Ακόμα ένα επεισόδιο με «χρώμα» προμελετημένης προβοκάτσιας και ανάλογου σκεπτικού με το επεισόδιο των Ιμίων, στον τομέα της έρευνας και της διάσωσης, έλαβε χώρα στο Αιγαίο στις αρχές της εβδομάδας, την Τρίτη 1/11/22, με αφορμή ναυάγιο πλωτού μέσου που μετέφερε μετανάστες από τα μικρασιατικά παράλια, πιθανότατα σε κάποια εγγύς ελληνική ακτή.
Νικ. Σταυρουλάκις
Το πλοίο δεν έφτασε ποτέ στον προορισμό του, αφήνοντας στη θάλασσα τέσσερις άτυχους ανθρώπους πνιγμένους και άλλους οκτώ αγνοουμένους (την ημέρα του συμβάντος), παρά τις αγωνιώδεις προσπάθειες του Ελληνικού Λιμενικού στην επιχείρηση που αναλήφθηκε άμεσα (όπως πάντα) από το Εθνικό Κέντρο Συντονισμού, Ερευνας και Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ) προκειμένου να σωθούν εγκαίρως ανθρώπινες ζωές.
Η αποκωδικοποίηση της σειράς των γεγονότων, όπως εξελίχθηκαν εκείνη την ημέρα στο σημείο του συμβάντος, αναδεικνύει το τεκμήριο της «εκ προμελέτης ενέργειας» και φέρνει στο προσκήνιο ακόμα έναν τομέα, αυτόν της Ερευνας και Διάσωσης (SAR), τον οποίο η Αγκυρα έχει εντάξει στην «εργαλειοθήκη» των διαθέσιμων επιθετικών κινήσεών της σε βάρος της Ελλάδας. Με αφορμή το επιπλέον πτώμα τού ενός από τους 12 επιβαίνοντες στο πλοίο δυτικά της Σάμου (3,8 μίλια νότια της νήσου Σαμιοπούλας), από τους οποίους οι -παράλληλα με τις έρευνες- αγνοούμενοι, επανέρχεται δραματικά στο προσκήνιο το ζήτημα των περιοχών έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο και της δικαιοδοσίας που απορρέει από το γράμμα διεθνών συμβάσεων.
Οι δύο χώρες έφτασαν μια ανάσα από την εκδήλωση σύγκρουσης ανάμεσα στο Λιμενικό και στην τουρκική ακτοφυλακή, που θα μετατρεπόταν σε στρατιωτική εάν δεν υποχωρούσε η ελληνική πλευρά. Ο λαός λέει ότι «οι έξυπνοι υποχωρούν όταν βρεθούν απέναντι σε ημίτρελους, αλλά αυτό δεν μπορεί να συνεχίζεται στο διηνεκές. Με αφορμή την αμφισβήτηση από το πλήρωμα τουρκικού σκάφους της περιοχής ευθύνης έρευνας και διάσωσης της Ελλάδας, τα στελέχη των δύο σωμάτων βρέθηκαν σε απόσταση επαφής μεταξύ τους και με τους άνδρες των πληρωμάτων με τα όπλα ανά χείρας, αναμένοντας εντολή να τα χρησιμοποιήσουν, κάτι που τελικά δεν συνέβη.
Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης έρευνας και διάσωσης από τις ελληνικές Αρχές, το ένα ταχύπλοο της τουρκικής ακτοφυλακής πραγματοποίησε επικίνδυνους ελιγμούς εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων, προκειμένου να παραλάβει αυτό τη σορό του ναυαγού που είχε εντοπιστεί από (τυχαία) παραπλέον φορτηγό πλοίο.
Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή, όπως περιγράφονται στις επίσημες αναφορές, για να διαπιστώσει και ο πλέον καχύποπτος ότι επρόκειτο για στημένη προβοκάτσια. Τα γεγονότα δείχνουν ότι τα σκάφη της τουρκικής ακτοφυλακής και το φορτηγό πλοίο βρίσκονταν σε συνεννόηση, πολύ ώρα πριν, έχοντας θέσει σε εφαρμογή συγκεκριμένο σχέδιο σύγκρουσης, αμφισβητώντας την καταγεγραμμένη ελληνική περιοχή ευθύνης έρευνας και διάσωσης.
