Ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία είναι αναμφίβολα το σημαντικότερο, έως σήμερα, γεγονός του 21ου αιώνα. Και είναι επίσης βέβαιο ότι οι συνέπειές του επηρεάζουν ήδη καταλυτικά όχι μόνον τους εμπολέμους, αλλά τις παγκόσμιες ισορροπίες. Το τι πραγματικά έχει συμβεί σε όλο αυτό το διάστημα, το πού οδηγείται η σύγκρουση και το πόσο θα επηρεαστούμε στην Ευρώπη από αυτές τις εξελίξεις είναι κάτι που θα έπρεπε να ενδιαφέρει τον κάθε πολίτη. Αρκεί, βεβαίως, ο τελευταίος να θέλει να ξεφύγει από την επιφανειακή και ενίοτε μονοδιάστατη παρουσίαση που προσφέρουν τα κυρίαρχα ΜΜΕ.
Αν, λοιπόν, πράγματι επιθυμεί μία κατά το δυνατόν αντικειμενική και στοιχειοθετημένη ανάλυση για το Ουκρανικό Ζήτημα, του προτείνουμε ανεπιφύλακτα την ανάγνωση του βιβλίου των Σταύρου Λυγερού και Σωτήρη Δημόπουλου «Γιατί ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει τον κόσμο – Οι Περίπλοκες Σχέσεις Ουκρανών-Ρώσων στην Ιστορία» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Πατάκη. Πρόκειται για ένα πόνημα 376 σελίδων, που χωρίζεται σε δύο μέρη.
Το πρώτο μέρος, με συγγραφέα τον γνωστό δημοσιογράφο και συγγραφέα Σταύρο Λυγερό, ασχολείται με τον πόλεμο, τις ρίζες του και τα σενάρια για την κατάληξή του. Επίσης, εστιάζει, εκτός από τη στρατιωτική πτυχή, και στη γεωπολιτική και στις γεωοικονομικές επιπτώσεις. Κεντρική ιδέα του έργου είναι ότι ο κόσμος μας αλλάζει, ο δε πόλεμος στην Ουκρανία επιταχύνει μία αλλαγή που είχε αρχίσει υπογείως. Όποιος κι αν είναι ο νικητής στα πεδία των μαχών, ο γεωπολιτικός και γεωοικονομικός χάρτης θα είναι ποιοτικά διαφορετικός. Αυτό υποστηρίζει με στέρεα επιχειρηματολογία ο Σταύρος Λυγερός, που έχει στο ενεργητικό του 14 βιβλία.
Με την ευρυμάθειά του, ο συγγραφέας εκθέτει συνοπτικά τους βασικούς σταθμούς που οδήγησαν στην πολεμική αντιπαράθεση. Ιδιαιτέρως, αναλύει την αμερικανική πολιτική απέναντι στη Ρωσία, η οποία ήταν αυτή της επέκτασης του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς, παρά τις υποσχέσεις προς τον Γκορμπατσόφ το 1990-91. Ωστόσο, στις τρεις δεκαετίες που ακολούθησαν το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, αντί της αμερικανικής παγκόσμιας μονοκρατορίας, αναδύθηκε ένας πολυπολικός κόσμος. Εμφανίστηκαν παντού δυνάμεις που αμφισβήτησαν την ισχύ των ΗΠΑ.
Οι τελευταίες ήταν αναγκασμένες να αποχωρούν συνεχώς από κρίσιμες περιφέρειες, όπως τη Μέση Ανατολήή το Αφγανιστάν, όπου οδηγήθηκαν σε μια φυγή, ανάλογη με αυτήν του Βιετνάμ.Την ίδια ώρα, απέναντι στο αμερικανικό κεφάλαιο, ορθώθηκε ο κινεζικός γίγαντας, με όλα τα οικονομικά, δημογραφικά και ιστορικά του πλεονεκτήματα. Τέλος, η ίδια η Ρωσία, κατόρθωσε αξιοποιώντας τα ενεργειακά της αποθέματα να επανακάμψει μετά την παρακμή που βίωσε την περίοδο Γιέλτσιν. Για την Ουάσιγκτον υψωνόταν πλέον και ο υπαρκτός κίνδυνος απώλειας της επιρροής της στην ίδια την Ευρώπη, εφόσον θα έμπαινε σε λειτουργία και ο αγωγός φυσικού αερίου NordStream 2. Η όξυνση όλων αυτών των αντιθέσεων ουσιαστικά κορυφώθηκε στο ουκρανικό πεδίο. Ηεπιμονή της Ουάσιγκτον να εντάξει την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ για να στριμώξει τη Ρωσία, έφερε τΟ Κρεμλίνο στο δίλημμα να αποδεχθεί τα τετελεσμένα ή να αντιδράσει δυναμικά. Σε κάθε επιλογή, η αμερικανική πλευρά φαινόταν ότι θα ήταν η κερδισμένη. Όπως υποστηρίζει ο Λυγερός, αν δίνονταν οι απαραίτητες εγγυήσεις ότι η Ουκρανία θα παρέμενε μια ουδέτερη χώρα και εφαρμόζονταν οι συμφωνίες του Μινσκ, το πιθανότερο ήταν να μην φθάναμε ποτέ στον πόλεμο.
