Πριν από τέσσερις αιώνες ξέσπασε σε γερμανικό και ευρωπαϊκό έδαφος ένας γενικευμένος πόλεμος που συμπαρέσυρε πολλά έθνη σε μια από τις πιο καταστροφικές συγκρούσεις της ευρωπαϊκής ιστορίας.
Στις 4 Οκτωβρίου 1636 εκτυλίχθηκε στη μικρή πόλη Βίτστοκ του Βρανδεμβούργου μια από τις πιο αιματηρές μάχες του Τριακονταετούς Πολέμου (1618 – 1648). Ο σουηδικός στρατός με 15 έως 17 χιλιάδες άνδρες υπό την καθοδήγηση του σουηδού στρατηγού Γιόχαν Μπανέρ και του σκωτσέζου στρατάρχη Αλεξάντερ Λέσλι επιδίωξε την αποφασιστική μάχη απέναντι στην αριθμητικά υπέρτερη στρατιά του αυτοκράτορα Φερδινάνδου Β’ με 20 έως 30 χιλιάδες άνδρες. Παρά την άνιση σύγκρουση, οι δυνάμεις Σουηδών και Σκωτσέζων επικράτησαν τελικά.
Στο βιβλίο του «Ο Τριακονταετής Πόλεμος: Μία ευρωπαϊκή τραγωδία» (The Thirty Years War: Europe’s Tragedy), που μεταφράστηκε πρόσφατα στα γερμανικά, ο Πίτερ Χ. Ουίλσον, Βρετανός καθηγητής Στρατιωτικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, περιγράφει σε μια εντελώς πρωτοφανή διάσταση τις στρατιωτικές συγκρούσεις ανάμεσα σε στρατιές μισθοφόρων στην υπηρεσία κρατών, τα οποία άρχισαν βαθμιαία μετά τον όψιμο μεσαίωνα να διαμορφώνουν δική τους εθνική συνείδηση.
Θλιβερή μαρτυρία της μάχης στο Βίτστοκ είναι ένας ομαδικός τάφος που ανακαλύφθηκε το 2007 κατά τη διάρκεια οικοδομικών έργων. Στην τάφρο με αρχικές διαστάσεις 6 επί 3,5 μέτρα είχαν ταφεί 125 στρατιώτες. Όπως διαπιστώθηκε από την ανάλυση των σορών τους, οι νεκροί κατάγονται από όλες τις χώρες της ευρωπαϊκής ηπείρου. Αυτή η διαπίστωση συμπίπτει με τα ευρήματα ιστορικών που υποστηρίζουν, για παράδειγμα, ότι μόνο μικρή μερίδα των συνταγματαρχών του σουηδικού στρατού ήταν σουηδικής καταγωγής. Μεταξύ των 67 στρατηγών και συνταγματαρχών της στρατιωτικής μονάδας που βρισκόταν κοντά στο Τόργκαου της Σαξονίας μόλις 12 ήταν Σουηδοί. Οι υπόλοιπο ήταν Γερμανοί, Φινλανδοί, Λιβονοί (σ.σ. από την περιοχή της Βαλτικής), Βοημοί, Σκωτσέζοι, Ιρλανδοί, Ολλανδοί και Βαλλόνοι. Τα αυτοκρατορικά-αψβουργικά στρατεύματα αποτελούνταν κυρίως από άνδρες από τον ευρωπαϊκό Νότο: Ισπανία, Πορτογαλία και Ιταλία.
Αδύνατο να εκτιμηθούν οι απώλειες
Ποτέ μέχρι τότε δεν είχε δει η Ευρώπη παρόμοιων διαστάσεων στρατιωτικές συγκρούσεις. Ο ακριβής υπολογισμός των νεκρών είναι αδύνατο να εκτιμηθεί. Εικάζεται ότι από τον συνολικό πληθυσμό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του Γερμανικού Έθνους των περίπου 18 εκατομμυρίων το 1618, το ένα τρίτο περίπου έχασαν τη ζωή τους από τις μάχες ή από επιδημίες και αρρώστιες. Ορισμένες περιοχές επλήγησαν περισσότερο, άλλες λιγότερο. Για παράδειγμα το Μαγδεβούργο έχασε σχεδόν όλους τους κατοίκους του κατά την καταστροφή του το 1631, την ώρα που το Αμβούργο έμεινε σχεδόν ανέπαφο από τις συγκρούσεις και γνώρισε σπουδαία εμπορική άνθηση.
Ο Βρετανός ιστορικός Πίτερ Χ. Ουίλσον καταγράφει τις εξελίξεις πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη γερμανική και -ευρύτερα- ευρωπαϊκή αυτή καταστροφή με απώτερο στόχο τη θρησκευτική και πολιτική επικράτηση. Και δίνει την εικόνα του πολιτικού-θρησκευτικού χάρτη της Ευρώπης τον 17ο αιώνα. Πρόκειται για ένα έργο που ενδείκνυται για όλους όσους ενδιαφέρονται γενικότερα για την Ιστορία και θέλουν να μάθουν περισσότερα για τη συγκεκριμένη περίοδο.
[DW]