Στις 21 Νοεμβρίου, εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, πανηγυρίζει ο ιερός ναός της Παναγίας Δεξιάς στη Θεσσαλονίκη. Ο ναός θεμελιώθηκε το 1956 στη θέση του βυζαντινού ναού του Αγίου Υπατίου. Στο ναό του Αγίου Υπατίου, άγνωστο το πώς και το πότε, προσφέρθηκε η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Ελεούσης, πιστό αντίγραφο της ομώνυμης εικόνας του Κύκκου της Κύπρου, την οποία η παράδοση θέλει να την έχει ιστορήσει (αγιογραφήσει) ο Άγιος Ευαγγελιστής Λουκάς.
Η προφορική παράδοση θέλει η εικόνα να μεταφέρεται από έναν μοναχό ή ορφανό πατρός νέο, ο οποίος ύστερα από όνειρο να την τοποθετεί σε ναό δεξιά όπως εισέρχεται κανείς στην πόλη της Θεσσαλονίκης από τη θύρα των ανατολικών τειχών! Έτσι, σύμφωνα πάντα με την παράδοση, η Εικόνα ονομάστηκε Παναγία Δεξιά.
Άλλη παράδοση λέει πως η ονομασία «Δεξιά» οφείλεται στο ότι η Θεοτόκος εικονίζεται Δεξιοκρατούσα, φέρει δηλαδή τον Ιησού στο δεξί της χέρι, ενώ η πιο συνηθισμένη αγιογράφησή της είναι να φέρει το θείο Βρέφος στο αριστερό της χέρι.
Σύμφωνα πάλι με μια τρίτη εκδοχή, η Θεοτόκος ως κατ’ εξοχήν μεσίτρια, είναι Εκείνη που δέχεται τις ικεσίες και τις παρακλήσεις όλων μας, είναι δηλαδή Παναγία Δέξα. Σ’ αυτή την τελευταία προφορική παράδοση βασίστηκε κι ο πεζογράφος Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης στο βιβλίο του «Μητέρα Θεσσαλονίκη» και μνημονεύει την Εικόνα της Παναγίας ως «Δέξα».
Η Παναγία Δεξιά στη συνείδηση των Θεσσαλονικέων είναι η Μάνα Παναγιά, μεσίτρια και διασώζουσα, φωτοδόχος λαμπάδα!
Απολυτίκιον Παναγίας Δεξιάς
ἦχος δ’
Τὸν πάντων Δεσπόζοντα, σωματωθέντα ἐκ σοῦ, βαστάζεις ὡς νήπιον, τῇ δεξιᾷ σου χειρί, Παρθένε Πανύμνητε, ὅθεν τοῦτο ὁρῶντες, τῇ σεπτῇ σου εἰκόνι, ὑμνοῦμέν σε Θεοτόκε καὶ πιστῶς σοὶ βοῶμεν Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ.