκαίων ανταλλακτικών όσο και των εργασιών δεν αξιοποιούνταν γι’ αυτό τον σκοπό, αλλά κάλυπταν μισθολογικά και άλλα γενικά έξοδα της κρατικής εταιρίας. Επίσης, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, πολλοί προμηθευτές του εξωτερικού πλέον χαρακτηρίζουν την ΕΑΒ μη αξιόπιστο πελάτη και στην πράξη απαιτούν την πλήρη εξόφληση της αξίας των ανταλλακτικών / υλικών πριν από την παράδοσή τους.
Σύμφωνα με πληροφορίες, εκ των αεροσκαφών που βρίσκονται στην ΕΑΒ, η πρώτη τριάδα μεταφέρθηκε για εργοστασιακή συντήρηση στην κρατική εταιρία το 2013 και η δεύτερη τριάδα το 2014. Επίσης, θα πρέπει να σημειωθεί ότι κάποια εκ των αεροσκαφών βρίσκονται σε υπαίθρια αποθήκευση για πολλά χρόνια, δηλαδή σε άμεση έκθεση στα στοιχεία της φύσης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην έκταση και στον τύπο των φθορών που υπόκεινται αλλά και στο κόστος της επισκευής και επαναφοράς τους σε πτητική κατάσταση.
Σε ό,τι αφορά τις παραδόσεις αεροσκαφών από την ΕΑΒ, στις 15 Ιουλίου 2020 ο υπουργός Εθνικής Αμυνας Νικόλαος Παναγιωτόπουλος σε απάντηση της ερώτησης του ΚΙΝ.ΑΛ. ανέφερε ότι το 2020 είχε αποδοθεί ένα αεροσκάφος στην Π.Α. και προγραμματιζόταν η απόδοση ενός δεύτερου μέχρι τα τέλη του ίδιου έτους (άγνωστο αν τελικά παραδόθηκε). Περίπου επτά μήνες αργότερα, στις 16 Φεβρουαρίου 2021, πάλι σε απάντηση ερώτησης του ΚΙΝ.ΑΛ., είχε αναφέρει ότι εκ «των τεσσάρων Α/Φ [αεροσκαφών] που βρίσκονται ενταγμένα στην ΕΑΒ Α.Ε., σύμφωνα με την έγγραφη δέσμευση της ίδιας της εταιρίας, θα αποδοθούν κατά το ακόλουθο χρονοδιάγραμμα, τρία εντός του τρέχοντος έτους και ένα εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022».
Επίσης, είχε σημειώσει ότι «δεδομένης της χαμηλής διαθεσιμότητας των αεροσκαφών (Α/Φ) C-130 και της μη ικανοποιητικής απόδοσης της ΕΑΒ ως προς τον ρυθμό συντήρησης και απόδοσης αυτών στην Πολεμική Αεροπορία (Π.Α.), μέχρι στιγμής, το ΥΠΕΘΑ εξετάζει εναλλακτικές επιλογές ως προς τη λύση του επείγοντος προβλήματος» και ότι «στο πλαίσιο αυτής της διερευνητικής πρωτοβουλίας, υποβλήθηκε πρόταση από την εταιρία Israel Aerospace Industries (ΙΑΙ) του Ισραήλ για τη συντήρηση και απόδοση στην Π.Α. τριών Α/Φ C-130 εντός συγκεκριμένου και δεσμευτικού χρονοδιαγράμματος».
Τελικά, στις 27 Ιουνίου 2022 λήφθηκε η θετική γνωμοδότηση της Ειδικής Διαρκούς Επιτροπής Εξοπλιστικών Προγραμμάτων & Συμβάσεων της Βουλής για την εργοστασιακή συντήρηση τριών αεροσκαφών C-130 μέσω της ΙΑΙ με κόστος περί τα 50.000.000 ευρώ.
Ομως το πρόγραμμα μέχρι σήμερα δεν έχει υλοποιηθεί λόγω του υψηλού κόστους αλλά και της ανάγκης αποσυναρμολόγησης των αεροσκαφών για τη μεταφορά τους με πλοίο στο Ισραήλ.
Σύμφωνα με πληροφορίες, το τρέχον χρονοδιάγραμμα προβλέπει ότι η ΕΑΒ θα έπρεπε να παραδώσει στην Πολεμική Αεροπορία ένα αεροσκάφος μέχρι τα τέλη του 2022, δύο το τρέχον έτος και ένα το επόμενο έτος (2024).
