Η συμφωνία οριοθέτησης θαλασσίων δικαιοδοσιών που επιτεύχθηκε, με αμερικανική διαμεσολάβηση, ανάμεσα στον Λίβανο και στο Ισραήλ ανοίγει τον δρόμο για την εξερεύνηση φυσικού αερίου αλλά και τη μείωση της έντασης μεταξύ των χωρών που βρίσκονται, τεχνικά τουλάχιστον, σε πόλεμο.
Η συμφωνία, που χαρακτηρίστηκε ιστορική, έρχεται ύστερα από μήνες συνομιλιών με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ, εν μέσω της ενεργειακής καταιγίδας που πλήττει την Ευρώπη. Η συμφωνία θα σηματοδοτήσει μια σημαντική πρόοδο στις σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Λιβάνου, που επίσημα βρίσκονται σε πόλεμο από την ίδρυση του Ισραήλ το 1948 και το 2006 βρέθηκαν σε ένοπλη αναμέτρηση που διήρκεσε 33 ημέρες. Ωστόσο, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ορισμένα εμπόδια, συμπεριλαμβανομένων νομικών και πολιτικών προκλήσεων.
Η συμφωνία προβλέπει την άντληση και συνεκμετάλλευση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου στα νερά μεταξύ Λιβάνου και Ισραήλ, και πρέπει να εγκριθεί από το Κοινοβούλιο του Λιβάνου και από το υπουργικό συμβούλιο της Ιερουσαλήμ. «Είναι ένα επίτευγμα ιστορικής σημασίας, που θα ενισχύσει την ασφάλεια του Ισραήλ, θα φέρει δισεκατομμύρια στην εθνική μας οικονομία και θα εγγυηθεί τη σταθερότητα στα βόρεια σύνορά μας», δήλωσε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Γιαΐρ Λαπίντ και πρόσθεσε: «Η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων θα περιορίσει την εξάρτηση του Λιβάνου από το Ιράν, θα τιθασεύσει τη Χεζμπολάχ και θα φέρει περιφερειακή σταθερότητα».
Η Χεζμπολάχ, αν και δεν συμμετείχε στις διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, είχε καίριο ρόλο διά της απουσίας της, καθώς δεν παρεμπόδισε τη συμφωνία, που προσδοκάται ότι θα αποτελέσει σανίδα σωτηρίας για την οικονομία του Λιβάνου. Από το 2019 μέχρι σήμερα με την πανδημία αλλά και τη φονική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού το 2020, ο Λίβανος βρίσκεται σε τέλμα, με την οικονομία να έχει καταστραφεί και τους πολίτες να παρακολουθούν τα αποτελέσματα της βαθιάς διαφθοράς των διαφορετικών θρησκευτικών δογμάτων που μοιράζονται την εξουσία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα δύο τρίτα των Λιβανέζων ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Η Χεζμπολάχ συναίνεσε διά της σιωπής με τη συμφωνία, καθώς δεν μπορούσε να χρεωθεί την άρνηση των όποιων εσόδων από την εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων υδρογονανθράκων.
Η συμφωνία δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Αντικείμενο της διαμάχης ως προς τις θαλάσσιες δικαιοδοσίες αποτέλεσε το ποια πλευρά θα έχει τον έλεγχο του κοιτάσματος «Καρίς» και, βορειότερα αυτού, του κοιτάσματος «Κανά» στην ανατολική Μεσόγειο. Πλέον ανάβει το πράσινο φως για την έναρξη γεωτρήσεων στο ισραηλινό κοίτασμα «Καρίς» από την ελληνικών συμφερόντων εταιρία Energean.
Το σχέδιο συμφωνίας προβλέπει ότι το κοίτασμα φυσικού αερίου «Καρίς» θα ελέγχεται από το Ισραήλ και αυτό του «Κανά», που βρίσκεται βορειανατολικότερα, από τον Λίβανο. Αντίθετα με το «Καρίς», το κοίτασμα «Κανά» απέχει πολύ από το να είναι σε θέση να παράγει φυσικό αέριο. Την εκμετάλλευσή του θα αναλάβει κοινοπραξία υπό τη γαλλική Total Energies. Επίσης θα αναλάβει, προκειμένου να μην υπάρξει άμεση συναλλαγή των δύο κρατών, και την αποζημίωση του Ισραήλ για το μικρό τμήμα του κοιτάσματος που παραμένει στη δικαιοδοσία του.
