Η πρόσφατη δημοσιοποίηση από τον Τούρκο δημοσιογράφο Αμπντουλάχ Μποζκούρτ, διευθυντή της δικτυακής πύλης Nordic Monitor, της ύπαρξης μίας μυστικής, ειδικά εκπαιδευμένης, παραστρατιωτικής μονάδας της τουρκικής υπηρεσίας πληροφοριών (MIT) και του σχεδίου του προέδρου Ερντογάν να την αναπτύξει ώστε μέσω υπονομευτικών – ανατρεπτικών δράσεων να κλιμακώσει την ένταση με τη χώρα μας, αποτελεί εξέλιξη που θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη από τους εγχώριους αρμόδιους φορείς.
- Από τον Περικλή Ζορζοβίλη
Κατά το δημοσίευμα, η ειδική παραστρατιωτική μονάδα της MIT πρόκειται να αναλάβει την εκτέλεση επιχειρήσεων προβοκάτσιας στο Αιγαίο υποστηριζόμενη από αεροπορικά και ναυτικά μέσα των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας. Το σχέδιο περιλαμβάνει διάφορες επιλογές ενεργειών, μεταξύ των οποίων δολιοφθορές στα νησιά του Αιγαίου, η έπαρση τουρκικής σημαίας σε μία ή περισσότερες ακατοίκητες μικρονήσους ή και βραχονησίδες, ή ακόμη και η εκτέλεση προβοκάτσιας, ώστε να δημιουργηθεί η δικαιολογητική βάση για τουρκική στρατιωτική επέμβαση.
Επιλογές προς αξιολόγηση
Όπως αναφέρεται, προς το παρόν ο πρόεδρος Ερντογάν αξιολογεί τις επιλογές που προτάθηκαν από τον Χακάν Φιντάν, τον επικεφαλής της MIT, χωρίς να έχει καταλήξει σε απόφαση. Κατά τον Μποζκούρτ, το σχέδιο θα τεθεί σε εφαρμογή λίγο πριν από τις τουρκικές εθνικές εκλογές του 2023, με σκοπό να συσπειρώσει τους ψηφοφόρους υπέρ του Ερντογάν και να δώσει τη νίκη στο κόμμα του και στους εθνικιστές συμμάχους του.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης και η περιεχόμενη στο δημοσίευμα περιγραφή της διαδικασίας «μετάλλαξης» της MIT (Millî İstihbarat Teşkilatı), η οποία ιδρύθηκε στις 22 Ιουλίου 1965 συνενώνοντας σε έναν φορέα τη συλλογή πληροφοριών σε όλους τους τομείς που άπτονται της εθνικής ασφάλειας της Τουρκίας. Για το 2022 η MIT έχει προϋπολογισμό 3,48 δισ. τουρκικές λίρες (περί τα 200.000.000 ευρώ με βάση την τρέχουσα ισοτιμία τής ισχυρά υποτιμημένης τουρκικής λίρας), αυξημένο κατά περίπου 60% σε σχέση με το 2018 (2,157 δισ. λίρες, περί τα 345.000.000 ευρώ με την τότε ισοτιμία).
Η MIT, που το αρχηγείο της εδρεύει στην Αγκυρα, διαθέτει χιλιάδες υπαλλήλους (το 2014, σύμφωνα με δημοσιεύματα τουρκικών μέσων ενημέρωσης, είχαν προσδιοριστεί σε περίπου 8.000) και δραστηριοποιείται σε σχεδόν παγκόσμια κλίμακα: Μέση Ανατολή, περιοχή του Αραβικού Κόλπου, Αφρική (όπου η Τουρκία συστηματικά έχει διεισδύσει πολιτικά, οικονομικά – εμπορικά και αμυντικά σε πολλές χώρες της ηπείρου), κεντρική Ασία, Απω Ανατολή και Ευρώπη.
Ο διοικητής της ΜΙΤ
Στην περιγραφή, ως κινητήρια δύναμη της «μετάλλαξης» της MIT και της επέκτασής της στον τομέα των παραστρατιωτικών δραστηριοτήτων χαρακτηρίζεται ο ηλικίας 54 ετών Χακάν Φιντάν, που ασκεί τα καθήκοντα του διευθυντή της υπηρεσίας. Ο Φιντάν κατέχει τη θέση από τις 26 Μαΐου 2010 μέχρι και σήμερα, με μόνη εξαίρεση το διάστημα ενός μηνός, τον Φεβρουάριο του 2015, όταν παραιτήθηκε για να συμμετάσχει ως υποψήφιος του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του Ερντογάν στις εκλογές, αλλά τελικά απέσυρε την υποψηφιότητά του και επανατοποθετήθηκε στη θέση.
