Η Τουρκία απείλησε την Ελλάδα με κατάληψη των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο.
Πρόσφατα μάλιστα, ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπενθύμισε στις ελληνικές αρχές την τύχη του ελληνικού πληθυσμού της Σμύρνης, που σφαγιάστηκε από τους Τούρκους.
«Αυτός που σπέρνει ανέμους θερίζει θύελλες! Ή η Ελλάδα θα κάνει ένα βήμα πίσω και θα ακολουθήσει τις συμφωνίες ή η Τουρκία θα λάβει τα απαραίτητα μέτρα. Μια νύχτα θα έρθουμε απρόσμενα», είπε στους δημοσιογράφους ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Η ‘ποιητική’ μορφή των τουρκικών απειλών
Η τουρκική πλευρά είναι επιρρεπής στην ποιητική μορφή των απειλών. Όσον αφορά το «θα έρθουμε ένα βράδυ», η Τουρκία δείχνει ότι παίζει το παιχνίδι.
Μάλιστα, κατά τη διάρκεια επίσκεψης στη Σερβία, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε: «Αυτό δεν είναι όνειρο. Όταν είπα ότι μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ, σημαίνει ότι όταν έρθει η ώρα, μπορούμε να έρθουμε ξαφνικά ένα βράδυ… Η Τουρκία δεν θα σταματήσει από το γεγονός ότι τα νησιά είναι κατεχόμενα από την Ελλάδα. Θα κάνουμε τα απαραίτητα βήματα την κατάλληλη στιγμή. Μπορεί να συμβεί απροσδόκητα και οποιαδήποτε από τις νύχτες.»
Ο Τσαβούσογλου ανέπτυξε αυτή την ιδέα: Η Τουρκία μπορεί να αμφισβητήσει την κυριαρχία των ελληνικών νησιών στο Αιγαίο με πράξεις, χωρίς να περιορίζεται στα λόγια για την κατοχή τους από την Ελλάδα. Εφόσον η Ελλάδα αρνείται την αποστρατικοποίησή τους.
Εμπόδια για αναγνώριση της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας
Πριν μερικές εβδομάδες, το τουρκικό υπουργείο Άμυνας ανακοίνωσε τη μεταφορά τεθωρακισμένων οχημάτων από την Ελλάδα στα νησιά του Αιγαίου Λέσβος και Σάμος, τα οποία έχουν το καθεστώς των αποστρατικοποιημένων. Για το ίδιο «περιστατικό» μίλησε και ο Ερντογάν. Όπως, η Αθήνα «θα πληρώσει υψηλό τίμημα» εάν συνεχίσουν να «προκαλούν τον τουρκικό στρατό».
«Θέλω να πω στην Αθήνα μόνο ένα πράγμα: μην ξεχνάτε τη Σμύρνη!» – είπε επίσης κατά τη διάρκεια επίσκεψης στο φεστιβάλ αεροπορίας, αστροναυτικής και τεχνολογίας, που πραγματοποιήθηκε στην Σαμψούντα.
Τονίζεται ότι μόνο καθαρά διοικητικά εμπόδια εμποδίζουν την παγκόσμια κοινότητα να αναγνωρίσει τη λεγόμενη Μικρασιατική καταστροφή – τη μικρασιατική σφαγή του πληθυσμού το 1922 ως γενοκτονία του ελληνικού λαού.
Η κορύφωσή της ήταν η καταστροφή του ελληνικού πληθυσμού της πόλης της Σμύρνης από τον στρατό του Ατατούρκ.
Δεν είναι καλή η αναφορά του Ερντογάν, αλλά ο Τούρκος πρόεδρος είναι ένα εθισμένο άτομο. Επιπλέον, στην Άγκυρα πιστεύεται ότι οι Έλληνες της Μικράς Ασίας αυτοκτόνησαν και πνίγηκαν στο Αιγαίο Πέλαγος. Όπως πριν με τους Αρμένιους.