Σύμφωνα με τις παρατηρήσεις των ανδρών του Λιμενικού που επέβαιναν στα ελληνικά σκάφη, το οποία είχαν σπεύσει να συνδράμουν τις επιχειρήσεις, διαπιστώθηκε κινητικότητα των μελών του πληρώματος του συγκεκριμένου εμπορικού πλοίου «Petrobulk 1», που είχε ήδη προλάβει να ανασύρει από το νερό τη σορό του άτυχου ναυαγού.
Κατά τα δέοντα, επικοινώνησαν μέσω ασυρμάτου με τη διακυβέρνηση του συγκεκριμένου πλοίου, ζητώντας να παραλάβουν τη σορό, αλλά με τον καπετάνιο του «Petrobulk 1» να τους απαντά ότι έχει ειδοποιήσει την τουρκική ακτοφυλακή. Ακριβώς στο σημείο αυτό το σκηνικό άρχισε να μοιάζει στημένο, σε βαθμό που να δύναται να θεωρήσει κάποιος διασταλτική υπόθεση ότι θα μπορούσε ακόμα και το ναυάγιο να ήταν στημένο, αδιαφορώντας για την τύχη της ανθρώπινης ζωής, εκ μέρους των «σχεδιαστών» της… μελέτης.
Αμέσως μετά, μια τουρκική ακταιωρός που έως εκείνη τη στιγμή δεν μετείχε στην επιχείρηση πήγε στο σημείο και κατέβασε φουσκωτή βάρκα προκειμένου να παραλάβει τη σορό. Το «Λένα» από τα ελληνικά σκάφη προσέγγισε την τουρκική ακταιωρό με τους Τούρκους λιμενικούς, περίπου 10 άτομα, να βγαίνουν στο κατάστρωμα κρατώντας τα όπλα τους ανά χείρας, σε μια άκρως επιθετική προβολή ισχύος, εν μέσω της επιχείρησης έρευνας και διάσωσης που νόμιμα είχε αναλάβει το ελληνικό συντονιστικό κέντρο.
Σε απάντηση αυτής της πρόκλησης τα στελέχη του Λιμενικού που επέβαιναν στο ελληνικό σκάφος τύπου «Rafnar» πήραν εντολή να λάβουν και αυτοί τα όπλα στα χέρια τους, δίχως να τα χρησιμοποιήσουν, παρά μόνο εάν διαταχθούν από τον Έλληνα κυβερνήτη. Παράλληλα στα εντεταλμένα στελέχη του ενός τουρκικού σκάφους δόθηκε εντολή για κίνηση του πυροβόλου που διέθετε στην πλώρη του, σε ακόμα μία προσπάθεια προβολής ισχύος εντός ελληνικής περιοχής ευθύνης.
Δυστυχώς, όπως συμβαίνει συνήθως, ο ηρωισμός των ελληνικών πληρωμάτων σταμάτησε από τις εντολές που έφτασαν δι’ ασυρμάτου. Ταυτόχρονα με τα συμβαίνοντα εκείνη τη στιγμή στο σημείο, μια δεύτερη ακταιωρός πλησίασε, η οποία με επικίνδυνους ελιγμούς προσπάθησε να εμποδίσει το ελληνικό πλοίο να προσεγγίσει στο σημείο για παροχή βοήθειας. Οι συνδυασμένες κινήσεις των τουρκικών σκαφών και του φορτηγού πλοίου κατάφεραν τελικά να αποκλείσουν την προσέγγιση των ελληνικών μέσων. Τελικά, η σορός την οποία είχε περισυλλέξει το φορτηγό σκάφος παραδόθηκε στους Τούρκους «ψευτόμαγκες», οι οποίοι εν συνεχεία αποχώρησαν.
Τα γεγονότα, όπως τα περιγράφουν τα στελέχη των ελληνικών σκαφών, επιβεβαίωσε και το πλήρωμα ιταλικού σκάφους που επιχειρούσε στην περιοχή για λογαριασμό του ευρωπαϊκού οργανισμού φύλαξης των συνόρων της γνωστής Frontex. Η επιβεβαίωση πιστοποιείται από την αναφορά του πλοιάρχου του ιταλικού σκάφους, προς τα κεντρικά της υπηρεσίας στη Βαρσοβία.