Χαρακτηρίζεται ως θαυμαστής του καθεστώτος του Ιράν και σκληροπυρηνικός ισλαμιστής, ο οποίος στην πάροδο των ετών μετέβαλε τη σύνθεση του προσωπικού της MIT με σχεδόν ολοκληρωτικό απογαλακτισμό της από προσωπικό των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας που τοποθετείτο με αποσπάσεις, μαζικές εκκαθαρίσεις στελεχών, ακόμη και με κατασκευασμένες κατηγορίες προκειμένου να καταστείλει την εσωτερική αντίδραση στις αλλαγές, μετατάξεις προσωπικού από άλλες κρατικές υπηρεσίες και προσλήψεις κυρίως μελών ισλαμιστικών ομάδων.
Ταυτόχρονα έθεσε σε εφαρμογή τη συγκρότηση εντός της υπηρεσίας μίας οργανωτικής δομής παρόμοιας της ιρανικής Quds, που αποτελεί κλάδο των Φρουρών της Επανάστασης και ειδικεύεται στη διεξαγωγή επιχειρήσεων ανορθόδοξου πολέμου και τη συλλογή στρατιωτικών πληροφοριών. Σημειώνεται ότι η δύναμη Quds δραστηριοποιείται συστηματικά εκτός της επικράτειας του Ιράν υποστηρίζοντας ενεργά μη κρατικούς φορείς όπως οι Χεζμπολάχ (Λίβανος), Χαμάς (Παλαιστίνη) και σιιτικές πολιτοφυλακές σε Αφγανιστάν, Ιράκ και Συρία. Για αυτόν τον λόγο, στις 3 Ιανουαρίου 2020, οι ΗΠΑ με τη χρήση μη επανδρωμένου αεροχήματος φόνευσαν στη Βαγδάτη τον για περισσότερο από δύο δεκαετίες διοικητή της δύναμης Quds, υποστράτηγο Κασέμ Σουλεϊμανί.
«Μεταγραφές»
Μία από τις κύριες «μεταγραφές» του Φιντάν στη MIT ήταν ο ηλικίας 57 ετών απόστρατος Κεμάλ Εσκιντάν, στον οποίο ο Μποζκούρτ «πιστώνει» την αρχική ιδέα συγκρότησης της παραστρατιωτικής μονάδας. Ο Εσκιντάν στη στρατιωτική του καριέρα απέκτησε εμπειρία στον τομέα των πληροφοριών. Με βάση έγγραφο που παραθέτει το Nordic Monitor, o Εσκιντάν, στον βαθμό του ταγματάρχη, υπηρέτησε, μεταξύ Ιουλίου 2006 και Ιουνίου 2007, ως αξιωματικός έργου στη Διεύθυνση Αντιπληροφοριών και Ασφάλειας του γενικού επιτελείου των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας.
Στη MIT αρχικά ο Εσκιντάν τοποθετήθηκε στο Τμήμα Προστασίας Υψηλών Προσώπων και το 2014 ανέλαβε επικεφαλής του Τμήματος Ειδικών Επιχειρήσεων (Özel Faaliyetler Dairesi). Με αυτή την ιδιότητα, χρησιμοποιώντας το πολεμικό προσωνύμιο Αμπού Φουρκάν, ανέλαβε την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό ισλαμιστικών ομάδων στη Συρία, που όμως πολλές εξ αυτών είχαν δεσμούς με την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος. Γι’ αυτό και η ένταξή τους στο αμερικανικό πρόγραμμα εκπαίδευσης και εξοπλισμού της μετριοπαθούς συριακής αντιπολίτευσης απορρίφθηκε από τη CIA.
