Συνέντευξη στον Παναγιώτη Λιάκο
Ο Νίκος Μαστοράκης, ο γνωστός σκηνοθέτης, με τη σημαντική και αναγνωρίσιμη παρουσία στην αμερικανική αγορά του θεάματος και ο οποίος πρωτοστάτησε στη δημιουργία του ΑΝΤ1, του STAR CHANNEL (από το «μηδέν» μέχρι την πρεμιέρα – χρονικό διάστημα μόλις έξι μηνών!) και του ΣΚΑΪ, μιλά στη «δημοκρατία» για τις παθογένειες και τις δυνατότητες της τηλεοπτικής και της κινηματογραφικής αγοράς της χώρας μας.
Πόσος «χώρος» τελικά υπάρχει για τους τηλεοπτικούς σταθμούς; Πόσοι μπορούν να επιβιώσουν στις υπάρχουσες συνθήκες και πόσοι σε συνθήκες υγιούς ανταγωνισμού;
Αδιαχώρητο υπάρχει. Κάθε επιχειρηματίας που αποσκοπεί σε «χάρες» και είναι έτοιμος να κάνει παραχωρήσεις, ανταλλαγές και ενίοτε στυγνούς εκβιασμούς. Για την επιβίωσή τους οι περισσότεροι καταφεύγουν στον παλιό κινηματογραφικό όρο exploitation που, ενώ στο σινεμά έγινε cult, στην ελληνική τηλεόραση ήταν σαν γρύλος για να αλλαχτούν τέσσερα σκασμένα λάστιχα ταυτόχρονα. Με προβληματίζει μάλιστα το γεγονός ότι κανάλια πωλούνται σε άσχετους με το αντικείμενο επιχειρηματίες και άλλοι τέτοιοι ετοιμάζονται για την έβδομη άδεια!
Ποια είναι η βασική νόσος του χώρου της τηλεόρασης; Οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες, η διαφημιστική βιομηχανία, η έλλειψη ταλέντων, η μικρή αγορά της χώρας, ευρύτερα ζητήματα όπως αυτό της Παιδείας;
Δεν πρόκειται για μία μόνο βασική νόσο, αλλά για φαύλο κύκλο αθεράπευτων αυτοάνοσων. Η άθλια αισθητική, η προσβλητική για τον πολιτισμό μας χρήση της ελληνικής γλώσσας, η σπέκουλα χωρίς στοιχεία, το ρεπορτάζ του κώλου, η ευτέλεια των «ενδοκαναλικών» παραγωγών, η ατέρμονη φλυαρία ανθρώπων ολοκληρωτικά ακατάλληλων για τηλεόραση, η ευτέλεια γλώσσας (εφευρέθηκε το «ρε, παιδί») και εικόνας, όπου στην εποχή του HD η εικόνα πια είναι πλήρης από κακοφωτισμένα, χαμηλής ανάλυσης selfies επειδή τα κανάλια δεν πληρώνουν πια συνεργεία. Πέρα από τα παραπάνω, ανησυχητική είναι η ηθική των περισσότερων καναλιών που μοιραία συμβαδίζει με την αισθητική τους, δικαιώνοντας εκείνον που, πολλά χρόνια πριν, έλεγε «η αισθητική είναι η ηθική του μέλλοντος». Με βάση αυτή τη ρήση που έχει ήδη γίνει πραγματικότητα, πολλά ελληνικά κανάλια είναι ανήθικα.
Γράψατε για την υπόθεση των πνευματικών δικαιωμάτων της τηλεοπτικής σειράς του Παπακαλιάτη. Γιατί αναφέρατε ότι είναι παράνομη η αξίωση των ελληνικών σταθμών για εκχώρηση όλων των δικαιωμάτων; Μπορείτε να εξηγήσετε στο κοινό πώς λειτουργεί το σύστημα στην Ελλάδα και πού διαφέρει σε σχέση με ό,τι ισχύει στην Ευρώπη;
Δεν είναι δική μου δουλειά να αναλύω τους νόμους ή τους παρανόμους. Τα κανάλια, δίνοντας το συμφωνημένο αντίτιμο μιας παραγωγής, αποκτούν όλα τα δικαιώματα, εκείνα που κανονικά ανήκουν στους πάσης κατηγορίας δημιουργούς. Η εκχώρηση αυτών των δικαιωμάτων στον φορέα/κανάλι είναι αντίθετη με τις οδηγίες της Ε.Ε. και των σχετικών νόμων περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Από πού ξεκίνησε το κακό; Ποιος σταθμός θεωρείτε ότι διαφέρει έστω και λίγο προς το καλύτερο;
Η θεμελιώδης αιτία του κακού είναι ο εύκολος μιμητισμός του λάθους. Ετσι έμαθαν χιλιάδες άνθρωποι απαράδεκτη γραμματική («ο λέων, του λέων»), έτσι κάθε λάθος που επαναλαμβάνεται γίνεται status quo. Eτσι έχουμε καταντήσει να ακούμε από δήθεν σχετικούς και τους προσκεκλημένους τους άσχετους ότι όλες οι ελληνικές λέξεις αρχίζουν από εεεεεε, έτσι βλέπουμε σε ένα δελτίο ειδήσεων τον/την anchor να λέει «Κυρίες και κύριοι» σαν να ήταν κονφερανσιέ των 50s. Δεν νομίζω ότι υπάρχει έστω και ένα δελτίο ειδήσεων σε πολιτισμένη χώρα που να απευθύνεται με αυτόν τον τρόπο, κάθε λίγο και λιγάκι, στους θεατές. Κι αυτά είναι μόνο ελάχιστα και μόνο ενδεικτικά ότι, αφού «εν αρχή ην ο λόγος», η κατάντια των «ομιλούντων» προγραμμάτων οφείλεται σε αυτούς τους λόγους και κυρίως στον στρεβλό και γεμάτο λάθη trivial λόγο παρουσιαστών και ρεπόρτερ που κανείς καναλάρχης ή έστω υποκαναλάρχης δεν διορθώνει ποτέ. Το κακό, λοιπόν, το σκοτώνεις όταν είναι μικρό. Τώρα το κακό έχει μεγαλώσει και έχει κάνει απογόνους, δεν σκοτώνεται με τίποτα.