Συγκεκριμένα οι Ιταλοί επιβεβαιώνουν ότι το περιστατικό εκτυλίχθηκε στην ελληνική περιοχή ευθύνης έρευνας και διάσωσης και εντός της περιοχής όπου βρίσκεται σε εξέλιξη η επιχείρηση «Ποσειδών» της Frontex.
Αλλά ποιο είναι αυτό το σκάφος «Petrobulk 1» που βρέθηκε ως εκ θαύματος στο σημείο τη δέουσα για τα σχέδια στιγμή; Κρίσιμο σημείο στη ροή των πραγμάτων αποτελεί το γεγονός ότι το «Petrobulk 1», παρότι είχε δεσμευτεί δι’ ασυρμάτου από το Εθνικό Κέντρο Συντονισμού Ερευνας και Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ) να συνδράμει την επιχείρηση εντοπισμού ναυαγών, τελικά παρέδωσε σορό που εντόπισε σε τουρκική Αρχή, δίνοντας μάλιστα βιαίως αφορμή ώστε τα τουρκικά πλωτά μέσα να περάσουν σε ελληνικά χωρικά ύδατα και φυσικά εντός ελληνικής περιοχής ευθύνης.
Στο βίντεο που δόθηκε αργότερα στη δημοσιότητα καταγράφονται και η κίνηση του πυροβόλου και το γεγονός ότι τα μέλη πληρώματος του ενός από τα τουρκικά σκάφη αλλά και των ελληνικών έλαβαν τα όπλα στα χέρια σε μια ιδιαίτερα επικίνδυνη κλιμάκωση της έντασης τη συγκεκριμένη στιγμή, στο συγκεκριμένο σημείο, η οποία εύκολα θα μπορούσε να μετατραπεί σε γενικότερη σύγκρουση στο ανατολικό Αιγαίο.
Από το μεσημέρι της Δευτέρας άρχισαν να τρέχουν τα γεγονότα, όταν παραπλέον ελληνικό αλιευτικό σκάφος εντόπισε στην περιοχή και διέσωσε δύο ναυαγούς από το ναυάγιο του σκάφους με τους μετανάστες, οι οποίοι και ανακρίθηκαν. Αυτοί περιέγραψαν ότι επέβαιναν σε φουσκωτή βάρκα με ακόμη 10 άτομα, που έβαλε νερά και ανετράπη.
Αμέσως ξεκίνησε επιχείρηση έρευνας και διάσωσης υπό τις εντολές του ΕΚΣΕΔ, στην οποία μετείχαν δύο σκάφη του Ελληνικού Λιμενικού, ένα σκάφος της ιταλικής ακτοφυλακής με κωδικό CP 329, εντεταγμένος στην πλωτή δύναμη της Frontex, ενώ δεσμεύτηκε και το παραπλέον δεξαμενόπλοιο «Petrobulk 1».
Αλλά ποιο είναι αυτό το «Petrobulk 1»; Το πλοίο έχει σημαία αγίου Χριστοφόρου και Νέιβις (Saint Kitts and Navis), ένα μικρό νησιωτικό κράτος στην Καραϊβική, αποτελούμενο από δύο νησιά. Πρόκειται για τόπο ξεπλύματος «μαύρου» χρήματος από παράνομες δραστηριότητες, το οποίο επιλέγουν ηγέτες για τις παράλληλες, παράνομες δραστηριότητές τους πέραν των κυβερνητικών καθηκόντων τους. Σημειώνεται ότι η ναυτιλιακή εταιρία που διαχειρίζεται το συγκεκριμένο σκάφος έχει έδρα την Κωνσταντινούπολη.
Το σχέδιο του Ερντογάν για θερμό επεισόδιο
Οπως όλα δείχνουν, πρόκειται για σχέδιο που εξυφαίνει συστηματικά η Αγκυρα, αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα και τρόπους εργαλειοποίησης του τομέα έρευνας και διάσωσης. Το περιστατικό συνιστά ακόμα μια ζοφερή στιγμή για τις ήδη βεβαρημένες ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τα δεδομένα αναλύονται από τα αρμόδια κλιμάκια των δύο βασικών υπουργείων για την εθνική ασφάλεια, τα υπουργεία Εθνικής Αμυνας και Εξωτερικών με προφανή συμπεράσματα.