Πραξικόπημα
Το δημοσίευμα αποδίδει επίσης στον Εσκιντάν καίριο ρόλο στο πραξικόπημα του Ιουλίου 2016, που ο Μποζκούρτ απερίφραστα θεωρεί «σκηνοθετημένο» με σκοπό τις μαζικές εκκαθαρίσεις στις ένοπλες δυνάμεις της Τουρκίας, ιδιαίτερα στο επίπεδο της ανώτατης ηγεσίας, και τη δημιουργία κλίματος αποδοχής της άνευ περιορισμών εξουσίας του Τούρκου προέδρου. Ο Εσκιντάν φέρεται ότι μετέφερε ισλαμιστικές ομάδες στην Τουρκία που ανέπτυξε στην Κωνσταντινούπολη και άλλες μεγάλες πόλεις, για να αναλάβουν ένοπλη δράση κατά των πραξικοπηματιών. Μάλιστα, αναφέρεται ότι μέλη αυτών των ομάδων συμμετείχαν στο λιντσάρισμα άοπλων μαθητών τουρκικών παραγωγικών στρατιωτικών σχολών οι οποίοι στο πραξικόπημα είχαν διαταχθεί να φρουρήσουν γέφυρα του Βοσπόρου προς αποτροπή τρομοκρατικής επίθεσης στο πλαίσιο υποτιθέμενης άσκησης.
Στον Εσκιντάν επίσης πιστώνεται η εκτέλεση της επιχείρησης μεταφοράς Σύρων τζιχαντιστών για να συμμετάσχουν στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη, και πολλές εκτός συνόρων επιχειρήσεις απαγωγής αντιπάλων του τουρκικού καθεστώτος και ηγετικών στελεχών του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK). Την παρούσα περίοδο o Εσκιντάν είναι ο επικεφαλής της εκτέλεσης του σχεδίου διεξαγωγής επιχειρήσεων κατά της χώρας μας.
Ποια είναι η… πανταχού παρούσα ιδιωτική στρατιωτική εταιρία SADAT
Στη δικτυακή της πύλη, η SADAT Διεθνών Αμυντικών Συμβουλευτικών Υπηρεσιών, Βιομηχανία Κατασκευών και Εμπορίας Α.Ε. (International Defense Consultancy Construction Industry and Trade Inc.) συστήνεται ως η πρώτη και μοναδική ιδιωτική στρατιωτική εταιρία της Τουρκίας, η οποία παρέχει διεθνώς συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες εκπαίδευσης στους τομείς της άμυνας και της εσωτερικής ασφάλειας.
Η SADAT ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2012 από τον απόστρατο ταξίαρχο Αντνάν Τανριβερντί, ο οποίος, λόγω των ισλαμικών του πεποιθήσεων, αποστρατεύθηκε μετά το πραξικόπημα του 1997, και 22 απόστρατους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς διαφόρων ειδικοτήτων των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας. Σύμφωνα με ανοικτές πηγές, η SADAT παρέχει υπηρεσίες εφοδιασμού με πολεμικό υλικό και εκπαίδευσης για συμβατικές και ειδικές δυνάμεις καθώς και για δυνάμεις ανορθόδοξου πολέμου.
Μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου 2016, ο Τανριβερντί ορίστηκε επικεφαλής στρατιωτικός σύμβουλος του προέδρου Ερντογάν, θέση από την οποία αναγκάστηκε να παραιτηθεί τα τέλη του 2021 λόγω αμφιλεγόμενων δηλώσεων σχετικά με την ισλαμική διδασκαλία. Ας σημειωθεί ότι κατά το πραξικόπημα του Ιουλίου 2016 προσωπικό της SADAT είχε ενεργή συμμετοχή στις προσπάθειες αντιμετώπισης και τελικά καταστολής των πραξικοπηματιών.
Επίσης, από πολλαπλές πηγές, η SADAT φέρεται ότι εμπλέκεται άμεσα με την εκπαίδευση ισλαμιστών στη Μέση Ανατολή, στον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία, στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη (έκθεση της αμερικανικής Διοίκησης Αφρικής – AFRICOM της 28ης Αυγούστου 2020 προσδιορίζει τον αριθμό των Σύρων μισθοφόρων που δρούσαν στη Λιβύη σε περίπου 5.000) και τον πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ (2020).
Ενδιαφέρουσα εξέλιξη
Μία ενδιαφέρουσα εξέλιξη η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως ενισχυτική ένδειξη της, παρά τις διαψεύσεις, στενής σχέσης της SADAT με το καθεστώς Ερντογάν είναι η δικαστική διαμάχη της εταιρίας με τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, τον ηγέτη της μείζονος αντιπολίτευσης, του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP). Τον περασμένο Ιούνιο η SADAT με ανακοίνωση Τύπου γνωστοποίησε την υποβολή μήνυσης κατά του Κιλιτσντάρογλου, από τον οποίο αξιώνει ποσό 1.000.000 τουρκικών λιρών (55.000 ευρώ με την τρέχουσα ισοτιμία) ως ηθική βλάβη.