Τι είναι όμως αυτό που έχει ενθουσιάσει τόσο την ηγεσία της Τουρκίας τώρα που απειλούν ξανά με πόλεμο με τον δυτικό γείτονά τους και συνάδελφο του ΝΑΤΟ, πετώντας αναφορές σε γενοκτονία;
Ενόχλησαν οι συμμαχίες της Ελλάδας
Κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους, η Ελλάδα διεξάγει ασταμάτητα στρατιωτικές ασκήσεις. Άλλοτε ανεξάρτητα, άλλοτε στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και άλλοτε με μια ομάδα υποστήριξης, η οποία αναπτύχθηκε κατά περίσταση σε μια κοινή εχθρότητα προς τους Τούρκους.
Πρόκειται για την Κύπρο, την Αίγυπτο, το Ισραήλ και την Αρμενία. Ο κύριος λόγος για τη δημιουργία μιας τέτοιας εκπληκτικής συμμαχίας ήταν τα σχέδια της Άγκυρας για ανάπτυξη κοιτασμάτων φυσικού αερίου σε μια αμφισβητούμενη υφαλοκρηπίδα στη Μεσόγειο Θάλασσα, καθώς και οι παραδοσιακές απειλές κατά της Κύπρου.
Και οι Αιγύπτιοι ενεπλάκησαν και επειδή έχουν τα δικά τους συμφέροντα στη Λιβύη, τα οποία διασταυρώνονται με τα τουρκικά.
Σε γενικές γραμμές, ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ υποστηρίζεται στο Κάιρο, ενώ η Τουρκία στέλνει drones στους αντιπάλους του.
Κατά τη διάρκεια των ασκήσεών τους, οι Έλληνες παραλίγο να καταρρίψουν ένα τουρκικό F-16 πάνω από το Αιγαίο. Ο Τούρκος πιλότος μόλις εκτελούσε αποστολή πτήσης του ΝΑΤΟ και η ελληνική αεράμυνα στο νησί της Κρήτης τον «ανέδειξε» με το ραντάρ του συστήματος καθοδήγησης S-300. Και πάλι «ποιητικές» απειλές θανάτου έπεσαν βροχή στην Αθήνα.
Και τώρα οι Έλληνες, μαζί με τις αιγυπτιακές ειδικές δυνάμεις, εξασκούνταν στην προσγείωση (και με ελεύθερη πτώση) και «κατά λάθος» προσγειώθηκαν στη Λέσβο και τη Σάμο, πετώντας και εκεί τεθωρακισμένα.
Η οριοθέτηση στο Αιγαίο- μια δύσκολη περίπτωση
Η Λέσβος και η Σάμος, καθώς και τα νησιά της Δωδεκανήσου και της Χίου, είναι το κυρίαρχο έδαφος της Ελλάδας. Όμως, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάνης και τις επόμενες εκδόσεις της, πρόκειται για μια «αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη» στην οποία η Αθήνα μπορεί να διατηρεί μόνο συνοριοφύλακες.
Δεν υπάρχουν πλήρως οριοθετημένα σύνορα στο Αιγαίο, ούτε από το νερό ούτε από τον αέρα. Τα μεγάλα και στρατηγικά σημαντικά νησιά Λέσβος, Χίος και Σάμος βρίσκονται κοντά στις τουρκικές ακτές της Μικράς Ασίας.
Είναι αδύνατο να οριοθετηθεί ο υδάτινος χώρος εκεί σύμφωνα με γνωστούς διεθνείς κανόνες.
Αν ακολουθήσετε τον θαλάσσιο κανόνα των 12 μιλίων, που βασίζεται στην ελληνική κυριαρχία των νησιών, τότε το Αιγαίο γίνεται ελληνική λίμνη.
Εάν, ωστόσο, χαράσσεται μια γραμμή 12 μιλίων, μετρώντας από την τουρκική ηπειρωτική ακτή, τότε τα νησιά θα περιβάλλονται από τουρκικό υδάτινο χώρο, η σύνδεσή τους με την Ελλάδα θα απολεστεί.