Η Τουρκία προσπάθησε ακόμα μία φορά να δημιουργήσει πολεμικό επεισόδιο, πυροδοτώντας νέο κύκλο έντασης ανάμεσα στις δύο χώρες. Κατά τη διάρκεια του επεισοδίου το σκάφος της Ελληνικής Λιμενικής Αρχής κυριολεκτικά περικυκλώθηκε, σε μια συντονισμένη κίνηση τουρκικών, στρατιωτικών και μη στρατιωτικών πλωτών μέσων.
Πρόκειται για επεισόδιο στην πράξη ενός διαμορφωμένου και μεθοδικά δουλεμένου «συστήματος» επιθετικών ενεργειών, μικρής κλίμακας, μη στρατιωτικών για την ώρα, που έχει θέσει σε εφαρμογή η Αγκυρα στο Αιγαίο (κυρίως), προκειμένου να μετρήσει αντιδράσεις και αντανακλαστικά της ελληνικής πλευράς. Αρμόδιοι παράγοντες στα δύο υπουργεία διαπιστώνουν ότι η τακτική της Αγκυρας είναι διττή. Στην παρούσα φάση περιορίζεται, εκτός από τις φραστικές απειλές που εξαπολύει κατά σύστημα (μία φορά την ημέρα, τουλάχιστον) η Τουρκική ηγεσία σε βάρος της χώρας μας, στη συστηματική, βίαια εφαρμογή επί του πεδίου των μεγαλοϊδεατικών θωριών της «Γαλάζιας Πατρίδας», με ό,τι αυτή παράγει (τουρκολιβυκό μνημόνιο, αναγγελία γεωτρήσεων νότια της Κρήτης κ.λπ.).
Ηδη διαπιστώνεται ότι πρόκειται για προβοκάτσια τύπου Ιμίων. Να σημειωθεί ότι η περιοχή έρευνας και διάσωσης δεν είναι περιοχή κυριαρχίας, αλλά περιοχή ευθύνης. Οι κανόνες που τη διέπουν καθορίζονται από διεθνείς οργανισμούς.
Η έρευνα και η διάσωση που δεν υπερβαίνει την επιφάνεια της θάλασσας υπακούουν σε τελείως διαφορετικούς κανόνες από την έρευνα και τη διάσωση που απαιτεί χρήση και του αέρα (π.χ. ανάσυρση ναυαγού από τη θάλασσα με ελικόπτερο κ.λπ.).
Τι ισχύει για τη δράση της Ελλάδας στο FIR Αθηνών
Η έρευνα και η διάσωση για αεροπορικά ατυχήματα διέπεται από το παράρτημα 12 της σύμβασης του Σικάγου του 1944 και τους κανόνες και τις συστάσεις του ICAO. Η ελληνική περιοχή ευθύνης για έρευνα και διάσωση, σε περιπτώσεις αεροπορικών ατυχημάτων, έχει καθοριστεί με περιοχική συμφωνία αεροναυτιλίας, στο πλαίσιο συνδιάσκεψης του ICAO το 1952 και συμπίπτει με το FIR Αθηνών.
Οσον αφορά την έρευνα και τη διάσωση σε περιπτώσεις ναυτικών ατυχημάτων, η Ελλάδα ασκεί τον συντονισμό των εν λόγω επιχειρήσεων εντός του FIR Αθηνών, από τότε που αυτό δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ’50. Η ανάληψη από την Ελλάδα αρμοδιοτήτων για ναυτική έρευνα και διάσωση εντός του FIR Αθηνών αντικατοπτρίζει τη γεωγραφική πραγματικότητα στην περιοχή, δεδομένων των διάσπαρτων ελληνικών νησιών στο Αιγαίο, που επιτρέπουν την πλέον άμεση, ταχεία και αποτελεσματική, από επιχειρησιακής άποψης, παροχή υπηρεσιών για την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα. Αλλωστε, τούτο συνάδει και με σχετικές συστάσεις του IMO και του ICAO περί ανάγκης σύμπτωσης των περιοχών έρευνας και διάσωσης, τόσο για αεροπορικά όσο και για ναυτικά ατυχήματα, με τα όρια των FIRs.