Είχε προηγηθεί η, κατά το δελτίο Τύπου της εταιρίας, «εισβολή», στις 13 Μαΐου 2022, του Κιλιτσντάρογλου συνοδευόμενου από σχεδόν 70 βουλευτές και 150 οπαδούς του κόμματός του στα γραφεία της εταιρίας και η απαίτηση για συνάντηση με τη διοίκησή της. Σύμφωνα με αναφορές μέσων ενημέρωσης, ο Κιλιτσντάρογλου σε δηλώσεις του κατέστησε τη SADAT και το προεδρικό μέγαρο (Ερντογάν) υπευθύνους για τυχόν διαταραχή της ομαλής πορείας της χώρας προς τις εκλογές.
Η δικαστική αντιπαράθεση μεταξύ των δύο μερών συνεχίστηκε με την κατάθεση, από στελέχη του κόμματος CHP, μήνυσης κατά της SADAT για εμπλοκή σε παράνομο εμπόριο όπλων.
Η στρατολόγηση των «μπορντό μπερέ»
Είναι εύκολα αντιληπτό ότι η συγκρότηση της παραστρατιωτικής μονάδας της MIT δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς την εμπλοκή της Διοίκησης Ειδικών Δυνάμεων (ÖKK) του γενικού επιτελείου των ενόπλων δυνάμεων της Τουρκίας, που το προσωπικό της είναι επίσης γνωστό ως «μπορντό μπερέ».
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, το 2013 η MIT προσέγγισε για στρατολόγηση αρκετούς υψηλόβαθμους αξιωματικούς της ÖKK αλλά και στελέχη της που είχαν αποστρατευτεί προσφέροντας ως κίνητρα υψηλότερες απολαβές, προνόμια και πλήρη προστασία από τυχόν δικαστικές διώξεις. Τη «μετάγγιση» προσωπικού από την ÖKK στη MIT αλλά και την ανάπτυξη στενής συνεργασίας μεταξύ των δύο φορέων προώθησε συστηματικά ο διοικητής της ÖKK αντιστράτηγος Ζεκάι Αξακαλί, ο οποίος κατέχει τη συγκεκριμένη θέση από το 2017 και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην καταστολή του πραξικοπήματος του Ιουλίου 2016.
Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας η MIT άρχισε να εκπαιδεύει προσωπικό της στο σχολείο «Ανορθόδοξων Επιχειρήσεων» της ÖKK, σε αντικείμενα εκτέλεσης δολιοφθορών, καταδρομών, διείσδυσης κ.λπ. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι, σύμφωνα με το δημοσίευμα, ο υποδιοικητής της ÖKK ταξίαρχος Σεμίχ Τερζί, ο οποίος εξέφρασε ισχυρές αντιρρήσεις για τις δραστηριότητες της MIT στη Συρία, δολοφονήθηκε τον Ιούλιο του 2016, χαρακτηριζόμενος ψευδώς ως πραξικοπηματίας στο πλαίσιο επιχείρησης που είχε οργανωθεί από τη MIT.
Η δε σύζυγός του φυλακίστηκε με σκοπό να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα διαρροής τυχόν πληροφοριών που της είχε αποκαλύψει ο σύζυγός της.
Η «αμαρτωλή» σύμπραξη και η άνευ όρων χρηματοδότηση
Αυτή καθαυτή η συγκρότηση παραστρατιωτικής μονάδας από τη MIT δεν αποτελεί τουρκική καινοτομία ούτε ασυνήθιστη πρακτική. Αντίθετα ακολουθεί την «πεπατημένη» υπηρεσιών πληροφοριών ανά τον κόσμο που συγκρότησαν παρόμοιες μονάδες προκειμένου να έχουν ελευθερία ανεξάρτητης δράσης με ίδιους πόρους.
Στην περίπτωση της MIT, η προβλεπόμενη από το ισχύον νομικό καθεστώς νομική ασυλία της υπηρεσίας και των στελεχών της καταργεί σχεδόν ολοκληρωτικά τη λογοδοσία και είναι εύκολα αντιληπτό ότι διευρύνει σε απόλυτο βαθμό την προαναφερθείσα ελευθερία. Ομως, αποτελεί εξαιρετικά σημαντική εξέλιξη καθώς αποτελεί την πιο πρόσφατη προσθήκη σε ένα «εργαλείο» που έχει δημιουργήσει η Τουρκία προκειμένου να δραστηριοποιηθεί στη «γκρίζα» ενδιάμεση περιοχή μεταξύ πολέμου και ειρήνης.