Η ίδια ιστορία με τον εναέριο χώρο, τον οποίο προσπάθησαν να οριοθετήσουν τη δεκαετία του 1930 (τότε ήρθαν οι Γερμανοί και οι Ιταλοί και δεν υπήρχε χρόνος για αυτό).
Ως αποτέλεσμα, οι Έλληνες καθορίζουν μια ζώνη ευθύνης 6 μιλίων, που για την Τουρκία είναι casus belli.
Δεν περνάει χρόνος χωρίς να καταρριφθεί κάποιος, κάτι που προκαθορίζει τη βιαστική ζήτηση και στις δύο χώρες για ρωσικά συστήματα αεράμυνας όπως το ίδιο σύστημα S-300.
Παρεμπιπτόντως, ο πιλότος μαχητικών Νιλ Ερντογάν, ο οποίος καταρρίφθηκε από ελληνικό Mirage το 1996, θεωρείται εθνικός ήρωας στην Τουρκία.
Το νεκροταφείο των πιλότων και οι τουρκικές παραβιάσεις
Το μικροσκοπικό νησί του Αγίου Ευστρατίου έχει γίνει συλλογικό νεκροταφείο Ελλήνων και Τούρκων πιλότων. Εξάλλου, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, μιλάμε για τις λεγόμενες τακτικές προκλήσεις εκ μέρους των Τούρκων.
Τα F-16 τους πετούν στον ελληνικό χώρο ευθύνης, τον οποίο η Άγκυρα θεωρεί δικό τους.
Πριν την έλευση των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας στους Έλληνες, όλα αυτά κατέληγαν σε κλασικές αερομαχίες.
Τώρα αρκεί να φωτιστεί το τουρκικό μαχητικό με ραντάρ ώστε να πάει βιαστεί να πάει ανατολικά.
Μετά από αυτό ξεκινούν από την Άγκυρα φωνές όπως «θα κατεβούμε ένα βράδυ» και «θα επαναλάβουμε τη Σμύρνη».
Απειλές χωρίς φειδώ
Βεβαίως, ελάχιστα υποδηλώνουν το ενδεχόμενο ενός πολέμου μεγάλης κλίμακας μεταξύ δύο χωρών-μελών του ΝΑΤΟ, όπως συνέβη το 1974 στην Κύπρο.
Από την άλλη πλευρά, τώρα πολλά από αυτά που ήταν προηγουμένως αδύνατα έχουν γίνει ρεαλιστικά.
Υπάρχει η άποψη ότι τα γεγονότα στην Ουκρανία έπεισαν την Άγκυρα για την αδυναμία του ΝΑΤΟ και μια τέτοια εντύπωση θα μπορούσε να προκαλέσει τους Τούρκους να προωθήσουν μια δυναμική λύση, αν όχι στο Αιγαίο, τότε γύρω από τα αμφισβητούμενα κοιτάσματα φυσικού αερίου στη Μεσόγειο Θάλασσα.
Ενώ η Αθήνα διχάζεται ανάμεσα στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών της στο πλαίσιο της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας (συμπεριλαμβανομένης της προμήθειας όπλων στις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας ) και στην προσπάθεια διατήρησης της ισοτιμίας στο Αιγαίο, η Άγκυρα συμπεριφέρεται μάλλον επιθετικά.
Ναι, οι Τούρκοι ηγέτες και διπλωμάτες χρησιμοποιούν από καιρό και τακτικά περίτεχνο ανατολίτικο λόγο (εξάλλου, ο υπουργός Τσαβούσογλου είναι ένας από τους ιδεολόγους του παντουρκισμού και του νεοοθωμανισμού, που συνεπάγεται την επιστροφή των εδαφών της πρώην Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια).
Όμως με κάθε νέο περιστατικό στο Αιγαίο ή στον εναέριο χώρο πάνω από τα νησιά, η ρητορική τους γίνεται όλο και πιο επικίνδυνη.
