Η μακραίωνη ιστορική αναδρομή του αρχαιολογικού χώρου της Νεμέας ξεκινά από τον 6ο αιώνα π.Χ., με την ανάπτυξη του ιερού του Δία και την καθιέρωση των Νέμεων Πανελλήνιων Αγώνων, σε μια περιοχή που παρουσιάζει ανθρώπινη δραστηριότητα ήδη από τα προϊστορικά χρόνια.
Ο πρώτος ναός του Δία, καθώς και οι δύο πρώτες φάσεις του Ηρώου, χρονολογούνται στα αρχαϊκά χρόνια.
Έναν αιώνα αργότερα, τον 5ο αιώνα π.Χ., κατασκευάζονται οι εννέα οίκοι-θησαυροί.
Στα τέλη του 4ου π.Χ. αιώνα, στο πλαίσιο ενός μεγάλου οικοδομικού προγράμματος κτίζονται ο νεώτερος ναός του Διός, το λουτρό, ο ξενώνας, το Στάδιο και η τρίτη φάση του Ηρώου.
Μετά την μεταφορά των αγώνων το 270 π.Χ. στο Άργος, το ιερό παρακμάζει.
Τον 5ο και 6ο μ.Χ. αιώνα αναπτύσσεται στην περιοχή μια μικρή κοινότητα και κτίζεται στα ερείπια του ξενώνα μία βασιλική.
Η κοινότητα αυτή διαλύθηκε από την επιδρομή των Σλάβων το 580-590 μ.Χ.
Οι πρώτες μικρές ανασκαφές έγιναν το 1766 από την αποστολή Dilettanti και το 1884-1912 από την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή. Το 1924, τον χώρο ανέλαβε η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, η οποία με τους H. Hill και C. Blegen έσκαψαν το ιερό και τον λόφο Τσούγκιζα μέχρι το 1926.
Μετά από μια μακρόχρονη διακοπή, ο C. William ανέσκαψε το 1964 μέρος των οίκων και του ξενώνα και έναν κλίβανο.
Από το 1973 έως το 1986 το Πανεπιστήμιο Berkeley της Kαλιφόρνιας, υπό την διεύθυνση του *S. Miller, διεξήγαγε εκτεταμένες και συστηματικές ανασκαφές στον χώρο.
Το Στάδιο, χωρητικότητας περίπου 40.000 θεατών, κατασκευάσθηκε 400 μ. ΝΑ του ναού του Διός της Νεμέας.
Ο στίβος του, συνολικού μήκους 178 μ., πλαισιωνόταν από λίθινο αγωγό με λίθινες λεκάνες κατά διαστήματα για συγκέντρωση πόσιμου νερού.
Στη νότια πλευρά του υπάρχει η λίθινη αφετηρία.
Οι αθλητές και οι κριτές, αφού προετοιμάζονταν σε απλό ορθογώνιο κτίσμα (Αποδυτήριο) με εσωτερική κιονοστοιχία στα δυτικά, εισέρχονταν στο Στάδιο από θολωτή στοά.
Οι θεατές κάθονταν σε πρόχειρα βαθμιδωτά επίπεδα, λαξευμένα στο μαλακό πέτρωμα, ενώ λίθινα καθίσματα βρίσκονται σε δύο ή τρεις σειρές μεταξύ αφετηρίας και στοάς.
Το Στάδιο, όπου κάθε δύο χρόνια γίνονταν πανελλήνιοι αγώνες προς τιμήν του Οφέλτη, κατασκευάσθηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. στο πλαίσιο του προγράμματος αναγεννήσεως του Ιερού.
Γύρω στο 270 π.Χ., οι αγώνες μεταφέρθηκαν στο Άργος, παρόλο που ο Άρατος ο Σικυώνιος το 235 π.Χ. επιχείρησε την επιστροφή των αγώνων στη Νεμέα.
Μετά από ένα διάστημα, κατά το οποίο γίνονταν εναλλάξ στη Νεμέα και στο Άργος, οι αγώνες σύντομα μεταφέρθηκαν οριστικά στο Άργος.
Το Στάδιο ανεσκάφη κατά τα έτη 1974-81 από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών (Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας) υπό τη διεύθυνση του καθηγητή *St. Miller.
Εχει γίνει μερική αναστήλωση-στερέωση της Θόλου της στοάς του Σταδίου.
Αναφορικά με τις ανασκαφές που συνδέονται με όλα τα παραπάνω στοιχεία, που συνθέτουν τον σημερινό αρχαιολογικό χώρο της Νεμέας, οι πρώτες πραγματοποιήθηκαν το 1766 από την αποστολή Dilettanti και το 1884-1912 από την Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή.
Λίγο αργότερα, το 1924, τις ανασκαφές ανέλαβε η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, η οποία υπό τους H. Hill και C. Blegen πραγματοποίησε ανασκαφές στο ιερό και στον λόφο Τσούγκιζα μέχρι το 1926.
Ακολούθησε μακρόχρονη διακοπή, έως ότου ο C. William έφερε στο φως, με ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν το 1964, και εφεραν στην επιφανεια μέρος των οίκων και του ξενώνα, καθώς και έναν κλίβανο.
Τέλος, το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από το 1973 έως το 1986, διεξήχθησαν εκτεταμένες και συστηματικές ανασκαφές στην περιοχή, από το Πανεπιστήμιο Berkeley της Καλιφόρνιας, υπό τη διεύθυνση του S. Miller.
http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=1815
https://www.nemea.gr/post/arxaiologikos-xwros-arx-nemeas
*Στήβεν Γ. Μίλλερ
Ο Στήβεν Γ. Μίλλερ (αγγλ. Stephen G. Miller, 22 Ιουνίου 1942 – 11 Αυγούστου 2021) γεννήθηκε στο Γκόσεν (Goshen) της Ιντιάνα των ΗΠΑ . Ολοκλήρωσε το πρώτο του πτυχίο στα Αρχαία Ελληνικά στο Wabash College και το Διδακτορικό του στην Κλασσική Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον.
Μετά από ανασκαφές σε διάφορες τοποθεσίες του Αρχαίου Ελληνικού κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ολυμπίας και, για τέσσερα χρόνια, της Αρχαίας αγοράς των Αθηνών, είχε ξεκινήσει τις δικές του ανασκαφές στη Νεμέα το 1973.
Κατά τα 35 χρόνια της εργασίας του στη Νεμέα, όχι μόνο διενήργησε ανασκαφές που έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα όπως το στάδιο όπου διεξάγονταν τα Νέμεα, αλλά δημιούργησε και αρχαιολογικό πάρκο, κατασκεύασε αρχαιολογικό μουσείο και οργάνωσε την έκθεση του, ενώ ξεκίνησε και την αναστήλωση του αρχαίου Ναού του Δία. Ταυτόχρονα, υπηρετούσε ως Καθηγητής Κλασσικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Berkeley, με εξαίρεση τα έτη 1982-1987, όταν διετέλεσε Διευθυντής της Αμερικανικής Σχολής Κλασσικών Σπουδών στην Αθήνα. Είχε δημοσιεύσει πολλά βιβλία και άρθρα σχετικά με τις ανακαλύψεις του στη Νεμέα, όπως π.χ. το Nemea II: The Early Hellenistic Stadium (University of California Press2001), ενώ έχει γράψει και βιβλία που δεν αφορούν τη Νεμέα, όπως τα:
The Prytaneion: Its Function and Architectural Form (U.C. Press 1978),
Arete: Greek Sports from Ancient Sources3 (U.C. Press 2004),
Ancient Greek Athletics (Yale University Press 2004),
Ο Πλάτων στην Ολυμπία (Αθήναι 2008), και
The Berkeley Plato (U.C. Press 2009).
Είχε ανακηρυχθεί επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, είχε τιμηθεί ως Ταξιάρχης του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, είχε αναγνωριστεί ως «Πρόσωπο της Εβδομάδας» από το Αμερικανικό τηλεοπτικό κανάλι ABC το 2004 κ.ο.κ.
Από τη συνταξιοδότησή του το 2005 μοίραζε το χρόνο του, μαζί με τη σύζυγό του Έφη, ανάμεσα στην Καλιφόρνια και την Αρχαία Νεμέα, όπου προετοίμαζε σειρά βιβλίων και άρθρων σχετικά με τη Νεμέα και άλλα θέματα, μεταξύ των οποίων μία σημαντική μελέτη σχετικά με τα αίτια της σκοτεινής περιόδου της Γεωμετρικής εποχής.
Το 2005 με προεδρικό διάταγμα ο Στέφανος Μίλλερ πολιτογραφήθηκε Έλληνας υπήκοος.