Στην πράξη, η Άγκυρα έχει συστήσει μία «ανίερη» σύμπραξη Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), που περιλαμβάνει τη MIT, τη SADAT και την ÖKK, με την τελευταία κυρίως στον ρόλο του τροφοδότη με εκπαιδευμένο προσωπικό των άλλων δύο μελών της σύμπραξης.
Ας σημειωθεί ότι, σε αντίθεση με την άμεση εμπλοκή των ενόπλων δυνάμεων, η χρήση του «εργαλείου» παρέχει εξ ορισμού τη δυνατότητα διάψευσης της εμπλοκής (deniability) του δρώντος, και ταυτόχρονα επιτρέπει ευχέρεια ανάληψης δράσης σε ευρύ φάσμα τομέων που άπτονται της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής λειτουργίας ενός κράτους, καθιστώντας δυσχερή την ισχυρή απόδειξη της εμπλοκής της χώρας. Και μάλιστα όχι κατ’ ανάγκη με προσωπικό τουρκικής υπηκοότητας, αλλά με μισθοφόρους διαφόρων εθνικοτήτων που ήδη με τον έναν ή τον άλλον τρόπο εμπλέκονται στις δραστηριότητες των MIT και SADAT.
Επίσης, καθώς το «εργαλείο» δεν υπόκειται στο διεθνές νομικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία και δράση των ενόπλων δυνάμεων, γίνεται λιγότερο προβληματική, σε ό,τι αφορά τη διεθνή διάσταση, η εφαρμογή ακραίων μεθόδων.
Η αρχιτεκτονική που επέλεξε η Αγκυρα έχει επίσης το σημαντικό πλεονέκτημα ότι διασφαλίζει στη σύμπραξη δύο πηγές χρηματοδότησης: από τον Κρατικό Προϋπολογισμό αλλά και από αφανείς πόρους, η χρήση των οποίων στη χρηματοδότηση «κεκαλυμμένων» («μαύρων») επιχειρήσεων ενισχύει σημαντικά τη δυνατότητα διάψευσης και ταυτόχρονα δυσχεραίνει περαιτέρω τον εντοπισμό και την απόδοση ευθυνών.
Αλλο ένα σημαντικό χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης σύμπραξης είναι ότι ελέγχεται σε απόλυτο βαθμό από το καθεστώς Ερντογάν. Τόσο η MIT όσο και η SADAT ελέγχονται από πρόσωπα που έχουν στενή σχέση με τον Τούρκο πρόεδρο, ενώ σε ό,τι αφορά τις ένοπλες δυνάμεις και την ÖKK, τα 20 χρόνια παραμονής στην εξουσία αποτελούν επαρκές διάστημα για την «άλωση» του κράτους, για να χρησιμοποιήσουμε μία έκφραση οικεία στην ελληνική πραγματικότητα. Εκ των πραγμάτων, δηλαδή, μπορεί να θεωρηθεί ότι η σύμπραξη ενσωματώνει τα χαρακτηριστικά «προσωπικού στρατού» του προέδρου της Τουρκίας.
Για τη χώρα μας, η συγκρότηση της «ανίερης» τουρκικής σύμπραξης αναμφίβολα αποτελεί περαιτέρω επιβάρυνση του περιβάλλοντος ασφαλείας και απαιτεί δράσεις σε πολλαπλά επίπεδα. Από το αυτονόητο, την επικαιροποίηση των σχεδίων άμυνας και ασφάλειας ώστε να συμπεριλάβουν τρόπους αντίδρασης κατά υπονομευτικών – ανατρεπτικών ενεργειών από υψηλής εκπαίδευσης προσωπικό που πλέον είναι πιθανό να λάβουν χώρα σε ειρηνικό περίοδο, έως τις, ει δυνατόν με ευρεία πολιτική συναίνεση, θεσμικές αλλαγές για τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση της ελληνικής κοινότητας των υπηρεσιών πληροφοριών και ασφάλειας.
*Το άρθρο του Nordic Monitor βρίσκεται εδώ.