Ποια η διαφορά στη λειτουργία μεταξύ των σταθμών στις ΗΠΑ (μια αγορά που γνωρίζετε καλά) και των ελληνικών; Κι εκεί υπάρχουν δημιουργοί που αδικούνται σε ό,τι αφορά τα έργα τους. Για παράδειγμα, πρόσφατα μίλησε για το ζήτημα ο Σιλβέστερ Σταλόνε, που καταγγέλλει ως «παράσιτο» τον παραγωγό του «Rocky» Ιρβιν Γουίνκλερ διότι ο δεύτερος διατηρεί το 100% των δικαιωμάτων του franchise και στο «Rocky» και στο «Creed».
Ο Σταλόνε είναι αχάριστος και άδικος. Ο Γούινκλερ έκανε ό,τι θα έπρεπε να κάνει ο σωστός παραγωγός, δηλαδή τα maxima για το συμφέρον του. Πριν από το «Rocky» ο Σταλόνε ήταν ένας αζήτητος ηθοποιός που έγραψε ένα καλό σενάριο, και όλοι του είπαν «θα πάρουμε το σενάριο, αλλά όχι εσένα στον ρόλο». Ο Γουίνκλερ είχε το θάρρος να τον κάνει πρωταγωνιστή και ήταν σαν να του έδινε εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια στο χέρι. Στην ιστορία του ο Σταλόνε έκανε δεκάδες κακές ταινίες μόνο για τα δολάρια.
Ποιες τηλεοπτικές δημιουργίες ξεχωρίζετε (η ερώτηση αφορά το σύνολο των παραγωγών που γνωρίζετε, όχι μόνο τις φετινές) για την ποιότητα και την απήχησή τους;
Δεν θα έκανα το σφάλμα να «ξεχωρίσω» παραγωγές, αλλά θα ξεχωρίσω την ΕΡΤ που με πρόεδρο έναν θαρραλέο, τέως καλό τηλεοπτικό ρεπόρτερ έκανε εντυπωσιακά άλματα και ξέπλυνε το στίγμα της «κρατικής» τηλεόρασης του παρελθόντος. Αν τα ιδιωτικά κανάλια, αντί να μισούν και να μάχονται την ΕΡΤ (επειδή τους παίρνει μεγαλύτερο μέρισμα από την «πίτα»), μπορούσαν να αναλύσουν τα στοιχεία της νεο-επιτυχίας της κρατικής τηλεόρασης, θα θεράπευαν τα αυτοάνοσά τους, την προχειρότητα και την ευτέλεια, και θα είχαμε συνολικά καλύτερη τηλεόραση, προς όφελος του μέσου Ελληνα θεατή, δηλαδή εκείνου που μπορεί να μη βλέπει τηλεόραση αλλά βλέπει την τηλεόραση από το κινητό ή το λάπτοπ του.
Τα τρία βασικά χαρακτηριστικά για να σταδιοδρομήσει κάποιος στις ΗΠΑ
Υπάρχουν εδώ ταλέντα και δημιουργοί ή ηθοποιοί που θα μπορούσαν να σταθούν σε μια μεγάλη αγορά όπως οι ΗΠΑ;
Δεν έχω κάνει απογραφή ταλέντων για να μπορώ να πω με σιγουριά. Αν όμως εγώ από το 1975 κατάφερα να επιζήσω στο Χόλιγουντ, να κάνω τη μία ταινία μετά την άλλη και ακόμη αυτές οι ταινίες να παίζονται από το CBS μέχρι το BBC και από το Amazon μέχρι το Tubi, σημαίνει ότι η εγχώρια δημιουργική κοινότητα έχει το ταλέντο αλλά χρειάζεται το know how, το know when και κυρίως το how NOT to. Αν έκανα αύριο μια τηλεοπτική σειρά για τη διεθνή αγορά, θα είχα Ελληνες τεχνικούς, ελληνικά ψηφιακά εργαστήρια, πολλούς Ελληνες ηθοποιούς και καμιά πλατφόρμα δεν θα μπορούσε να δει ότι η σειρά δεν έγινε από Αμερικανούς. Αυτή τη φόρμουλα που περιγράφω την έχουν μάθει καλά οι Ισραηλινοί και οι Βόρειοι της Ευρώπης, την ήξεραν άλλωστε οι Βρετανοί, και γι’ αυτό οι πλατφόρμες (όπως της Apple TV π.χ.) αποδέχονται χαμηλού κόστους παραγωγές («Tehran») και μάλιστα καμαρώνουν γι’ αυτές.
Σε εκείνους που θα δελεαστούν να δοκιμάσουν, να θυμίσω βέβαια το παλιό χολιγουντιανό «if it’s not in the script, it’s not on the screen» που καταδεικνύει την αναγκαία αξία καλού σεναρίου. Ενα κακό σενάριο δεν σώζεται ποτέ από καλό σκηνοθέτη και καλούς ηθοποιούς, απλώς γίνεται μια κακή σειρά ή μια άθλια ταινία.