Η Ελλάδα δήλωσε μονομερώς (όπως πρέπει εκ των διεθνών συμβάσεων και όπως έπρεπε να πράξει και στην περίπτωση της επέκτασης των χωρικών υδάτων της) το 1975 την περιοχή ευθύνης της για ναυτική έρευνα και διάσωση και στον Διακυβερνητικό Ναυτιλιακό Συμβουλευτικό Οργανισμό (IMCO), προγενέστερο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ).
Επίσης, τόσο κατά την υπογραφή όσο και κατά την επικύρωση της σύμβασης του Αμβούργου του 1979, που ρυθμίζει θέματα ναυτικής έρευνας και διάσωσης και υιοθετήθηκε στο πλαίσιο του ΙΜΟ, η Ελλάδα δήλωσε ότι η περιοχή ευθύνης της συμπίπτει με το FIR Αθηνών, δήλωση που συμπεριλήφθηκε και στον νόμο με τον οποίο ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη η εν λόγω διεθνής σύμβαση, το 1989 (Ν. 1844/1989).
Σημειώνεται ότι η σύμβαση του Αμβούργου προβλέπει ότι οι περιοχές ευθύνης των συμβαλλόμενων μερών για την παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης, σε περιπτώσεις ναυτικών ατυχημάτων, καθορίζονται με συμφωνία των ενδιαφερόμενων παράκτιων κρατών. Τέτοια συμφωνία δεν έχει επιτευχθεί σκοπίμως εκ μέρους της τουρκικής πλευράς, καθώς σε κάθε ευκαιρία που έχει δοθεί στο παρελθόν η Τουρκία ζητάει «τη μάνα της και τον πατέρα της».
Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα έχει υπογράψει συμφωνίες για συνεργασία σε θέματα ναυτικής έρευνας και διάσωσης τόσο με την Ιταλία (2000) όσο και με τη Μάλτα (2008) και την Κύπρο (2014), στις οποίες ρητά ορίζεται ότι η εν λόγω ελληνική περιοχή ευθύνης συμπίπτει με το FIR Αθηνών, ενώ εκκρεμεί η υπογραφή αντιστοίχων συμφωνιών και με τα άλλα γειτονικά κράτη.
Ωστόσο, το 1988 η Τουρκία εξέδωσε τον κανονισμό 1988/13559 (όπως αυτός τροποποιήθηκε από τον κανονισμό 2001/3275), με τον οποίο όρισε ως περιοχή ευθύνης της για παροχή υπηρεσιών έρευνας και διάσωσης, χωρίς να διευκρινίζει εάν πρόκειται για ναυτικά ή και για αεροπορικά ατυχήματα, περιοχή που, πέραν των FIRs Κωνσταντινούπολης και Αγκυρας, περιλαμβάνει τμήμα του FIR Αθηνών μέχρι το μέσον περίπου του Αιγαίου, εγκλωβίζοντας μεγάλο τμήμα της ελληνικής επικράτειας εντός της θεωρούμενης τουρκικής περιοχής έρευνας και διάσωσης.
Τον Οκτώβριο του 2020 η Τουρκία με νεότερο κανονισμό της (3095/2020), που αναφέρεται ρητά σε έρευνα και διάσωση για ατυχήματα τόσο θαλάσσιων όσο και εναερίων μέσων, επέκτεινε την περιοχή ευθύνης της για έρευνα και διάσωση στη Μεσόγειο -εντός του FIR Αθηνών- προς δυσμάς μέχρι τον 26ο Μεσημβρινό, αγγίζοντας τα εξωτερικά χωρικά ύδατα των ανατολικών ακτών της Κρήτης, καταλαμβάνοντας έτι μεγαλύτερο τμήμα ελληνικής επικράτειας (π.χ. νησιά Κάσου και Καρπάθου) και ελληνικής περιοχής έρευνας και διάσωσης. Η συμπερίληψη ελληνικών νησιών, ελληνικών χωρικών υδάτων και ελληνικού εναερίου χώρου στην τουρκική περιοχή έρευνας και διάσωσης σαφώς παραβιάζει την κυριαρχία της Ελλάδας και τις σχετικές διεθνείς συμβάσεις.