Ο συγγραφέας εκφράζει την εκτίμηση ότι μόνο εάν νικήσουν οι Ουκρανοί θα αναστυλωθεί το αμερικανοκρατούμενο μονοπολικό διεθνές σύστημα. Αυτό, ωστόσο, είναι μειοψηφικό σενάριο, αφού ο πόλεμος είναι υπαρξιακός όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για τη Ρωσία. Πιθανότατα, το πολυπολικό σύστημα θα εδραιωθεί και θα αναπτυχθεί. Αυτό διαπιστώνεται ήδη από την στάση των χωρών της πρώην περιφέρειας, σε Ασία, Αφρική και Λατινική Αμερική, που κρατά αποστάσεις από την Δύση.
Ο Λυγερός μόνον εν μέρει συμμερίζεται τη στάση της ελληνικήςκυβέρνησης. Θεωρεί επιβεβλημένη και την καταδίκη της ρωσικής εισβολής και την εφαρμογή των ρωσικών κυρώσεων. Διαφωνεί, όμως, με την αντιρωσική πολεμική ρητορική του πρωθυπουργού, η οποία δεν ήταν αναγκαία και την οποία κανείς δεν μας τη ζήτησε.Με αυτή τη ρητορική, όπως υποστηρίζει, για πρώτη φορά από την περίοδο του Παπάγου ανατράπηκε η ετεροβαρής ισορροπία που διατηρούσε η Ελλάδα μεταξύ της Δύσης, στην οποία ανήκει, και στη Ρωσία, με την οποία είχε πατροπαράδοτες σχέσεις, οι οποίες φάνηκαν χρήσιμες, ειδικά στο Κυπριακό. Ιδιαίτερα αρνητική είναι η αξιολόγηση που κάνει για την αποστολή οπλισμού προς την Ουκρανία. Πρώτον, δυναμιτίζει τις μελλοντικές σχέσεις με τηΡωσία, η οποία θα παραμείνει ως μεγάλη δύναμη στην ευρύτερη περιοχή μας. Δεύτερον, διότι αδυνατίζει την ελληνική άμυνα απέναντι στην άκρως επιθετική Τουρκία.
με τον δρ Σωτήρη Δημόπουλο.Το βιβλίο φιλοδοξεί να δώσει μια συνεκτική εικόνα για την προϊστορία του ουκρανικού ζητήματος,τις πραγματικές αιτίες που οδήγησαν στην έκρηξη του πολέμου, καθώς και τα σενάρια της κατάληξής του, σε συνδυασμό με τις διεθνείς εξελίξεις που θα συνεπιφέρει.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και το δεύτερο μέρος του βιβλίου, που «κουμπώνει» αρμονικά με το πρώτο. Σε αυτό ο δρ ΣωτήρηςΔημόπουλος (απόφοιτος της Σχολής Διεθνών Σχέσεων του Κιέβου) παρουσιάζει την πολυπλοκότητα των ιστορικών σχέσεων Ουκρανών και Ρώσων. Ταυτόχρονα, εκθέτει με ενάργεια τις διαφορετικές ουκρανικές ταυτότητες, τις βαθιές διαφοροποιήσειςμεταξύ της ανατολικής και δυτικής Ουκρανίας, που επεξηγούν και την έκρηξη του εμφυλίου το 2014. Επιπλέον, βάρος δίνεται στησυμβολή της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού στην διαμόρφωση της εθνικής ενότητας των ανατολικών Σλάβων, στη δράση της Ουνίας και του Καθολικισμού από τον 16ο αιώνα, με σκοπό την αντιρωσική στροφή του πληθυσμού της δυτικής Ουκρανίας.
Επίσης, υπάρχουν κεφάλαια αφιερωμένα στην παρουσία των Ελλήνων της Ουκρανίας, στην Κριμαία και στην Μαριούπολη. Το σημαντικότερο, όμως, είναι οι εκτενείς αναφορές στις ιστορικές διαδρομές του ουκρανικού εθνικισμού. Χωρίς τη γνώση αυτών των διαδρομών είναι δύσκολο να κατανοηθούν τα δραματικά γεγονότα του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, τα οποία και παγίωσαν σχεδόν τον διχασμό της ουκρανικής κοινωνίας. Χωρίς τη γνώση του ιστορικού αυτού υποβάθρου είναι αδύνατον ο αναγνώστης να κατανοήσει την ουσία του πολέμου στην Ουκρανία. Ας σημειωθεί ότι το έργο του δρα Δημόπουλου είναι μοναδικό στην ελληνική βιβλιογραφία.
Από τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι το βιβλίο «Γιατί ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει τον Κόσμο – Οι περίπλοκές σχέσεις Ουκρανών-Ρώσων στην Ιστορία» είναι κάτι παραπάνω από μία περιγραφή ενός πολέμου, που στρατιωτικά είναι τοπικός, αλλά οι γεωπολιτικές και γεωοικονομικές επιπτώσεις του τον καθιστούν παγκόσμιο.