Πεταμένα λεφτά για μη επισκευάσιμο αεροσκάφος
Εξαιρετικού ενδιαφέροντος ως δείγματος διαχείρισης από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας και τη στρατιωτική γραφειοκρατία, η οποία τεκμηριώνει τις σχετικές αποφάσεις, των χρημάτων των φορολογουμένων είναι η ιστορία του αεροσκάφους C-130B Hercules με αριθμό σειράς «296».
Σύμφωνα, λοιπόν, με πληροφορίες, τον Δεκέμβριο του 2016 η Π.Α. κατέβαλε στην ΕΑΒ ποσό περί τα 7.000.000-8.000.000 ευρώ για την εργοστασιακή συντήρηση του εν λόγω αεροσκάφους.
Περίπου πέντε μήνες μετά την καταβολή του ποσού διακινήθηκε στο Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας (ΓΕΑ) υπηρεσιακή εισήγηση για την… καταδίκη του αεροσκάφους ως μη δυνάμενου να επισκευαστεί και να επανέλθει σε πτητική κατάσταση!
Δηλαδή, μία δεδομένη χρονική στιγμή και κατόπιν επιτελικής επεξεργασίας αποφασίζεται η εργοστασιακή συντήρηση του εν λόγω αεροσκάφους και πέντε μήνες μετά, αφού έχει ήδη καταβληθεί στην ΕΑΒ η προκαταβολή γι’ αυτή, πάλι κατόπιν επιτελικής επεξεργασίας προωθείται ο παροπλισμός του αεροσκάφους.
Σε ό,τι αφορά την τύχη του «296», οι πιο πρόσφατες πληροφορίες το φέρουν να… κείτεται εγκαταλειμμένο πλησίον του πύργου ελέγχου του αεροδρομίου Ελευσίνας.
Ανοιχτή πληγή η εργοστασιακή συντήρηση
Η βλάβη του «747» φέρεται ότι προκάλεσε την οργή του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, καθώς είχε ζητήσει στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν την άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος και είχε δώσει εντολή για ταχεία υλοποίηση των διαδικασιών για την προμήθεια αριθμού αεροσκαφών C-130J Super Hercules (η επόμενη έκδοση των C-130B/-H) νέας κατασκευής και ταυτόχρονα μικρού αριθμού μεταχειρισμένων του ίδιου τύπου από τη διεθνή αγορά. Πρόκειται για άλλο ένα τυπικό παράδειγμα ελληνικής φυγής προς τα εμπρός, η οποία δεν αντιμετωπίζει ριζικά το πρόβλημα. Μόνο η αποκατάσταση της εγχώριας δυνατότητας ομαλής εργοστασιακής συντήρησης θα διασφαλίσει τη διαθεσιμότητα των C-130 αλλά και των άλλων πτητικών μέσων που επιχειρούν οι Ενοπλες Δυνάμεις. Για ευνόητους λόγους, η αποκατάσταση θα πρέπει να περιλαμβάνει και την απόκτηση οργανικής δυνατότητας εργοστασιακής συντήρησης από την Π.Α. Το ΚΕΑ μπορεί να ενισχυθεί με προσωπικό και μέσα και να πιστοποιηθεί ως φορέας εκτέλεσης εργασιών εργοστασιακής συντήρησης, ώστε να διασφαλίζει την κάλυψη ενός ελάχιστου των αναγκών, παράλληλα με την ανάθεση έργου στην ΕΑΒ, αφού πρώτα αναδιαρθρωθεί εκ βάθρων.
Προς το παρόν όμως αυτό που επιβάλλεται είναι να σημάνει γενική κινητοποίηση ώστε να αποδοθούν όσο το δυνατόν συντομότερα περισσότερα αεροσκάφη. Αυτή θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη «μεταστάθμευση» του εξειδικευμένου τεχνικού προσωπικού της Π.Α. στην ΕΑΒ και στο ΚΕΑ προκειμένου τα συνολικά τέσσερα αεροσκάφη που βρίσκονται στις εγκαταστάσεις του να αποδοθούν το συντομότερο. Ταυτόχρονα να ασκηθεί πίεση στην αεροπορία των ΗΠΑ ώστε, σε σύντομο χρονικό διάστημα, να αποκτηθούν από τα αμερικανικά αποθέματα ανταλλακτικά και υλικά που απαιτούνται με δανεισμό ή πληρωμή τους μέσω πιστώσεων FMS.
Λόγια του αέρα για τις τακτικές επιχειρησιακές μεταφορές
Η βλάβη του «747» και η συνεπεία αυτής αποκάλυψη στο ευρύ κοινό της πολύ ανησυχητικής κατάστασης του στόλου αεροσκαφών τακτικών μεταφορών δείχνει δυστυχώς ότι «ο βασιλιάς είναι γυμνός».
Αποδομεί τις εξαγγελίες αρμοδίων που είτε με «ξερή», τυπική γλώσσα είτε ενίοτε με πιο γλαφυρό τρόπο δηλώνουν την ετοιμότητα αποφασιστικής αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής, ενώ γνωρίζουν πάρα πολύ καλά, από πρώτο χέρι, ότι πρακτικά η χώρα την τελευταία δεκαετία δεν διαθέτει στόλο αεροπορικών τακτικών μεταφορών. Δεν χρειάζονται ιδιαίτερες στρατιωτικές γνώσεις για να γίνει αντιληπτή η πολύ μεγάλη σημασία, ιδιαίτερα στις προκαταρκτικές και αρχικές φάσεις, των τακτικών και επιχειρησιακών αερομεταφορών στο ελληνικό θέατρο επιχειρήσεων, όπου το πρωτίστως απειλούμενο εθνικό έδαφος βρίσκεται εγγύς των εχθρικών ακτών και σε μεγάλη απόσταση από τον κορμό της ηπειρωτικής χώρας όπου εδρεύει η μεγάλη μάζα των ενισχύσεων / εφεδρειών και η απαρχή του εφοδιαστικού ρεύματος.
Υπονομεύει την ανταπόκριση της Π.Α. στις απαιτήσεις της ειρηνικής περιόδου. Οπως αναφέρεται στον δικτυακό τόπο του ΓΕΑ, η 356 ΜΤΜ έχει ως αποστολή την εκτέλεση τακτικών και επιχειρησιακών αερομεταφορών επ’ ωφελεία της Π.Α. και των άλλων Κλάδων των Ενόπλων Δυνάμεων, καθώς και την πραγματοποίηση αποστολών Ερευνας – Διάσωσης (αεροσκάφος C-130 συμμετείχε στις νυχτερινές έρευνες για τους δύο ιπτάμενους του πρόσφατου δυστυχήματος με μαχητικό F-4E Phantom, καθώς είναι ο μόνος τύπος που μπορεί να ρίξει φωτιστικές βόμβες), Αεροεφαρμογών, Αεροπυροσβέσεων και Αεροδιακομιδών Υγείας. Είναι δυνατόν να ανταποκριθεί με ένα ή δύο αεροσκάφη; Ακόμη και στην περίπτωση που εξαντληθεί η ευρηματικότητα, τα αεροσκάφη σωρεύουν σε σύντομο χρονικό διάστημα ώρες πτήσης και φυσικά… χρειάζονται συντήρηση!
Αποκαλύπτει ότι η έλλειψη βούλησης ή και η αδυναμία για τον εξορθολογισμό της λειτουργίας της ΕΑΒ παρασύρει και την Π.Α. στον γκρεμό και όχι μόνο σε ό,τι αφορά τον στόλο των αεροσκαφών τακτικών μεταφορών. Μήπως οι αρμόδιοι της τελευταίας δεκαετίας, που εισηγούνται και εγκρίνουν τη διάθεση των ποσών, θα ήθελαν να ανακοινώσουν στους φορολογουμένους πόσα μαχητικά, π.χ. F-4E Phantom, αναμένουν σήμερα την εργοστασιακή συντήρησή τους στην ΕΑΒ;
Απαξιώνει την επένδυση που έχει γίνει τόσο για την προμήθεια των C-130 όσο και τον εκσυγχρονισμό των ηλεκτρονικών τους στο πλαίσιο συμβάσεων συνολικού ύψους περίπου 103.000.000 ευρώ που είχαν ανατεθεί το 2002, στην καναδική SPAR (93.248.784 ευρώ) και την ΕΑΒ (9.838.101 ευρώ).