Ποιο μυστικό κρύβεται πίσω από τις περίφημες «άσβεστες λυχνίες», που διατηρούσαν τη φλόγα ακόμα και για αιώνες χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση;
Η φλόγα διατηρείται άσβεστη μόνο όταν υπάρχουν συγκεκριμένα εύφλεκτα υλικά ή κάποιος οξειδωτικός παράγοντας και όλα αυτά στη σωστή αναλογία. Η απουσία ενός ή περισσότερων από αυτά τα στοιχεία θα έσβηνε τη φλόγα.
Ωστόσο, υπάρχουν αναφορές πως υπήρχαν λυχνίες στην αρχαιότητα των οποίων η φλόγα διατηρούνταν άσβεστη για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Αυτό το φαινόμενο που παραμένει επιστημονικά ανεξήγητο, προκαλεί το ενδιαφέρον των ερευνητών που προσπαθούν να δώσουν απαντήσεις. Τι ήταν αυτές οι λυχνίες; Υπήρχαν στην πραγματικότητα;
Υπάρχουν καταγραφές για «άσβεστες λυχνίες» από αρχαίους συγγραφείς σε διάφορες περιοχές και διαφορετικές χρονικές περιόδους.
Ο Πλούταρχος στο «Περί των Εκλελοιπότων Χρηστηρίων» κάνει αναφορά σε μια λυχνία που έκαιγε πάνω από την είσοδο του ναού του Άμωνα στην Αίγυπτο.
Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, οι ιερείς του ναού ισχυρίζονταν ότι η φλόγα της λυχνίας έμενε άσβεστη ακόμα και στη βροχή και τον άνεμο. Παρόμοιες αναφορές συναντούμε στους ναούς του Κάρνειου Απόλλωνα στην Κυρήνη που υπήρξε ελληνική αποικία στην Βόρεια Αφρική και σε έναν ναό στην Αρμενία.
Ένας άλλος κλασικός συγγραφέας, ο Παυσανίας, αναφέρεται σε μία χρυσή λυχνία στον ναό της Πολιάδος Αθηνάς, στην Αθήνα. Αυτή η λυχνία που είχε κατασκευαστεί από τον λόγιο Καλλίμαχο, λέγεται πως μπορούσε να διατηρήσει τη φλόγα άσβεστη για έναν ολόκληρο χρόνο χωρίς να χρειάζεται να συμπληρωθεί η καύσιμη ύλη ή να αλλάξουν το φιτίλι.
Λέγεται επίσης ότι ο Νουμάς Πομπίλιος, ο θρυλικός βασιλιάς της Ρώμης και δεύτερος κατά σειρά μετά τον Ρωμύλο, είχε την «ικανότητα» να επικοινωνεί απευθείας με τους θεούς και ότι είχε καταφέρει να δημιουργήσει μια φλόγα που έκαιγε αιώνια σε έναν ναό αφιερωμένο σε κάποια πνευματική οντότητα. Κάποιοι μάλιστα ισχυρίστηκαν ότι ο Νουμάς είχε γνώσεις περί ηλεκτρισμού και ότι ο διάδοχος του σκοτώθηκε στην προσπάθεια του να τραβήξει ηλεκτρικό ρεύμα από αστραπή…
Στον Μεσαίωνα
Άσβεστες λυχνίες περιγράφονται και κατά τον Μεσαίωνα. Λέγεται ότι κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιουστινιανού, βρέθηκε μια τέτοια λυχνία από στρατιώτες στην Έδεσσα ή την Αντιόχεια. Σύμφωνα με την ιστορία, η λυχνία βρέθηκε μέσα σε μία εσοχή στις πύλες της πόλης και οι επιγραφές λένε ότι έκαιγε για πάνω από 500 χρόνια.
Ο Άγιος Αυγουστίνος κάνει επίσης αναφορά σε μια άσβεστη λυχνία σε έναν αιγυπτιακό ναό αφιερωμένο στην Αφροδίτη, αλλά προσθέτει ότι το θεωρούσε έργο του Σατανά. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ερρίκου του 8ου (1509-1547) ή ίσως νωρίτερα σύμφωνα με άλλες πηγές, μια άσβεστη λυχνία βρέθηκε στην Αγγλία. Όταν ο Ερρίκος αποσχίστηκε από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και ίδρυσε την Αγγλικανική, διέταξε να καταστραφούν όλες οι καθολικές εκκλησίες και κοινότητες που αρνούνταν να ενσωματωθούν στην Αγγλικανική.
Λέγεται πως κανένας δεν γλίτωσε, ούτε και οι νεκροί αφού συλήθηκε και ο τάφος ενός πλούσιου άντρα που είχε πεθάνει πολλούς αιώνες πριν, σχεδόν τον 4ο αιώνα. Όταν ανοίχτηκε ο τάφος βρέθηκε μέσα μία λυχνία της οποίας η φλόγα έκαιγε ακόμα. Κάποιοι μάλιστα ισχυρίστηκαν ότι ο τάφος ανήκε στον Κωνστάντιο Χλωρό (250-306 μ. Χ), πατέρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου.
Παρά την πληθώρα ιστορικών αναφορών σε άσβεστες λυχνίες, δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία ότι πράγματι υπήρξε τέτοια εφεύρεση. Εξάλλου δεν υπάρχει κάποια γνωστή ουσία με τέτοιες ιδιότητες. Ωστόσο, έγιναν πολλές προσπάθειες να εξηγηθεί αυτό το φαινόμενο με μεταφυσικές ερμηνείες. Βέβαια δεν έλειψαν ακραίες απόψεις που μίλησαν για έργο του Σατανά ή άγνωστων θεών, ενώ οι πιο ρεαλιστές το απέδωσαν στην ευφυία των ανθρώπων. Άραγε οι αρχαίοι γνώριζαν κάποιο μυστικό και μπορούσαν να διατηρούν μια φλόγα άσβεστη, αλλά αυτό το μυστικό χάθηκε στο πέρασμα του χρόνου;
Αυτή η εκδοχή είναι πιθανή, δεδομένου όμως ότι δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία, οι περισσότεροι μελετητές συμπεραίνουν ότι η άσβεστη λυχνία είναι ένας μύθος που εξακολουθεί να αποτελεί ένα ανεξήγητο μυστήριο.