Διασκορπίστηκαν οι Έλληνες της Μικράς Ασίας
Οι Έλληνες σιωπούν, αν και η αφήγηση της συμπεριφοράς τους περιστρέφεται επίσης γύρω από τον ρεβανσισμό.
Η «μικρασιατική καταστροφή» του 1922 έχει ήδη μετατραπεί σε στοιχείο εθνογραφίας και γαστρονομικού τουρισμού εδώ και ενενήντα χρόνια: όλα τα ονόματα εστιατορίων και τοπικών εδεσμάτων που περιέχουν τη λέξη «πόλις» παραπέμπουν στον πολιτισμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας («Πόλη» ονομαζόταν στην καθομιλουμένη μόνο Κωνσταντινούπολη).
Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας που επέζησαν το 1922 έφυγαν όχι τόσο για την Ελλάδα όσο για την Ευρώπη και τις ΗΠΑ (ο Ωνάσης είναι ένα παράδειγμα) και δεν είχαν ποτέ ισχυρή επιρροή στην εξωτερική πολιτική της Αθήνας. Όμως η αφήγηση παρέμεινε.
Παρεμπιπτόντως, η Ελλάδα πρόσφατα αντιτάχθηκε στη θέσπιση ανώτατου ορίου τιμών για το ρωσικό πετρέλαιο, όχι επειδή αγαπά τη Ρωσία, αλλά επειδή ο ελληνικός στόλος δεξαμενόπλοιων μεταφέρει αυτό το πετρέλαιο.
Επιπλέον το μποτιλιάρισμα των δεξαμενόπλοιων στον Βόσπορ, που προκλήθηκε από τις τουρκικές αρχές, έπληξε μόνο τα έσοδα της Ελλάδας. Αποκαλυπτικά, εν μέσω μιας άλλης έκρηξης σύγκρουσης για τα νησιά του Αιγαίου.
Άλυτη η σύγκρουση;
Για αρκετά χρόνια δεν έγιναν καθόλου διαβουλεύσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας για το θέμα του Αιγαίου.
Τουλάχιστον, ξεκίνησαν ξανά τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, αλλά μέχρι το καλοκαίρι είχαν διακοπεί λόγω τακτικών επεισοδίων.
Η σύγκρουση μοιάζει άλυτη, αν λειτουργήσουμε με τα συνήθη διπλωματικά πρότυπα. Απλώς η γεωγραφία της αμφισβητούμενης περιοχής είναι τέτοια που δεν λειτουργούν εκεί οι συνήθεις κανόνες του διεθνούς δικαίου. Σε τέτοιες περίπλοκες περιπτώσεις, πρέπει να αναζητήσετε μη τυποποιημένες μεθόδους όπως η ίδια αποστρατιωτικοποίηση των νησιών.
Αλλά τότε μέρος της ηπειρωτικής ακτής της Τουρκίας θα πρέπει να αποστρατιωτικοποιηθεί και η Άγκυρα δεν θα συμφωνήσει ποτέ σε αυτό.
Η αναζήτηση για κάτι άλλο μη τυποποιημένο είναι επίσης δύσκολη για εθνικοϊστορικούς και εθνοτικούς λόγους.
Ξεχωριστή ιστορία είναι η κρίση με τους πρόσφυγες από την Ασία και την Αφρική, με αποτέλεσμα τα νησιά του Αιγαίου να μετατραπούν σε μια τεράστια βάση μεταφόρτωσης και η μαφία να διεθνοποιηθεί.
Αλλά αυτή είναι η κορυφή του παγόβουνου, κάτω από την οποία, τελικά, ιστορικές φιλοδοξίες. Τα οποία κινδυνεύουν να εξελιχθούν σε πραγματικές συγκρούσεις.
Ge World
—
© Βαλκανικό Περισκόπιο –Γιῶργος Ἐχέδωρος