Η επίλυση της κρίσης αποτελούσε προτεραιότητα για την κυβέρνηση Μπάιντεν. Κορυφαία στελέχη ασφαλείας του Ισραήλ χαιρέτισαν τη συμφωνία επειδή θα μπορούσε να μειώσει τις εντάσεις με τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου, η οποία έχει επανειλημμένα απειλήσει να χτυπήσει ισραηλινές υποδομές φυσικού αερίου στη Μεσόγειο.
Με τον Λίβανο να έχει πλέον μερίδιο στην αγορά φυσικού αερίου της περιοχής, οι ειδικοί πιστεύουν ότι οι πλευρές θα το σκεφτούν διπλά προτού αρχίσουν έναν άλλο πόλεμο. Οι δύο πλευρές πολεμούσαν για έναν μήνα το 2006 και το Ισραήλ θεωρεί ότι η βαριά οπλισμένη Χεζμπολάχ είναι η πιο άμεση απειλή του. «Μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία και την ενίσχυση της αμοιβαίας αποτροπής μεταξύ του Ισραήλ και της Χεζμπολάχ» λέει ο Γιόελ Γκουζάνσκι, συνεργάτης στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ. «Αυτό είναι πολύ θετικό για το Ισραήλ» συμπληρώνει.
Το τελικό προσχέδιο της συμφωνίας θα τεθεί ενώπιον της υπηρεσιακής κυβέρνησης του Ισραήλ για έγκριση πριν από τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου, όταν η χώρα θα προσέλθει στις κάλπες για πέμπτη φορά σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια. Ομως, ο πρώην πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι η υπηρεσιακή κυβέρνηση δεν έχει εξουσία να υπογράψει μια τόσο σημαντική συμφωνία και έχει δεσμευτεί να την ακυρώσει, εάν επανεκλεγεί.
Την Τρίτη κατηγόρησε τον Λαπίντ ότι υπέκυψε στις απειλές της Χεζμπολάχ. «Δεν είναι μια ιστορική συμφωνία. Είναι μια ιστορική παράδοση», είπε ο Νετανιάχου. Το Kohelet Policy Forum, ένα ισχυρό συντηρητικό think tank, έχει ήδη καταθέσει προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο, προσπαθώντας να εμποδίσει τη συμφωνία.
Ο Γιουτζίν Κοντόροβιτς, νομικός Διεθνούς Δικαίου του φόρουμ, ισχυρίστηκε ότι η συμφωνία απαιτεί κοινοβουλευτική έγκριση. Κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι προσπαθεί να επιτύχει βιαστικά μια συμφωνία υπό την πίεση της Χεζμπολάχ. «Αυτό σημαίνει ότι η Χεζμπολάχ πλέον υπερισχύει της Δημοκρατίας του Ισραήλ», είπε.
«H Eλλάδα χαιρετίζει την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ του Ισραήλ και του Λιβάνου για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών τους, μέσω και των διαμεσολαβητικών προσπαθειών των ΗΠΑ και, ιδιαίτερα, του ανώτατου συμβούλου για την Ενεργειακή Ασφάλεια Amos Hochstein», αναφέρει σε ανακοίνωσή του το Yπουργείο Εξωτερικών και συνεχίζει: «Η συμφωνία αυτή θα συμβάλει στην ειρήνη και σταθερότητα στην ανατολική Μεσόγειο, η οποία ήδη αντιμετωπίζει σειρά προκλήσεων. Καταδεικνύει ότι η διευθέτηση διαφορών μεταξύ χωρών όσον αφορά την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών είναι δυνατή μόνον μέσω του σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου. Ως εκ τούτου, αποτελεί παράδειγμα το οποίο οφείλουν να ακολουθήσουν όλες οι χώρες της περιοχής. Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα έχει συνάψει ήδη δύο συμφωνίες για την οριοθέτηση της ΑΟΖ, με Ιταλία και Αίγυπτο, και έχει συμφωνήσει με την Αλβανία για την παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης».